سکینه معروفی

فضاهای شهری، نظیر خیابانها، میادین، بازارها و فضاهای باز از جمله مهمترین فضاها در بازتاب فرهنگ یک کشور و تأمین اجزاء و عناصر هویت آن هستند. کیفیت این فضاها بر نحوه انجام فعالیتها و میزان حضورپذیری آنها تأثیر گذار است. فضاهای شهری عرصه هایی برای تعاملات اجتماعی و فرهنگیِ مردمان هر جامعه هستند. زمینه سازی برای چنین عرصه هایی، نیازمند ایجاد تمهیدات کالبدی و عملکردی لازم است. هدف از این تحقیق ارائه راه کارهایی برای مناسب سازی فضاهای شهری به منظور وقوع رخدادهای فرهنگی و جمعی می باشد. برای انجام مطالعات میدانی محدوده بازار تهران انتخاب شد. انتخاب این محدوده به این دلیل بود که محدوده بازار تهران در بافت تاریخی و مرکزی شهر تهران واقع شده و از دیرباز محل آمد و شد مردمان و تعاملات اجتماعی بوده و همچنین بستر تحولات متعدد در طول تاریخ شهر تهران است. این محدوده جزء محدوده های هویت بخش شهر تهران نیز قلمداد می شود. روش تحقیق این پژوهش تحلیلی- توصیفی و با استناد به اسناد تاریخی و مشاهدات میدانی می باشد . در این تحقیق پس از مطالعات نظری و بدست آوردن چارچوب مفهومی، به شناخت و تحلیل محدوده مطالعاتی از طریق انجام مشاهدات میدانیِ کارشناس محور اقدام شده است. در ادامه برای تحلیل داده های تحقیق از جدول تحلیل سوات استفاده گردید. در پایان بر اساس تحلیل های جدول سوات اهداف عملیاتی ، راهبردها و راه کارهای کالبدی و عملکردی برای تحقق هدف اصلی پژوهش (مناسب سازی محدوده مورد مطالعه، برای برگزاری مراسم فرهنگی و جمعی ) ارائه شدند .

احساس امنیت به عنوان یکی از نیازهای انسان، عامل اصلی پایداری فضاهای شهری است. از آن رو که سبب تداوم استفاده از فضای عمومی بوده و زمینه ارتکاب به برخی رفتارهای نابهنجار را از بین می برد. یک عامل کالبدی تأثیرگذار بر جنبه های متنوع امنیت انسان در فضای عمومی کیفیت نفوذپذیری معابر شهری است. این مقاله با طرح فرضیه تأثیر الگوی پیکربندی محلات بر بعد روانی امنیت به مطالعه این موضوع می پردازد. پیکربندی با تقویت امکان حرکت راحت و جریان رفت و آمد پیاده در شبکه محلی و افزایش امکان نظارت افراد بر محیط زندگی، در ارتقاء احساس امنیت در فضای محله تأثیرگذار است. جهت آزمون فرضیه ابتدا از روش مشاهدات میدانی و برداشتهای کارشناسی در محدوده مورد مطالعه استفاده شده و کروکی ها و پلان های مورد نیاز تهیه گردید، سپس  روابط میان خصوصیات توپولوژیکی و درجه ایمنی معابر در محلات مهرویلا و جهانشهر در شهر کرج با استفاده  نرم افزار Depth Map، تعیین شد. همچنین  معابر امن و نا امن هر دو محله توسط ساکنین مشخص گردید. برای بررسی درجه ایمنی معابر از تکنیک تحلیل خوشه ای و از نرم افزار  SPSS در زمینه  معناداری روابط میان خصوصیات توپولوژیکی و درجه ایمنی معابر استفاده شد. نتایج نشان دهنده این امر بود که معابر منزوی که کم تر مورد استفاده عابر پیاده قرار می گیرند، در مقایسه با معابر همپیوند با متوسط ارزش عمق پایین، نا امن ترند. جریان حرکت و نظارت بهتر افراد (به ویژه پیاده) در سطح معابر با متوسط ارزش عمق پایین و به اصطلاح همپیوندتر، عامل اصلی افزایش درجه ایمنی آن ها برای افراد است؛ بنابراین محلاتی که از ساختار فضایی عمیق تری در مقیاس محلی برخوردارند، عموماً برای ساکنین خود نا امن ترند. با تقویت همپیوندی میان معابر در ساختار محلی پیکربندی نواحی مسکونی، جریان حرکت و نظارت افراد بر محیط بیشتر شده و احساس امنیت در فضای عمومی محله افزایش می یابد.

امروزه الگوی تقسیمات شهری که محصول تدوین و اجرای برنامه​ها و طرحهای معاصر شهری است، جایگزین تقسیمات ارگانیکی شده است و در پی این جایگزینی، نقش و جایگاه مساجد و فضاهای مذهبی در شکل​گیری نظام کالبدی و اجتماعی شهرها و محلات شهری دستخوش تغییر گردیده است. این تحقیق با هدف بررسی جایگاه و نقش فضاهای مذهبی در طرحهای معاصر شهری انجام شده است. سئوال اصلی تحقیق این است که فضاهای مذهبی چه نقش و جایگاهی در طرحهای توسعه و عمران شهری دارند؟ در چه بخش هایی از این طرحها به فضاهای مذهبی توجه می​شود؟ برای پاسخ به این سئوال از میان طرحهای موجود در کشور، به جهت مقیاس، قدمت و اهمیت، طرح جامع تهران و طرح تفصیلی 5 منطقه از آن انتخاب شده اند. در انتخاب این مناطق سعی شد با فرض قرارگیری محور "انقلاب– آزادی" به عنوان محور میانی شهر تهران، 2 منطقه از قسمت شمالی این محور و 3 منطقه از جنوب آن به شکل تصادفی انتخاب شوند. بر این اساس طرح تفصیلی مناطق 2،3،17،20، 12 مورد بررسی قرار گرفتند. مطالعات محتوای این طرحها حول محور های چشم انداز، اهداف، راهبردها، طرحهای موضعی و موضوعی، سازمان فضایی، مساحت و سرانه کاربریها(موجود و پیشنهادی) انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که فضاهای مذهبی در طرحهای شهری معاصر اعم از طرح جامع و تفصیلی مورد توجه قرار نگرفته​اند.

هدف از تحقیق حاضر بررسی تاثیر کیفیت محیط شهری بر روابط اجتماعی شهروندان در سطح محله است. اهمیت این موضوع از این جهت است که محیط شهری مطلوب موجبات پویایی محله و حضور بیشتر ساکنین در عرصه های شهری را فراهم می کند و بدین طریق امنیت محیط و حس تعلق خاطر شهروندان افزایش می یابد. پرسش اساسی تحقیق چگونگی تاثیر کیفیت محیط بر روابط اجتماعی است. فرضیه این تحقیق این است که رابطه معنی داری میان ویژگی های کیفیت محیطی محلات و میزان روابط اجتماعی ساکنین آنها وجود دارد. برای آزمون این فرضیه ابتدا متغیرهای اصلی تحقیق یعنی ویژگی های کیفیت محیطی محلات و روابط اجتماعی مورد بررسی و تدقیق قرار گرفتند. سپس با توجه به بررسی های انجام شده تعاریف نظری و عملی از متغیرهای مورد نظر به عمل آمد و بر اساس این تعاریف شاخص های مربوط به متغیرها تعیین و برای شاخص های تعیین شده گویه هایی طراحی گردید. پرسشنامه ای با 42 گویه برای ارزیابی تحقیق و آزمون فرضیه تحقیق تنظیم شد. روایی و پایایی پرسشنامه طی مصاحبه با کارشناسان و انجام تست اولیه مورد مطالعه قرار گرفت. این پرسشنامه از ساکنین محله آبکوه که بعنوان جامعه آماری انتخاب شده بود مورد پرسش قرار گرفت. نتایج از طریق نرم افزار spss و با کاربرد آزمون T تک نمونه ای و آزمون خی دو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بدست آمده به صحّت فرضیه دلالت داشت.

خیابان به عنوان مهم ترین فضای شهری نقش تأثیرگذاری در شکل گیری تصویر ذهنی کودکان از شهر و محل زندگی خود دارد. در این تحقیق، از روش مطالعه اسنادی و تحلیل محتوا استفاده شده است به این ترتیب که بررسی منابع موجود در ایران و جهان، نظریات اندیشمندان مطرح در این زمینه و نیز بیانیه ها و بخشنامه های منتشرشده از سوی سازمان های مرتبط جهانی (یونسکو و یونیسف) از روش مطالعه اسنادی بهره گرفته شده است. همچنین برای بازشناسی شاخص های فوق از دیدگاه کودکان از روش تحلیل محتوا استفاده شد. برای شناسایی نیازها و تمایلات کودکان، از دانش آموزان ۱۲ تا ۱۳ ساله مدرسه دخترانه هاجر واقع در خیابان مصباح کرج خواسته شد ویژگی های خیابان مورد نظر خود را در قالب انشاء بیان نمایند. در تعیین تعداد دانش آموزان از روش نمونه گیری نظری استفاده شد. برای بررسی داده های متنی جمع آوری شده ابتدا مفاهیم مندرج در داده های متنی استخراج، کد گذاری و بر اساس مطالب ارائه شده دسته بندی ها انجام شد و پس از دسته بندی مجدد با بررسی داده های متنی فراوانی کدها در هر یک از دسته ها بیان گردید . در بازشناسی شاخص های مورد نظر کودکان از طریق تحلیل محتوای داده های متنی بیش ترین فراوانی در زمینه ابعاد و شاخص های مد نظر کودکان مربوط به بعد عینی و بصری و همچنین در میان سه شاخص مطرح در این حوزه شاخص های مربوط غنای حسی از بیش ترین اهمیت برخوردار بوده اند به این ترتیب که 28 درصد داده ها مربوط به بعد عینی و بصری بوده است. و شاخص های غنای حسی 55 درصد فراوانی از میان شاخص های بعد بصری و عینی را به خود اختصاص داده اند.

هدف از این مقاله طرح شواهد عینی در خصوص وجود ارتباط بین محیط مصنوع و بهزیستی ذهنی است . بر اساس نتایج این مقاله، بهزیستی ذهنی و محیط مصنوع در هفت زمینه با یکدیگر ارتباط پیدا می کنند: سفر ، اوقات فراغت ، کار ، روابط اجتماعی ، رفاه مسکونی ، واکنش های احساسی و عاطفی و بالاخره حوزه سلامت. در این مقاله همچنین با توجه مطالعات علمی انجام شده، راهبردهای ارتقاء بهزیستی ذهنی از طریق اقدامات شهرسازی نیز ارائه شده است. از جمله ، راهبردهای پیشنهادی عبارتند از: بهبود شرایط برای انجام سفرهای توام با فعالیت بدنی (پیاده روی و دوچرخه سواری)؛ افزایش امکانات حمل و نقل عمومی همزمان با محدود کردن استفاده از خودروهای شخصی؛ تسهیل دسترسی به امکانات و خدمات در سطح شهر؛ توسعه وگسترش فناوری های نوین به منظور ارتقاء کیفیت زندگی برای همه گروه ها و اقشار اجتماعی ؛ کاربست و ترکیب عناصری از طبیعت در مناظر شهری ؛ وجود فضاهای عمومی و شهری قابل دسترس برای عموم مردم، ساماندهی ، نظم و نگاهداشت مناسب فضاهای شهری ، وجود پوشش گیاهی، اجرای راه کارهایی برای کاهش آلودگی صوتی همچون گسترش پوشش گیاهی در جداره بزرگراهها و مسیرهای حمل و نقل ؛ زیبا سازی بناها و فضاهای عمومی با توجه به نیازها و ترجیحات ساکنین ؛ تأمین مسکن و وسایط حمل و نقل عمومی برای گروه های آسیب پذیر به منظور کاهش نابرابری های اجتماعی-مکانی در گستره شهر.

شهرها با منظرخود در معرض قضاوت ناظرین قرار می گیرند.ارزیابی تاثیر متفابل منظر شهری و ویژگیهای اجتماعی هدف اصلی تحقیق حاضر می باشد. در این مقاله سعی شده است تا به این سئوال پاسخ داده شود که چه ارتباطی میان منظر شهری و میزان احساس تعلق محیطی وجود دارد؟ فرضیه تحقیق نیز عبارت از این است که میان منظر شهری و میزان احساس تعلق محیطی در جامعه ارتباط و همبستگی مثبتی وجود دارد. برای پاسخ به سئوال تحقیق ابتدا ضمن تعریف منظر شهری به بیان عناصر آن پرداخته ایم. سپس مفهوم احساس تعلق به محیط و معیارهای آن تشریح شده اند. براساس تعاریف نظری و عملیاتی متغیرهای تحقیق، پرسشنامه ای تهیه و سپس به شکل تصادفی از طریق مصاحبه از چهل نفر از ساکنین محله نارمک تکمیل گردید. نتایج بدست آمده، وجود ارتباط میان مولفه های منظر شهری و میزان احساس تعلق محیطی را با درجه اطمینان 95٪ تایید نمود.

پارکها می تواند در ایجاد و تقویت احساس تعلق محله ای نقش مهمی داشته باشند. هدف از این پژوهش تعیین تاثیر مولفه های سرزندگی پارکهای شهری بر احساس تعلق محله ای بود. این پژوهش برای مشخص شدن همبستگی بین مولفه های سرزندگی پارکهای شهری و احساس تعلق محله ای در بین ساکنین محله هادی آباد شهر قزوین انجام شد. همچنین نمونه آماری تحقیق به وسیله فرمول کوکران با خطای 5% و سطح اطمینان۹۵ % محاسبه گردید که حجم نمونه ۳50 به دست آمد و از تعداد ۳50 پرسشنامه که بطور تصادفی میان اهالی محل و مراجعه کنندگان به پارک هادی آباد توزیع شده 306 پرسشنامه دریافت شد. برای گرد آوری داده ها از پرسشنامه با 36 گزینه و 8 مولفه استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss با روش آماری همبستگی اسپیرمن و رگرسیون استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که همبستگی میان مولفه های سرزندگی پارک با احساس تعلق محله ای در سطح 0.1 معنی دار بوده و مولفه های سرزندگی پارک در زمینه های کالبدی، عملکردی، اجتماعی و زیست محیطی به ترتیب با 0.541 ، 0.480 ، 0.4620و 0.398 بیشترین تاثیر را بر با احساس تعلق محله ای داشتند. با توجه به نقش مولفه های سرزندگی پارکهای شهری و میزان تاثیرگذاری هر یک از آنها بر ایجاد و تقویت احساس تعلق محله ای و تلاش برای حفظ آنها در محله های شهری بویژه محله مورد مطالعه باعث بالا رفتن کیفیت محیطی و توسعه اجتماعی و کالبدی محدوده مورد مطالعه خواهد شد.

اهداف: حرکت وسیله ای برای درک فضای شهری است و مفهوم شهر از طریق حرکت درون آن بیان می شود. اما امروزه تصویر شهر که در حین حرکت (چه پیاده و چه سواره) دیده می شود، مفهومی بجز جابجایی و انتقال را القاء نمی کند. در شهر امروزی نشانه ای از حرکتِ مثبت، هدفمند و معنی دار (حرکتی که ضمن رفتن، اثر مثبت بر حس پذیری شهروندان بگذارد)، و سکونی که موجب به آرامش رسیدن مخاطب در فضاهای شهری باشد، دیده نمی شود. هدف از ارائه این مقاله بازشناسی اصل حرکت و سکون و کاربرد آن در ساماندهی نظام های حرکتی شهری می باشد. روش ها: روش تحقیق توصیفی- تحلیلی (تحلیل محتوا)، به منظور توصیف عینی و کیفی محتوای مفهوم حرکت و سکون، با استفاده از متن ها و اسناد (مکتوب، شفاهی و تصویری) به صورت نظام دار و هدفمند می باشد. یافته ها: نمونه مورد مطالعه مجموعه دروازه قرآن شیراز بوده که یک نمونه موفق در به کارگیری اصل حرکت و سکون در تمامی ابعاد خود می باشد. نتیجه گیری: براساس تحقیق انجام شده به منظور ساماندهی نظام های حرکتی شهری لازم است به بعد معنوی حرکت (معنابخشی به حرکت و سکون) و تغییر نظام تک حرکتی (در دوران گذشته) به نظام های حرکتی همزمان (در شهرهای امروزی) توجه ویژه شود.

امروزه شهرها با مشکلات عدیده ای روبرو هستند ، چالش ها و معضلاتی که از طریق روش های مدیریت شهری سنتی و بدون بهره گیری از توانمندیهای مدیران خلاق و نوآور امکان فائق آمدن به این چالش و حل و فصل آنها دور از انتظار می نماید. مدیران و رهبران عرصه مدیریت شهری به عنوان پیشروان توسعه شهری بیش از پیش باید در زمینه پدیدآوردن شرایط رشد و توسعه نوآوری در بدنه مدیریت شهری، کارآمد باشند. وجود مدیرانی با شایستگی های رهبری نوآری در نظام مدیریت شهری می تواند در خصوص ارائه راه کارهایی برای مواجهه با چالش نوظهور در شهرها مثمر ثمر باشد. وجود رهبران پیشران نوآوری که بتوانند همچون موتور محرکی در تحقق توسعه و پیشرفت شهرها پرچمدار تغییرات و تحولات بی بدیل باشند بی شک در ایجاد شهرهایی توسعه یافته کار ساز خواهد بود. چنانچه نوآوری را نیروی محرک و حیاتی توسعه شهری در عصر حاضر بدانیم ، اولویت راهبردی برای همه رهبران و مدیران شهری داشتن شایستگی های لازم در این زمینه است. نقش رهبران در تسهیل خلاقیت و نوآوری و تاثیرگذاری برآن غیر قابل انکار است . هدف از این پژوهش ارائه چارچوب نظری برای شناسایی و ارزیابی مدل های شایستگی رهبران نوآوری در عرصه نظام مدیریت شهری از طریق روش فراترکیب می باشد. در پژوهش حاضر از روش مرور نظامند ادبیات نظری برای جمع آوری داده ها استفاده شده است. بر همین اساس از بین 210 مقاله مرتبط با توجه به معیارهای کیفی علمی 20 مقاله اصلی انتخاب شد. سپس سه مرحله کدگذاری انجام شد و مفاهیم و مقوله ها از داده های مبتنی بر ادبیات استخراج گردید. در نهایت یک مدل پنج بخشی که از فراترکیب ادبیات مدلهایی شایستگی رهبران نوآوری در نطام مدیریت شهری بدست آمده بود به عنوان مدلی کاربردی در سنجش میزان شایستگی های رهبران نواوری در عرصه مدیریت شهری ارائه گردید..