رمضان شعبانی سارویی

دانشگاه ها درجوامع صنعتی نوین علاوه بر کارکردهایی مانند تولید دانش(پژوهش)،انتقال دانش(آموزش)، اشاعه و نشر دانش(خدمات)؛ و تعلیم و تربیت و رهبری حرکت فرهنگ جامعه؛ عامل اصلی تحولات علمی و فناوری؛ منشأ نواندیشی وجنبشهای اجتماعی فرهنگی در مناسبات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جامعه و تأمین کنندة نیروی انسانی متخصص برای بخشهای مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور هستند. نیازهای متعدد و متحول بخشهای کشور از یک سو و شکاف بین عملکرد وضع موجود دانشگاه ها با اهداف انقلاب اسلامی ایران از سوی دیگر، پرداختن به مهندسی فرهنگی دانشگاه را ضروری میسازد. رویکرد مهندسی فرهنگی به عنوان رویکردی جامع و راهبردی، از ظرفیت و قابلیت لازم برای پاسخگویی به این ضرورت، برخوردار است. در این مقاله سعی بر آن است تا با تبیین و تعریف لوازم و شاخص های لازم برای انجام این مهم، نظریه پردازی لازم در مهندسی فرهنگی دانشگاه صورت پذیرد.

اگر چه در خصوص منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران پژوهش های درخور توجهی انجام شده، اما بحث فرهنگ همچنان به دلیل اهمیت راهبردیی که دارد حائز توجه دو چندان است. دلیل این امر به بنیاد و هویت فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ایران باز می گردد که منجر شده فرهنگ به مثابه منبع بی بدیل قدرت نرم تبدیل شود. از این منظور نگارنده از جایگاه «هویت فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران در معادلات قدرت نرم» سؤال نموده و به منظور ارایه پاسخی مناسب برای این پرسش، عناصر نظریه قدرت نرم در ایران را مورد تحلیل قرار داده است. محقق با استفاده از روش تحلیلی نشان داده که قدرت نرم، در سه سطح با هویت فرهنگی در جمهوری اسلامی ارتباط دارد؛ سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی. این تحلیل به دلیل جامعیت، از توان تفسیری و تجویدی بیشتری برای صیانت و ارتقاء قدرت نرم در ایران برخوردار است.

"جنگ به عنوان پدیده ای اجتماعی، همواره در جوامع انسانی وجود داشته است. جنگ ایران و عراق به عنوان یکی از طولانی ترین و خونین ترین جنگ ها - پس از جنگ جهانی دوم - در تاریخ دویست ساله‌ ایران از آن جهت مهم است که توانست روندی را که از اول حکومت قاجاریه مبنی بر از دست دادن بخش هایی از اراضی ایران و نفوذ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بیگانه در کشور آغاز شده بود، را پایان دهد. در حماسه‌ هشت سال دفاع مقدس، رهبر سیاسی، با اتخاذ استراتژی دفاع مردمی و با اتکا به ارزش های دینی و تکیه بر قدرت ملی و مذهبی، بدون چشم داشت به حمایت خارجی و با تقویت روحیه‌ مردم و بهره گیری از شور انقلابی و بسیج توده ای با تجربه‌ موجود از انقلاب اسلامی پس از دویست سال توانست روند هزیمت و خودباختگی ملی در برابر بیگانه را تغییر داده و با گشایش فصلی جدید در تاریخ ایران، هویت واقعی ایران و ایرانی را به جهانیان بنمایاند."

فرهنگ دفاع مقدس جنبه ای از فرهنگ است که به زندگی و نحوه کنش افراد جامعه به مسائل مختلف در صیانت از آرمان ها، ارزش ها و مرز و بوم در برابر تهدیدهای مرتبط با حوزه پایداری کشور در هشت سال دفاع مقدس ارتباط پیدا می کند. این فرهنگ الگوهای سمت گیری نسبت به موضوعات مختلف و مرتبط با استقلال، پایداری و بالندگی کشور را سامان می دهد و افراد و جامعه را برای اقدامات مختلف آماده می کند. ابعاد هویتی فرهنگ دفاع مقدس حکایت از خاستگاه اسلامی ایرانی آن است. تعیین جزئیات فرهنگ دفاعی و شاخص ها و الزامات مرتبط با آن امر مهمی است و باید در نگاهی نظام مند به طراحی الگوی فرهنگ دفاع مقدس مبادرت ورزید. از این رو، هدف این نوشتار، طراحی و تدوین یک مدل، جهت تبیین الگوی فرهنگ دفاع مقدس است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای با هدف تبیین ابعاد و مؤلفه های مدل فرهنگ دفاع مقدس در ایران است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که مجموعه ای از ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های هدفمند در الگوی فرهنگ دفاع مقدس ریشه در هویت اسلامی ایرانی دارد.

این مقاله با رویکردی جدید، به آزمون ارتباط جریان شناسی فرهنگی در ایران با هویت فرهنگی پرداخته است. از این رو، هدف مقاله، طراحی یک مدل با رویکرد هویت فرهنگی، جهت تبیین و شناخت جریان های فرهنگی در جمهوری اسلامی است. روش تحقیق اسنادی پیمایشی بوده که پس از مطالعه اسنادی، و نیز تجزیه و تحلیل منابع کتابخانه ای، با نقد یافته های ارائه شده براساس تکنیک مصاحبه هدفمند با یکصد نفر از صاحب نظران و خبرگان به ارائه مدل جامع جریان شناسی فرهنگی در ایران می پردازد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بین «هویت فرهنگی» و جریان شناسی فرهنگی رابطه معناداری با میانگین 33/87 درصد وجود دارد. هم چنین مجموعه ای از مؤلفه ها و شاخص های هدفمند در هویت فرهنگی است که به ادراک جریان شناسی فرهنگی در کشور منجر می شود.