سیده صدیقه حسنی مهر

کشاورزی از دیرباز نقش مهمی در اقتصاد روستایی داشته و امرار معاش بسیاری از روستاییان وابسته به آن می باشد بخش کرگانرود تالش از مناطق مهم کشاورزی به شمار می رود و با توجه به تولید مازاد در برخی محصولات کشاورزی مانند برنج، کیوی مکان بسیار مناسبی جهت استقرار صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی است. در این مقاله به تبیین تجاری سازی محصولات کشاورزی در اقتصاد روستایی کرگانرود تالش پرداخته شده است. بخش کرگانرود یکی از بخش های شهرستان تالش در استان گیلان با مرکزیت شهر لیسار است. براساس فرمول کوکران و با توجه به حجم جامعه آماری ، تعداد 377 نمونه تعیین شد. روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی می باشد در راستای نتایج پژوهش پیشنهاد می شود : حمایت دولت از کشاورزان برای تولید محصولات کشاورزی . جلوگیری از تغییر کاربری زمین های کشاورزی و ساخت و سازهای بی رویه مسکونی.

امروزه در سطح برنامه ریزی های اقتصادی- اجتماعی و توسعه روستایی، میزان مشارکت زنان از اهمیت بالایی برخوردار بوده، به طوری که از آن به عنوان هدف و وسیله توسعه نام می برند. در حال حاضر نقش حیاتی زنان در بسیاری از امور مربوط به توسعه مانند تأمین امنیت غذایی، پایداری محیط زیست، ریشه کنی فقر، کنترل جمعیت و توسعه اجتماعی برای جامعه جهانی روشن گردیده است، در حالی که خود زنان آن را باور داشته و به حساب آورده اند. در این راستا پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، و با توزیع پرسشنامه در بین افراد روستاهای بخش لوندویل آستارا، به بررسی مؤلفه های اثرگذار بر میزان مشارکت زنان در توسعه روستایی پرداخته است. جهت تعیین نمونه آماری از فرمول کوکرن 374 نفر با توجه به حجم جامعه به عنوان نمونه انتخاب شدند و با روش نمونه گیری خوشه ای برگزیده شدند. نتایج نشان داد فعالیت زنان در بخش اجتماعی نسبت به فعالیت زنان در بخشهای کشاورزی، صنایع روستایی و خدمات از تاثیر بیشتری در توسعه یافتگی روستایی بخش لوندویل آستارا برخوردار است.

مناطق جنگلی گیلان از رود آستاراچای در مرز ایران و جمهوری آذربایجان تا رود چابکسر در شرق گیلان را شامل می شود و در آن تعداد 2041 آبادی وجود دارد که محلّ سکونت دائم یا موقّت 61,110 خانوار و جمعیّتی برابر 368,120 نفر است. جنگل های گیلان که هم اکنون به صورت نوار باریکی مناطق کوهستانی دامنه های شمالی البرز را پوشانده است، دارای سطحی برابر 550,000 هکتار برآورد شده که با توجّه به تعداد جمعیّت ساکن در این سطح، تراکم جمعیّت برابر 7/0 نفر در هکتار است. وضعیّت جغرافیایی و پستی و بلندی جنگل های گیلان و نیز، امکانات دسترسی به مناطق و آب قابل شرب، نقش اساسی در تراکم و پراکنش دام و جنگل نشین دارد. در طول دو دهه ی 1350 و 1360 با افزایش جمعیّت در مناطق جنگلی و روستایی، روند تخریب و نابودی جنگل ها نیز در استان گیلان شدّت یافت. علل تخریب جنگل های گیلان را می توان در سه عامل: استفاده از جنگل به عنوان چراگاه و چرای بی رویه، قطع غیرمجاز درختان و بهره برداری سنّتی و آتش سوزی جنگل ها دانست. روش جمع آوری اطلاعات در این نوشتار برپایه ی مطالعات کتابخانه ای و مشاهده ی مستقیم از برخی مناطق جنگلی گیلان بوده است و نتایج نشان می دهد که با وجود تلاش ها و اجرای طرح هایی در جهت استفاده ی بهینه از منابع طبیعی، افزایش بی رویه ی برداشت از منابع جنگلی وجود دارد. درنهایت، برای زنده نگه داشتن محیط جغرافیایی گیلان و حفظ عناصر طبیعی حیات در آن، اقدامات اساسی به صورت پیشنهاد ارائه شده است.

برنامه ریزی توسعه روستایی جزء برنامه های توسعه هر کشور می باشد و بی شک یکی از وظایف برنامه ریزان روستایی یافتن راه حل جهت عمران و توسعه نواحی روستایی با شناخت کامل از استعدادها و قابلیت های روستا می باشد. موضوع این تحقیق بررسی سطح بندی خدمات روستاهای شهرستان آستارا بر اساس مدل موریس به منظور ارائه راهکارهای توسعه می باشد. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی می باشد و شیوه گردآوری اطلاعات ترکیبی از مطالعات میدانی و اسنادی می باشد. در این پژوهش توسعه بعنوان متغییر وابسته می باشد و شاخص های (امکانات زیر بنائی مانند آب و برق و گاز و امکانات روبنائی مانند خدمات آموزشی، بهداشتی، اداری و گروههای شاغل) مورد استفاده در جهت تعیین توسعه یافتگی به عنوان متغیرهای مستقل می باشند. نتایج نشان داد که به جزء یک روستا کلیه روستاهای سطح یک (توسعه یافته) در بخش جلگه قرار دارند، یعنی بین ارتفاع و توسعه یافتگی رابطه وجود دارد. و روستاهای سطح یک دارای جمعیت بالاتر از 1000 نفر و روستاهای سطح سوم دارای جمعیت زیر 100 نفر می باشد، به منظور رسیدن به راهکارهای توسعه پیشنهاد می شود: 1- خدمات رسانی به روستاها و افزایش رضایتمندی روستائیان 2- جلب مشارکت بخش غیر دولتی توسعه روستاهابرنامه ریزی توسعه روستایی جزء برنامه های توسعه هر کشور می باشد و بی شک یکی از وظایف برنامه ریزان روستایی یافتن راه حل جهت عمران و توسعه نواحی روستایی با شناخت کامل از استعدادها و قابلیت های روستا می باشد. موضوع این تحقیق بررسی سطح بندی خدمات روستاهای شهرستان آستارا بر اساس مدل موریس به منظور ارائه راهکارهای توسعه می باشد. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی می باشد و شیوه گردآوری اطلاعات ترکیبی از مطالعات میدانی و اسنادی می باشد. در این پژوهش توسعه بعنوان متغییر وابسته می باشد و شاخص های (امکانات زیر بنائی مانند آب و برق و گاز و امکانات روبنائی مانند خدمات آموزشی، بهداشتی، اداری و گروههای شاغل) مورد استفاده در جهت تعیین توسعه یافتگی به عنوان متغیرهای مستقل می باشند. نتایج نشان داد که به جزء یک روستا کلیه روستاهای سطح یک (توسعه یافته) در بخش جلگه قرار دارند، یعنی بین ارتفاع و توسعه یافتگی رابطه وجود دارد. و روستاهای سطح یک دارای جمعیت بالاتر از 1000 نفر و روستاهای سطح سوم دارای جمعیت زیر 100 نفر می باشد، به منظور رسیدن به راهکارهای توسعه پیشنهاد می شود: 1- خدمات رسانی به روستاها و افزایش رضایتمندی روستائیان 2- جلب مشارکت بخش غیر دولتی توسعه روستاها

با گذشت زمان و پیچیده تر شدن روابط و مناسبات فردی و اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، نیازهای جدیدی برای او تعریف شده که از جمله می توان به گذران اوقات فراغت اشاره کرد. شهر به عنوان عالی ترین زیستگاه انسان دارای پتانسیل ها و امکانات زیادی است که قادر به پاسخ گویی به نیازها و خواسته های شهروندان و بازدیدکنندگانش است، از این رو همواره شهر هم به عنوان مبدأ و هم مقصدگردشگری مطرح بوده است. تحقیق حاضر بر پایه تفکر اثبات گرایی بنا نهاده شده و به مطالعه عینی پدیده های موجود در شهر یا به عبارتی به توصیف وضع موجود شهر از نگاه گردشگری پرداخته شده است از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی استفاده شده است، جامعه آماری تحقیق را گردشگران وارد شده به شهر تشکیل داده که از میان آنان 400 نفر به عنوان جامعه نمونه مورد بررسی قرار گرفته است. حجم جامعه نمونه نیز بر اساس جدول مورگان به دست آمده است. روش گردآوری اطلاعات از طریق اسنادی و میدانی صورت پذیرفته که با ابزارهای گوناگون از جمله پرسش نامه به جمع آوری داده ها پرداخته شده و از نرم افزارهایEXCEL و SPSSاستفاده شده است. با توجه به فرضیه های تحقیق، نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که روند تغییرات مراکز خدماتی با افزایش جمعیت گردشگر متناسب نیست و هر چند منطقه آزاد به عنوان انگیزه مسافرت در ذهن گردشگران جای دارد اما شرایط موجود منطقه آزاد تجاری نقشی در فعالیت های گردشگری مسافران ایفا نمی کند و همچنین عدم توسعه جدی کمی و کیفی مراکز خدمات رسانی به عنوان چالشی در بازار گردشگری شهر به حساب می آید. نتیجه عینی اثبات فرضیه ها از طریق آمار استنباطی و آزمون آنها نیز مؤید همین نکات است.

حوضه ­ها­ی رودخانه­ای از گذشته های دور به عنوان بستری جهت شکل گیری تمدن­های بزرگ بوده و امروزه نیز با رشد فزاینده جمعیت و آلودگی شهرها به عنوان محیط پاک و آرام ، پذیرای حجم عظیمی از مسافرانی می باشد که جهت گذران اوقات فراعت از خانه هایشان بیرون می آیند . حوضه ی شفارود در غرب استان گیلان دارای جاذبه های اکوتوریستی فراوانی است، این حوضه به دلیل نزدیکی به جاده سراسری انزلی – آستارا و مناطق جنگلی و کوه های سر سبز همیشه مورد توجه گردشگران داخلی و غیر استانی می باشد. این تحقیق با هدف بررسی و باز شناسایی قابلیت های محیطی و برنامه ریزی جاذبه های طبیعی جهت جذب گردشگر در حوضه شفارود تدوین شده است . روش تحقیق توصیفی­– تحلیلی و برای جمع آوری اطلاعات از مشاهدات میدانی و مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است . نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که جاذبه های اکوتوریستی و توریستی که حوضه ی شفارود بدرستی شناسایی نشده است وهمچنین برنامه ریزی خاصی در حاشیه رودخانه انجام نگرفته است که در صورت شناسایی توانمندی های بالقوه و برنامه ریزی در جهت بالفعل درآمدن و بهره برداری می تواند موجب آبادانی و رونق اقتصادی محدوده مطالعاتی شود.

عوامل گوناگونی در انتخاب موقعیت، استقرار مکانی و تحولات سکونتگاه های روستایی دخالت دارند، که در بین عوامل طبیعی، زمین به عنوان زیستگاه انسان و بستر فعالیت های عمرانی در هر سرزمینی نقش بسزای را ایفا می نمایند. استان گیلان با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی (بارش، رطوبت)، پوشش گیاهی (جنگل و مرتع)، کوه و دریا در فرایند تحولات مساکن روستایی تحت تاثیر زیادی قرار گرفته است و روند این تغییر و تحولات در مساکن روستایی شهرستان مرزی آستارا به عنوان شمال غربی ترین شهرستان استان گیلان انگیزه انجام این مطالعه شد. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی به استناد شکل های توپوگرافی 1:50000 زمین شناسی 1:250000 و 1:100000 انجام شده است. نتایج مطالعات نشان داد: به سبب ساز و کار عوامل و توان های محیط طبیعی شهرستان و چشم اندازه های زیبایی نظیر: سواحل دریا (روستاهای سیبلی، دربند، ویرمونی ...) جلگه های سرسبز (روستاهای شیخ محله، هردشت، بی بی یانلو ...) کوه پایه های نیمه جنگلی (روستاهای صیادلر، باسکم چال ...) و نهایتا آخرین سطوح ارتفاعی منطقه که جزء سحر انگیزترین مناطق کوهستانی جنگلی مرتعی شمال کشور می باشد (گردنه حیران، فندق پشته، آق مسجد ...) و البته در کنار همه توان های طبیعی، هم جواری با کشور آذربایجان، تغییر و تحول زیادی در نوع مصالح و فرم معماری در مساکن روستایی آستارا صورت گرفته است. گوناگونی محیط جغرافیایی، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروری و تحولات اقتصادی و اجتماعی دو دهه اخیر سبب شده تا الگوی مسکن روستایی در آستارا متفاوت با دیگر نقاط کشور باشد

یکی از پیامدهای توسعه گردشگری روستایی تغییر کاربری اراضی بصورت خانه های دوم، از گذشته های دور در کشور ما بوده است و بیشترین گسترش این پدیده در مناطق کوهستانی و ساحلی می باشند. در محدوده مطالعاتی به دلیل وجود چشم اندازهای زیبای کوهستانی و جنگل ها و مراتع سرسبز، تعداد خانه های دوم و تغییر کاربری اراضی رو به گسترش می باشد به گونه ای که در محدوده مطالعاتی تراکم بافت خانه های دوم مانند جلگه ای بیشتر می باشد. علاوه بر آن در محدوده ی مطالعاتی تغییر کاربری اراضی از کشاورزی به مسکونی و تجاری و تفریحی به گونه ی محسوسی دردهه ی1385–1375روی داده است. ویلاسازی،جاده سازی روستایی،تعریض جاده ی اصلی آستارا–اردبیل، افزایش تعداد مراکز خدماتی نظیر؛قهوه خانه،عسل فروشی، رستوران های بین راهی، سوپر مارکت، خانه ی بهداشت، دبستان، حضور دائمی اورژانس، پایگاه راهنمایی و رانندگی، تأمین نور جاده اصلی، افزایش بازدید تعداد گردشگران از منطقه از نمونه های بارز تغییرات اقتصادی- اجتماعی و از پیامدهای تغییر کاربری اراضی می باشد. در این تحقیق از روش توصیفی- تحلیلی در بررسی پیامدهای توسعه گردشگری با تاکید بر تغییر کاربری اراضی در دهه ی (85-1375)در دهستان حیران آستارا استفاده شده است و شیوه گردآوری اطلاعات نیز ترکیبی از مطالعات میدانی و اسنادی می باشد. در این تحقیق سعی شده به بررسی خانه های دوم در طول یک دهه پرداخته و روند گسترش و پیامدهای توسعه ی گردشگری و تغییر کاربری اراضی در دهستان حیران مورد بررسی قرار گیرد.طبق بررسی های انجام شده بیشترین تغییر کاربری اراضی و افزایش تعداد خانه های دوم مربوط به اوایل دهه ی مورد مطالعه بوده و در روستای حیران بیشترین تعداد را شامل می باشد. عوامل جغرافیایی و وجود جاده ی آستارا به اردبیل از مهمترین دلایل افراد برای انتخاب دهستان حیران جهت ساخت خانه های دوم می باشد به گونه ای که مالک بیش از80درصد از خانه های دوم، ساکن اردبیل، آستارا و تبریز می باشند. در انتها نیز پیشنهاداتی برای استفاده بهینه از توسعه گردشگری و تغییر کاربری اراضی در جهت بهبود اقتصادی و کالبدی در محدوده مطالعاتی ارائه شده است.

اهمیت موضوع توسعه اجتماعی– اقتصادی ملی هر کشوری لاجرم بر پایه پتانسیل ها و توانمندی های مختلف آن بنا می شود. توسعه مفهومی کلان و جامع است که شاخص های رفاه اجتماعی تشریح کننده آن می باشد. اگر توسعه منطقه ای بعنوان رویکردی در جهت تقویت توسعه ملی تعریف شود، ایران بعنوان یکی از کشورها، پیش از تدوین سند چشم اندازه بیست ساله 1404 رویکرد توسعه گرایانه خود را اعلام نموده و تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور را اساس کار قرار داده است از این رو در این مقاله سعی شده با توجه به پرسش کلیدی "چگونه می توان ساز و کار مناسب پتانسیل ها توسعه منطقه ای را شناسایی نمود؟" در جهت تجزیه و تحلیل پتانسیل های زیرساختی دانش محور شهرستان آستارا بر اساس سیاست های کلی نظام با استفاده از تحلیل سیاست های توسعه منطقه ای پرداخته شود. با استفاده از مدل تعاملی فاکتورهای توسعه منطقه ای و بهره گیری از شاخص های توسعه منطقه ای به این سؤال پاسخ داده شده است که نتیجه کلی آن تلفیق دانش بنیان اقتصاد منطقه و شاخص های انسانی توسعه منطقه ای است.

«کاربری زمین» معادل فارسی اصطلاح Landuse انگلیسی و به معنی استفاده از زمین است و شامل هر گونه استفاده ای از زمین می باشد. مطالعه و شناخت کاربری زمین، زیربنای تجزیه و تحلیل و برنامه ریزی کاربری زمین است. عنوان این مقاله «نقش اقتصادی تغییر کاربری اراضی در توسعه روستایی در دهستان طولارود تالش گیلان» می باشد. روش تحقیق، توصیفی و تحلیل می باشد، با توجه به حجم جامعه آماری بر اساس فرمول کوکران، تعداد 375 پرسشنامه بعنوان نمونه انتخاب و با روش نمونه گیری تصادفی تکمیل شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد تغییرکاربری اراضی بیشتر بر روی زمین های زراعی بوده و موجب افزایش درآمد اقتصادی، بهبود وضعیت مساکن و معابر و افزایش قیمت زمین در روستاهای مورد مطالعه شده است. پیشنهاد می شود که با تشویق و حمایت دولت از بخش کشاورزی و ایجاد کارگاه های تولیدی کوچک و تثبیت جمعیت روستایی و حمایت از افزایش تولیدات کشاوزری به رشد اقتصادی و در نهایت توسعه روستایی کمک شود.