فاطمه مدیری

فرزندآوری فرایندی زوجی است، اما به نقش مردان در ادبیات و تحقیقات باروری به ندرت توجه شده است. هدف این مقاله بررسی تعداد فرزندان قصدشده و زنده به دنیاآمده و شناسایی تعیین کننده های اقتصادی-اجتماعی آن ها در مردان متأهل شهر تهران بوده است. داده ها برگرفته از پیمایش سبک زندگی متأهلان و ۶۱۹ مرد متأهل که زنان ایشان در سنین باروری بوده، تجزیه و تحلیل شده اند. براساس نتایج میانگین تعداد فرزندان قصدشده ۸۹/۱ و میانگین تعداد فرزندان زنده به دنیاآمده ۳۷/۱ بوده است. ۱/۲۵ درصد فرزندی ندارند و ۳/۴۷ درصد دو فرزند زنده به دنیاآمده و بیشتر دارند؛ درحالی که فقط ۸/۳ درصد قصد دارند بدون فرزند باشند و ۶/۷۰ درصد قصد دارند، دو فرزند و بیشتر داشته باشند. ویژگی های اقتصادی اجتماعی مردان با قصد و رفتار باروری رابطه منفی دارد و این یافته منطبق با الگوی باروری مردان در کشورهای درحال توسعه بوده است. با توجه به رابطه مثبت میان پایگاه اقتصادی اجتماعی مردان با تعداد فرزندان قصدشده و زنده به دنیاآمده در کشورهای توسعه یافته و رابطه منفی در مطالعه حاضر، اجرای بسته های سیاستی با ابعاد مختلف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی که در آن اقشار مختلف با دیدگاه ها و پایگاه اقتصادی اجتماعی متفاوت و متنوع لحاظ شده باشند، ضروری به نظر می رسد و در راستای افزایش فرزندآوری کارآمد خواهد بود.

زمینه و هدف: یکی از مهم ترین اشکال تعارض والدین و فرزندان، نحوه استفاده و حضور آنان در شبکه های اجتماعی است. بر این اساس هدف از مطالعه حاضر تحلیل جامعه شناختی تأثیر شبکه اجتماعی تلگرام بر تعارضات تربیتی والدین و فرزندان بوده است. روش پژوهش: روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و جامعه آماری پژوهش دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهر تهران هست که نمونه ای به حجم 391 نفر به روش خوشه ای مرحله ای انتخاب شد. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش تحقیق پیمایشی بر پایه الگوی تعارض با والدین «فاین، جی مورلند و اندرو شوبل» و پرسشنامه محقق ساخته(حاوی9 سؤال مربوط به متغیر مستقل(شکل و قالب، محتوای شبکه تلگرام)و13سؤال مربوط به متغیر وابسته (نوع و سطح تعارض) گردآوری شده است. پایایی کل پرسشنامه به وسیله ضریب آلفای کرونباخ 83/0تأیید و اطلاعات گردآوری شده توسط روش های توصیفی و استنباطی به کمک نرم افزارهای spss وAmos تحلیل شد. یافته ها: نتایج پژوهش حاکی از آن است که متغیر شکل و قالب استفاده از تلگرام با ضریب (3.856) بیشترین تأثیر را بر تعارضات تربیتی در میان دانش آموزان دارد و متغیر محتوی شبکه اجتماعی تلگرام با ضریب(0.227) در مرتبه بعدی قرار دارد. درمیان متغیرهای عامل شکل و قالب استفاده از تلگرام، متغیر میزان استفاده از تلگرام درطول شبانه روز با ضریب(2.08)و ازمیان متغیرهای عامل محتوی شبکه اجتماعی تلگرام، متغیر میزان حذف مخاطبین مانند موسسه، سازمان یا مرکز در تلگرام، با ضریب(0.142) بیشترین تاثیر بر تعارضات تربیتی را دارند. نتیجه گیری: با توجه به یافته های دیگر پژوهش مهم ترین عامل ایجاد تعارضات دانش آموزان با والدین مربوط به ارتباط با جنس مخالف با ضریب (1.235) و در خصوص سطح تعارض، مؤثرترین عامل حل اختلاف با نصیحت پذیری و احترام متقابل با ضریب(0.185) بوده است.

گسترش بی فرزندی و تک فرزندی در جهان از پیامدهای عمیق و چشمگیر کاهش سریع باروری در قرن بیستم بوده که چالش های متعددی را به همراه داشته است؛ بر این اساس در این مقاله به شیوع بی فرزندی و تک فرزندی و عوامل مؤثر بر آن در شهر تهران پرداخته شد. جامعه آماری این پیمایش با ابزار پرسشنامه، متأهلان شهر تهران بودند که با استفاده از فرمول کوکران و اثر طرح مطلوب، 1273 مرد و زن متأهل انتخاب شدند که سن زن در خانواده ایشان 15 تا 49 سال بود. شیوه نمونه گیری، خوشه ای چندمرحله ای بود و در تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و رگرسیون لجستیک دووجهی استفاده شد. یافته ها نشان داد که در شهر تهران، 4/2 درصد ایده آل بی فرزندی، 1/4 درصد قصد بی فرزندی، 5/16 درصد ایده آل تک فرزندی و 9/24 درصد قصد تک فرزندی را گزارش کردند. قصد و ایده آل بی فرزندی و تک فرزندی متأثر از مجموعه ای از متغیرهای زمینه ای، نگرشی، ساختاری و زوجی بوده است. ایده آل بی فرزندی در سطح معناداری متأثر از نگرش های برابرطلبانه و کاهش احساس امنیت، و قصد بی فرزندی در سطح معناداری متأثر از نگرش های برابرطلبانه، کاهش احساس امنیت و کاهش نشاط زناشویی بوده است. ایده آل تک فرزندی در سطح معناداری در مردان، در افراد با سنین کمتر، درآمد بیشتر، دین داری کمتر، نگرش های جنسیتی برابرطلبانه و احساس امنیت کمتر و قصد تک فرزندی در مردان، در افراد با سنین کمتر، تحصیلات بیشتر، دین داری کمتر، نگرش های جنسیتی برابرطلبانه و احساس امنیت کمتر، بیشتر گزارش شده است. به طورکلی می توان گفت، قصد و ایده آل بی فرزندی شایع نبوده و قصد و ایده آل تک فرزندی به مراتب بیش از آن ها بوده است. قصد بی فرزندی و تک فرزندی بیش از ایده آل بی فرزندی و تک فرزندی بوده است. در تبیین قصد و ایده آل بی فرزندی و تک فرزندی، سهم متغیرهای نگرشی بیش از دیگر عوامل است و با اتخاذ سیاست های مطلوب، شکاف میان ایده آل و قصد بی فرزندی و تک فرزندی کاهش و فرزندآوری افزایش خواهد یافت.

در این مقاله، با استفاده از روش تحلیل طبقه پنهان و نرم افزار Mplus به گونه شناسی روابط فرزندان بزرگ سال و والدین پرداخته ایم. جامعه آماری پیمایش، زنان و مردان هجده سال و بالاتر شهر تهران بودند که حداقل یک والد زنده داشتند و با والدین خود هم سکنا نبوده اند. ابزار به کارگرفته شده پرسش نامه بوده و به شیوه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، نمونه ۱۰۰۰نفری از 30 حوزه شهر تهران انتخاب شده است. نتایج نشان داده: الگوی روابط فرزندان بزرگ سال با پدر و مادر تقریباً یکسان بوده و چهار گونه رابطه هماهنگ، عاطفی، اجباری، و ناسازگار شناسایی شده که متأثر از شرایط ساختاری بوده اند. روابط هماهنگ بیش از ۵۰ درصد و روابط عاطفی بیش از ۳۰ درصد را به خود اختصاص داده اند. روابط اجباری در سطح پایین و در مادران بیش از پدران (۵/۵ در برابر ۵/۳) بوده و روابط ناسازگار نیز در سطح پایین و در پدران بیش از مادران بوده است (۶/۸ در برابر ۷/۳). با افزایش فاصله جغرافیایی شانس قرارگرفتن در گونه های عاطفی و ناسازگار افزایش یافته است. روابط ناسازگار در افرادی که پدرانشان طلاق گرفته یا بدون همسر بوده اند، بیش از دیگر گونه ها گزارش شده است. کیفیت رابطه با والدین، در گونه هماهنگ و عاطفی، بالاتر از گونه اجباری و به ویژه گونه ناسازگار بوده است. به طور کلی می توان گفت در روابط میان فرزندان بزرگ سال و والدین در شهر تهران، همبستگی نسلی غالب بوده و تضاد نسلی شایع نیست.

این مقاله با هدف بررسی تأثیر اشتغال زنان بر پایداری خانواده، به مقایسه خانواده های تک شاغل و خانواده های هر دو شاغل پرداخته است. جامعه آماری این پیمایش، زنان و مردان متأهل شهر تهران است و به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای هزار و 736 نمونه از 50 حوزه شهر تهران انتخاب شد و در تجزیه تحلیل نهایی به کار گرفته شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد: نشاط زناشویی در مردان خانواده های هر دو شاغل بیش از مردان خانواده های تک شاغل است. درآمد و منزلت شغلی بالا در مردان خانواده های تک شاغل با کاهش نشاط زناشویی و در زنان خانواده های تک شاغل افزایش درآمد با افزایش نشاط زناشویی در ایشان همراه است. همبستگی نشاط زناشویی و گرایش به طلاق در زنان خانواده های هر دو شاغل بیش از زنان خانواده های تک شاغل و در مردان خانواده های تک شاغل بیش از مردان خانواده های هردو شاغل است. هزینه کرد مالی اشتراکی در خانواده های هردو شاغل بیش از خانواده های تک شاغل و تضاد میان کار و خانواده در آن ها کمتر است. به طور کلی، می توان گفت یافته هایی که نشان دهد اشتغال زنان پایداری خانواده را تضعیف می کند مشاهده نشد، اما اشتغال زنان منابعی را برایشان فراهم می کند که از آن می توانند در انحلال زندگی زناشویی ناخوشایند استفاده کنند. با توجه به اینکه نشاط زناشویی و گرایش به طلاق از شرایط شغلی متأثر است، به کارگیری سیاست های مناسب اشتغال می تواند در پایداری خانواده کمک کننده باشد. یافته های تحقیق تأییدکننده تئوری های مبادله، فرصت اقتصادی و اقتصاد خانه جدید است.

با توجه به تأثیر متفاوت دینداری بر حوزه های مختلف زندگی اجتماعی و حتی ابعاد مختلف یک حوزه، این مقاله در پی پاسخگویی به این سؤالات است که آیا در جامعه ما ارزش های خانوادگی سنتی و مدرن در نسل های مختلف متأثر از دینداری است یا خیر و اگر هست آیا تأثیر آن بر ارزش های خانوادگی سنتی و مدرن یکسان است؟ بر این اساس، پیمایش کمی با ابزار پرسشنامه در شهر تهران با 600 نمونه که به شیوه خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند، انجام شد. نتایج تحقیق حاکی است: ارزش های خانوادگی سنتی و مدرن  به طور یکسان متأثر از دینداری نیست. در هر سه نسل ارزش های خانوادگی سنتی متأثر از دینداری بوده، در حالی که تأثیر دینداری بر ارزش های خانوادگی مدرن در هر سه نسل معکوس و ضعیف تر بوده، به لحاظ نسلی روند کاهشی داشته و در نسل سوم تأثیر معناداری مشاهده نمی شود.  به طورکلی می توان گفت یافته های تحقیق آمیزه ای از سه تئوری پابرجایی دین بر ارکان مختلف زندگی اجتماعی، تئوری تمایز و تئوری قطعه قطعه شدن ارزش ها را تأیید می کند. 

با توجه به اهمیت روابط نسلی و جنسیتی، در این مقاله به تحلیل جنسیتی حمایت عاطفی میان فرزندان بزرگسال و والدین پرداخته ایم. جامعه آماری پیمایش، افراد 18 سال و بالاتر شهر تهران بوده و 1000 نفر از 30 حوزه به شیوه خوشه ای چندمرحله ای، انتخاب شده اند. یافته ها نشان داده که در حمایت عاطفی والدین و فرزندان بزرگسال از یکدیگر، تفاوت های جنسیتی وجود دارد. به طوری که حمایت عاطفی پدران و مادران از دختران بیش از پسران و حمایت عاطفی مادران از دختران بیش از حمایت عاطفی پدران از دختران بوده است. در صورت طلاق والدین، حمایت عاطفی پدران از فرزندان کمتر از حمایت عاطفی مادران گزارش شده است. همچنین حمایت عاطفی دختران از پدران و مادران بیش از حمایت عاطفی پسران از پدران و مادران و حمایت عاطفی دختران از مادران بیش از پدران بوده است. حمایت عاطفی دختران و پسران از پدران در صورت طلاق و تضاد والدین، کاهش می یابد. به طور کلی می توان گفت که مادران پیوندهای عاطفی بیشتری با فرزندان خود و به ویژه با دختران خود دارند و در طلاق و تضاد والدین، روابط فرزندان بزرگسال با والدین و به ویژه با پدر، تضعیف می گردد. تقویت پیوندهای عاطفی پدران با فرزندان و تلاش والدین در راستای پایداری زندگی زناشویی پیشنهاد می شود.