نرگس ایمانی پور

تصمیم گیری برای انتخاب یک فرصت مناسب در شرایط عدم اطمینان، یک معضل رایج برای کارآفرینان است؛ سیستم راه اندازی نرم افزار به طور خاص با عدم اطمینان شدید و رقابت بیش از حد مواجه می باشد؛ بنابراین تحلیل فرصت ها و تهدیدها برای کارآفرینان حیاتی است. هدف پژوهش حاضر، طراحی مدل ارزیابی فرصت های کارآفرینی در شرایط عدم اطمینان -در خصوص صنعت نرم افزار- با رویکرد فازی و با استفاده از روش آمیخته است. جامعه آماری تحقیق شامل خبرگان حوزه صنعت نرم افزار می باشد؛ برای این منظور ابتدا با بررسی پیشینه، مبنای نظری تحقیق به دست آمده و در ادامه پس از مصاحبه و کد گذاری، تعداد 115 عبارت اولیه استخراج شده و کد گذاری آن ها صورت پذیرفته است، سپس با ادغام عبارات کلی با عبارات فرعی تعداد کدها به 84 رسیده و با ادغام موارد مشابه تعداد 29 مفهوم گزینش شده که پس از گروه بندی، شش کدمحوری استخراج گشته است. سپس با رتبه بندی معیارهای به دست آمده از طریق پرسشنامه توسط خبرگان و با روش Ahp فازی، بوسیله روش میانگین هندسی باکلی در نرم افزار اکسل صورت پذیرفته است. معیار عدم اطمینان منابع دارای رتبه اول، عدم اطمینان رقابتی دارای رتبه دوم، عدم اطمینان تکنولوژیکی رتبه سوم، عدم اطمینان سیاسی، عدم اطمینان عامل و عدم اطمینان مشتری در رتبه های چهارم تا ششم قرار گرفته اند و در نهایت مدل ارزیابی فرصت های کارآفرینی درشرایط عدم اطمینان با استفاده از رویکرد فازی در صنعت نرم افزار طراحی گشته است.

زمینه: بر خلاف موفقیت ، شکست و پیامدهای آن همواره کمتر مورد توجه پژوهشگران کارآفرینی قرار گرفته است. شکست علاوه بر چالش های اجتماعی و روانی برای کارآفرینان، می تواند حامل دستاوردهایی نیز برای آنان باشد. در مجموع، این فرآیندهای اجتماعی و روانشناختی پس از شکست و چگونگی تعامل و برهم کنش عوامل گوناگون با یکدیگر در این فرآیند، کم تر بررسی شده و کمبود پژوهش های میدانی در این زمینه مورد اذعان مطالعات پیشین است. هدف: هدف پژوهش حاضر، تدوین مدل فرآیندهای اجتماعی و روانشناختی پس از شکست در کارآفرینان ایرانی است. روش: پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی و از نظر روش روایتی است. جامعه آماری، کارآفرینان ایرانی داخل کشور بودند که در سال های 1399 و 1400 دچار شکست شده بودند. افراد نمونه آماری به روش هدفمند انتخاب شدند. حجم نمونه بر اساس اشباع نظری داده ها تعیین شد و از مصاحبه نیمه ساختاریافته جهت گردآوری داده های میدانی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده از مصاحبه ها، با استفاده از روش نظریه برخاسته از داده ها انجام شد. یافته ها: بر اساس مدل نهایی، فرآیندهای اجتماعی و روانشناختی پس از شکست شامل مقوله های اصلی زیر هستند: عوامل فردی، عوامل نهادی، سوگیری های شناختی، هزینه های شکست، راهبردهای مقابله، واکنش های اجتماعی-روانشناختی، عوامل مداخله گر و دستاوردهای مثبت. نتیجه گیری: مهم ترین کاربرد این پژوهش برای کارآفرینان، شناسایی راهبردهای مقابله (شامل راهبردهای بازیابی روانی و حفاظت از نفس) برای کاهش هزینه های روانشناختی و راهبردهای مدیریت تصویرپردازی ذهنی (شامل کنار کشیدن، پنهان کردن، حساسیت زدایی و مکانیسم جبران) برای کاهش هزینه های اجتماعی شکست بوده است. کاربرد آن برای سیاستگذاران نیز، ضرورت گسترش فرهنگ کارآفرینی و بازنگری در قوانین ورشکستگی به منظور کاهش هزینه های شکست برای کارآفرینان می باشد.

کارآفرینی یک پدیده پیچیده و چندسطحی است و بر مبنای رئالیسم انتقادی، پدیده های پیچیده ای مانند کارآفرینی، در سیستم های باز رخ داده و در سطوح مختلفی از واقعیت عمل می کنند. برای مطالعه و بررسی دقیق چنین پدیده ای، استفاده از روش شناسی متناسب با آن ضروری است. محور کارآفرینی، ایجاد کسب وکار مخاطره آمیز جدید است که می تواند به عنوان فرایندی پویا، در قالب یک سیستم باز تعریف شود؛ این پدیده از تعامل عناصر فردی، سازمانی و محیطی شکل گرفته و عوامل مختلفی بر آن تأثیرگذارند.هدف این تحقیق، معرفی و ارائه یک روش شناسی سیستمی ترکیبی برای پژوهش های کارآفرینی و به ویژه مطالعات مربوط به ایجاد کسب وکار مخاطره آمیز جدید است که با مطالعه مروری روایتی روش شناسی های سیستمی در زمینه کسب وکار، انجام شده است.ازآنجایی که کارآفرینی، هم شامل جنبه های ذهنی است و هم جنبه های قابل مشاهده و اندازه گیری را دربرمی گیرد، ازاین رو برای انجام پژوهش درباره آن، نمی توان تنها از تفکر سیستمی نرم و روش شناسی سیستم های نرم استفاده کرد و یا اینکه فقط تفکر سیستمی سخت و پویایی شناسی سیستم را به کار گرفت. بنابراین، در پژوهش های کارآفرینی می توان برای مدل سازی فرایند کارآفرینی در قالب سیستمی پویا، از روش شناسی پویایی سیستم های نرم استفاده نمود که از ترکیب روش شناسی سیستم های نرم و پویایی شناسی سیستم در دهه های اخیر توسعه یافته است.

اتخاذ رویکرد غایت گرا، امکان تبیین مناسب فرآیند تصمیم گیری کارآفرینان را فراهم نمی کند. این پژوهش در تلاش است، ضمن اتخاذ رویکرد غیرغایت گرا و در چارچوب طرح پژوهش کیفی نظریه پردازی داده بنیاد، به واکاوی فرآیند تصمیم گیری ایجاد کسب وکار جدید، در نمونه ای از کارآفرینان نوپای حوزه کسب وکارهای فناور پیشرفته (نانو و زیست فناوری) ایران بپردازد. گردآوری داده ها با استفاده از مصاحبه های کیفی با 20 کارآفرین نمونه نظری پژوهش انجام شد. تحلیل داده های گردآوری شده، توسط سه رویه یکپارچه کدگذاری باز، محوری و انتخابی صورت پذیرفت. نتایج تحلیل ها، 6 مقوله را به عنوان عناصر تشکیل دهنده فرآیند مورد مطالعه، تعیین کرد. این مقوله ها شامل «ویژگی ها و پیشینه کارآفرین»، «شرایط خاص زمینه ای»، «شرایط عمومی زمینه ای»، «گرایش و شایستگی کارآفرینانه»، «شناسایی، ارزیابی و توانمندسازی»، و «تصمیم ایجاد کسب وکار» می باشند. گزاره های ناظر بر روابط میان مقوله ها، امکان توسعه الگوی تصمیم گیری ایجاد کسب وکار جدید در نمونه کارآفرینان حوزه کسب وکارهای فناور پیشرفته ایران را فراهم می کند. همچنین، فرآیند مورد مطالعه، در قالب خط داستان نظریه داده بنیاد، تبیین می گردد.

فرایند سرمایه گذاری خطرپذیر به سلسله اقدام هایی گفته میشود که صندوق ها یا سرمایه گذاران خطرپذیر، برای انجام یک طرح سرمایه گذاری از آغاز تا پایان انجام میدهند. کشورهای پیشرفته به دلیل داشتن مزایای نسبی متعدد و اقتصاد بازار محور، فرایندهای دقیقی را در این حوزه تجربه کرده اند. با توجه به آنکه صنعت سرمایه گذاری مخاطره پذیر در ایران بسیار نوپا است، پژوهش های داخلی اندکی در این زمینه انجام شده است. شناسایی اجزای فرایند سرمایه گذاری مخاطره پذیر میتواند گام آغازینی برای پژوهش های بعدی و پیشرفت این صنعت در کشور باشد. هدف از این تحقیق تبیین فرایند سرمایه گذاری خطرپذیر با شناسایی اجزای این فرایند است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش تحقیق، کیفی میباشد. در این مقاله با مبنا قراردادن الگوی کلونوفسکی (2007) و با مصاحبهی باز و عمیق با 9 نفر از خبرگان صنعت، میزان تشابه و تمایز فرایند سرمایه گذاری در ایران با الگوی یادشده تعیین و دلایل این تمایز شناسایی شده است. هم چنین یافته های تحقیق در سه طبقهی شرایط جاری، شرایط مطلوب و عوامل ایجاد تفاوت، ارائه میشود. براساس یافته ها، این فرایند در ایران شامل 6 سطح بوده که 3 سطح کم تر از الگوی پایه است. در انتها نیز پیشنهادهایی برای بهبود فرایند و انجام تحقیق های بعدی ارائه میشود.

سرمایه گذاران مخاطره پذیر با تشخیص طرح های حوزه فناوری که قابلیت تجاری سازی و بازارگشایی دارند، اقدام به سرمایه گذاری از طریق تملک سهام و شراکت در مدیریت می نمایند. با این حال خروج از سرمایه گذاری و تبدیل به نقدکردن آن پایانی طبیعی برای بیشتر سرمایه گذاری ها است. سرمایه گذاران مخاطره پذیر در زمان مقتضی درصدد تصمیم گیری برای خروج و فروش سهام یا کاهش سهم خود از سرمایه گذاری هستند. هدف از پ ژوهش حاضر مدل سازی فرآیند تصمیم گیری این سرمایه گذاران جهت انتخاب راهبرد خروج است. مدل پایه این تحقیق از مرور پیشینه تحقیق حاصل شده است و با استفاده از روش «مصاحبه ساختاریافته» با خبرگان، کارشناسان و مدیران صندوق های سرمایه گذار مخاطره پذیر، بومی سازی شده است. مدل مزبور طی پنج دور توسط گروه داوران دلفی تصحیح گردید. یافته های تحقیق نشان می دهد در رویکرد حمایتی، بهترین راهبرد خروج، فروش سهام سرمایه گذار مخاطره پذیر به تیم کارآفرین می باشد. در اولویت های بعدی به ترتیب «واگذاری سهام به سهامداران جدید»، «ادغام و اکتساب»، «سهامی عام کردن و عرضه عمومی سهام» و «روش های ترکیبی و نوآورانه» و «تعطیلی موقت» قرار دارند. خروجی نهایی تحقیق، فرآیند انتخاب راهبرد خروج را در قالب درخت تصمیم، مدل سازی نموده است.

تخصص سرمایه گذاران مخاطره پذیر در تامین مالی بنگاه های نوپا و با ریسک بالا، اما نوآور و کارآفرینانه است. آن ها در شرکت های نوپای دارای پتانسیل رشد بالا سرمایه گذاری می کنند و پس از تحقق ارزش افروده موردنظر، سرمایه خود را به همراه سود حاصل از شرکت سرمایه پذیر خارج و در طرح پرسود، اما ریسک آمیز و کارآفرینانه دیگری سرمایه گذاری می کنند. این تحقیق کاربردی و نتیجه گرا بوده و در آن از ترکیبی از روش های کیفی استفاده شده است. محققین بر مبنای مرور کتابخانه ای تحقیقات پیشین "فهرست پایه شاخص ها" را پی ریزی کردند. این فهرست از طریق "مصاحبه ساختاریافته" با تیمی از نخبگان ایرانی موضوع (تیم مرجع) تصحیح و "فهرست دور اول دلفی" حاصل شد. سپس از طریق اجرای 3 "دور دلفی" و با همکاری 10 نفر از کارشناسان اجرایی و خبرگان علمی موضوع در ایران (گروه داوران) فهرست نهایی شاخص ها با 14 شاخص تصحیح و تکمیل شد. از شاخص های نهایی 5 مورد به عملکرد شرکت سرمایه پذیر، 4 مورد به سرمایه گذار، 3 مورد به عوامل محیطی و 2 مورد به کارآفرین (ان) مرتبط است. داوران در دورهای اول تا سوم به ترتیب با امتیازات 5، 34، 65 و 71 درصد فهرست شاخص ها را مورد تایید قرار دادند که نصاب حاصل در دور سوم برای تحقق هم گرایی موردنظر در داوران، تایید نتایج و خاتمه تحقیقات دلفی معتبر است. نتایج این تحقیق نشان گر آن است که در نظر گرفتن ترکیبی از این شاخ ها در هنگام اتخاذ تصمیم به خروج ضروری است. به ویژه، عدم توجه به عوامل مربوط به کارآفرینان، چالش های جدی در مدیریت فرآیند خروج را موجب می شود. این تحقیق، زمینه ای پژوهشی برای شناسایی عوامل موثر بر تصمیم گیری در سایر فرآیندهای کاری سرمایه گذاران مخاطره پذیر فراهم آورده است.

یکی از شاخه های اصلی کارآفرینی، کارآفرینی در سازمان است که بدون شک سهم چشم گیری در توفیق و تعالی سازمان ها دارد. از سویی دیگر، صنعت بیمه به عنوان یک زیرساخت حیاتی، با یک عدم توفیق مشخص در انجام بهینه ماموریت خویش در کشور مواجه است. به نظر می رسد عنایت ویژه به توسعه مولفه های کارآفرینی در فرآیندهای عملیاتی و خدماتی این صنعت و گسترش فرهنگ کارآفرینی میان کارکنان این صنعت بتواند، راه کار مناسبی در حل این مساله باشد. از این رو اهتمام این مقاله سنجش میزان همبستگی میان «گرایش به کارآفرینی شرکتی» نمایندگی های فروش حقوقی شرکت سهامی بیمه ایران در شهر تهران و «عملکرد» آن ها است. «ساختار منعطف»، «جو سازمانی اثربخش»، «فرهنگ پشتیبان و محرک خلاقیت و نوآوری» و «قابلیت ها و انگیزش فردی کارکنان» به عنوان ابعاد گرایش به کارآفرینی شرکتی و میزان «رضایت مندی کارکنان»، «رضایت مندی مشتریان» و «عملکرد مالی» به عنوان ابعاد عملکرد نمایندگی ها معرفی شده و همبستگی متقابل این مولفه ها با یک دیگر اندازه گیری می شود. نتایج تحلیل های آماری بر داده های گردآوری شده متشکل از کارکنان نمایندگی ها مشخص می کند که گرایش به کارآفرینی شرکتی دارای همبستگی مثبت و معناداری با عملکرد است. در پایان، با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهادهایی برای توسعه کارآفرینی سازمانی در صنعت بیمه و صنایع مشابه شده است.