قاسم توحیدی

کارخانجات سیمان در گوشه و کنار ایران پراکنده شده است و بنابراین، محصول سیمان در شرایط آب و هوایی متفاوت تولید می گردد. فناوری های تولید سیمان با توجه به دسترسی به نوع مصالح، سوخت و از جمله منبع مهمی چون آب متفاوت است. بر این اساس، ورودی ها و خروجی های متفاوتی در هر یک از فناوری ها قابل ملاحظه است که باعث ایجاد ناهمگنی مراحل تولید بین کارخانجات می شود و از آنجا که همگی کار تولید سیمان را انجام می دهند، لازم است با یکدیگر مقایسه شوند. در این پژوهش، فرآیندهای عملیاتی پنج شیوه خشک، نیمه خشک، مرطوب، مرطوب دوغابی و نیمه مرطوب در چهار شرکت دارای مجموعا نه کارخانه مورد مطالعه قرار گرفته است و کارایی آنها با توجه به اطلاعات موجود از سال 1396 تا سال 1399 بر اساس تحلیل پوششی شبکه ای داده ها در شرایط ناهمگن و به صورت سه مرحله ای، پس از مدلسازی محاسبه گردید. از مهمترین ویژگی های این پژوهش می توان به تمرکز بر زنجیره تامین از مواد خام متنوع تا محصول نهایی اشاره کرد. گرچه بر اساس فناوری های یاد شده، مواد خام اولیه در فناوری های مختلف تولید سیمان متفاوت است، لیکن محصول نهایی تقریبا یکسان است.

این پژوهش به دنبال ارزیابی کارایی کشورهای دارای ضریب هوش ملی بالای 85 در تولید فناوری های پیشرفته، باتوجه به قابلیت هایی است که پایه و اساس آن ها سرمایه انسانی است؛ مانند نوآوری، موفقیت تحصیلی و هوش ملی. پژوهش حاضر از نظر روش، کمی و توصیفی و از نوع کاربردی است. از لحاظ افق زمانی مقطعی و از منظر شیوه گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای و از طریق مراجعه به درگاه های رسمی بین المللی مانند بانک جهانی است. به جهت رتبه بندی کشورها، شناسایی کشورهای ابرکارا و بهبود کارایی تولید فناوری های پیشرفته، با استفاده از روش تحلیل پوششی داده های شبکه، یک زنجیره دومرحله ای برای تولید فناوری پیشرفته در نظر گرفته شده است. در مرحله اول این زنجیره، نهاد های پژوهشی با ورودی های تعداد محقق تحقیق و توسعه (شاخص سرمایه انسانی) و میزان هزینه کرد برای تحقیق و توسعه و در مرحله دوم آن، بخش صنعت با ورودی های سرمایه گذاری مستقیم خارجی، تعداد درخواست های ثبت اختراع (شاخص نوآوری) و تعداد مقالات علمی (شاخص موفقیت تحصیلی) هر کشور قرار دارد. یافته ها نشان می دهند که 12 کشور از 56 کشور در تولید فناوری های پیشرفته کارا و 3 کشور آمریکا، انگلیس و روسیه در هر دو بخش صنعت و پژوهش ابرکارا هستند.   

هدف: مدل های استاندارد تحلیل پوششی داده ها، برای ارزیابی کارایی یک سیستم، اطلاعات ورودی و خروجی واحدهای تصمیم گیرنده را در یک دوره زمانی در نظر می گیرند؛ اما در برخی از سیستم های موردبررسی، چند دوره زمانی مجزا و مستقل از هم موردنظر است و کارایی کل سیستم به کارایی واحدهای تصمیم گیرنده در هر دوره زمانی وابسته خواهد بود. در این حالت ممکن است واحدی در تمام دوره ها کارا باشد اما کارای کل نباشد؛ که در این صورت با مفهومی به نام ناکارایی کاذب مواجهه خواهیم شد. روش شناسی پژوهش: در این مقاله برای بررسی ناکارایی کاذب در سیستم های چند دوره ای، به جای استفاده از وزن ها که از هر دوره زمانی به دست می آید، با استفاده از مدل های تحلیل پوششی داده های نسبی، الگوریتمی سه مرحله ای پیشنهاد می شود. علت استفاده از مدل های نسبی به دلیل انعطاف پذیری آن ها و نزدیک تر بودن تقریب آن به واقعیت است. یافته ها: در گام اول الگوریتم، میانگین کارایی های دوره ای و در گام دوم کارایی سیستم به عنوان جعبه سیاه محاسبه می شود. نسبت حاصل از این دو کمیت، اگر عددی نزدیک به یک باشد، یعنی این دو برآورد به هم نزدیک هستند و ناکارایی کاذب وجود ندارد و اگر نسبت حاصل از یک بزرگ تر باشد در این صورت این دو برآورد از هم فاصله دارند و ناکارایی کاذب موجود است. اصالت/ارزش افزوده علمی: مقایسه روش پیشنهادی بر روی داده های 22 بانک تجاری از تایوان در طی یک دوره زمانی سه ساله با روش پیشنهادی کایو و لیو [8] از لحاظ آماری دلالت بر کاهش پراکندگی اعداد کارایی داشت. همچنین آزمون های آماری حاکی از قوت روش پیشنهادی نسبت به روش کایو و لیو [8] می باشد.

In this paper we extend the concept of "cost minimizing industry structure" and develop two DEA models for dealing with imprecise data. The main aim of this study is to propose an approach to compute the industry cost efficiency measure in the presence of interval data. We will see that the value obtained by the proposed approach is an interval value. The lower bound and upper bound of the interval industry cost efficiency measure are computed and then decomposed into three components to examine the relationship between them and the lower and upper bounds of the individual interval cost efficiency measures. We also define the cost efficient organization of the industry as a set of DMUs, which minimizes the total cost of producing the interval industry output vector. In fact, this paper determines the optimal number of DMUs and the reallocation of the industry observed outputs among them. We hereby determine the effects of the optimal number of DMUs and the reallocation of outputs among them on the interval industry cost efficiency measure. Finally, a numerical example will be presented to illustrate the proposed approach.

صنایع با فناوری پیشرفته عامل مزیت رقابتی میان کشورها محسوب می شوند. فناوری از جنس دانش است و پیچیدگی اقتصادی یک جامعه وابسته به حجم بالای دانش افراد آن جامعه می باشد که در محصولات تولید شده توسط آنها تجلی می یابد. افراد با دانش و مهارت یا همان سرمایه های انسانی با یکدیگر تعامل کرده و دانش خود را با هم ترکیب می کنند تا محصول(خروجی پربازده) تولید کنند. شاخص معتبر سرمایه انسانی هوش است که با نوآوری درارتباط است. بنابراین هدف پژوهش بررسی ضریب هوشی ملی، نوآوری، موفقیت تحصیلی و تغذیه به منزله زیرساخت هایی است که گمان می رود بخشی از کارایی ملل را در تولید محصولات با فناوری پیشرفته توضیح دهند. به این منظور شاخص های کمی زیرساخت های هوش ملی و تغذیه در مرحله اول به عنوان ورودی اولیه، و نوآوری و موفقیت تحصیلی به عنوان خروجی برای ورودی های اولیه در نظر گرفته می شود. در مرحله دوم نوآوری و موفقیت تحصیلی به عنوان ورودی و تولید فناوری پیشرفته به عنوان خروجی نهایی یک مدل شبکه، از نوع سری تحلیل پوششی داده ها برای 23 کشور منتخب، با استفاده از داده های گردآوری شده از مراجع رسمی بین المللی، درنظرگرفته می شود. نتایج تفاوت کارایی کشورهای منتخب در تولید محصولات با فناوری پیشرفته را نشان می دهد و وزن هریک از زیر ساخت ها را نیز برآورد می کند. یافته ها نشان می دهند بیشترین وزن/ اهمیت مربوط به زیرساخت هوش ملی و تغذیه است که با ارتقاء این دو زیرساخت درکشورهای مورد پژوهش می توان به حداکثر شدن تولید فناوری پیشرفته دست یافت.