رضا سالک

امروزه مطالعه درباره رسانه‌های جمعی بدون درنظرگرفتن رسانه‌های رایانه‌ای امکان پذیر نیست؛ وسیله‌ای که بافت و بستر ارتباطات را دگرگون ساخته است و تاثیری شگرف برزندگی بشر و همچنین ایجاد و گسترش فن‌آوریهای گوناگون داشته و خواهد داشت. در واقع، امروزه در چکاچک امواج ماهواره‌ای و همسایگی مجازی ابناء بشر به یکدیگر، اندیشه دهکده جهانی ملموس تر و پذیرفتنی‌تر شده است. شبکه گسترده‌ و به هم پیوسته جهای اطلاعات و ارتباطات باعث شده تبادل دانش، اطلاعات و اخبار، مصاحبت حضوری با دیگران، سرگرمی و بازی چندگانه، دسترسی به منابع و مراکز فرهنگی تمامی نقاط جهان و به روز بودن فهم بشری مممکن گردد. این پژوهش پیمایشی از قدمهای نخستین در شناخت میزان آگاهی و استفاده دانشجویان از اینترنت است.

وقتی علاءالدین با خوشحالی تمام به غولی که از چراغ جادویش بیرون آمده بود فرمان می‌داد تا آرزوهایش را برآورده سازد، هرگز به ذهنش خطور نمی‌کرد که روزگاری همه کودکان و نوجوانان دنیا چراغ جادویی داشته باشند که غولهای درون آن به طور شبانه‌روزی می‌کوشند تا به رویاها و آروزهای پیدا و نهان آن جامه عمل بپوشانند. این چراغ جادو که هدیه‌ای از کهکشان مارکنی برای بچه های کهکشان راه‌شیری و ساکنان کره زمین است تلویزیون نام دارد که در نیمه قرن بیستم به دستشان رسیده است و به تناسب شکلش، به جعبه جادویی نیز شهرت یافته است. گویا چراغ جادویی قرن بیستم، در پایان عمر این قرن هرچه غول هنرآفرین دارد به کارانداخته است تا با نمایش معجزاتی بمراتب شگفت‌آورتر از گذشته، حیات و میهمانی خویش را در قرن بعدی نیز حفظ کند.

مطالعات انتقادی در مورد نقشها و گستره نفوذ و تاثیر وسایل ارتباط جمعی در زندگی بشر امروزی، ازجمله گرایشهای علمی جمعی از صاحبنظران ارتباطات است. این رویکرد انتقادی،اگرچه با شکل گیری مکتب فرانکفورت و بعدها مکتب گلاسکو و... سامان نوینی یافت، با این حال از دغدغه های اساسی صاحبنظران و مصلحان اجتماعی - فرهنگی بوده است. یکی از برجسته‌ترین اندیشمندان معاصر که با رویکردی دینی و فرهنگی و انتقاد از سلطه وسایل ارتباط جمعی برزندگی مردم جوامع اسلامی و جهان سوم پرداخته، حضرت امام‌خمینی(ره) می‌باشند. امام که احیاگر اسلام و نگرشهای سیاسی اسلام در قرن معاصر است، از حضور موثر رسانه های ارتباطی در زندگی مردم غافل نبوده‌اند.ایشان به کالبد شکافی آسیبهای ناشی از سلطه غرب بر فضای ارتباطات رسانه‌ای حاکم برجامعه ایران پرداخته و انتقاد خویش را با توصیه های مصلحانه و حکیمانه توام نمودند. در این مقاله، ضمن اشاره به دیدگاه آن حضرت در خصوص اهمیت تبلیغات و ضرورت بهره‌گیری از ابزار ارتباطی، به بررسی و ارزیابی ایشان از رسانه های طاغوت و نقش و کارکردی که در نظام سلطنتی برعهده داشتند، می‌پردازیم.

پیش از آنکه هر واقعه ای به صورت خبر در آید ، باید گزارش شده باشد. یک حمله هوایی ، جلسه شورای شهری وحوادث ، هیچکدام نباید از چشم و گوش گردآورنده حرفه ای اخبار دور بماند . یک گزارشگر باید از کیفیت های مشخصه خبر ، انواع اخبار موجود و تفاوت در شیوه های متعددی که در رسانه های خبری برای پوشش اخبار به کار می برند، آگاه باشد.