ضیاء موحد

منظور از این نوشته ارائه پیشنهادهایی است برای ترجمه متنهای علمی و تحقیقی بویژه آثار یونسکو در کتابداری و دانش اطلاع رسانی، تجربة نویسنده در ترجمه این آثار در مرکز اسناد و مدارک علمی و ویرایش بعضی از آنها انگیزة نوشتن این مقاله بوده است. مقاله در دو بخش است. در بخش اول دشواریها را شرح داده ایم و در بخش دوم در ضمن چند مثال، پیشنهادها را ارائه کرده ایم.

در نوشته های محققان دانش اطلاع رسانی، بخصوص در بحث از نظامهای بازیابی پس همارا اشاره‌هایی به منطق بول می شود. منطق بول، که از نوآوریهای جورج بول دانشمند انگلیسی است، ساختاری ریاضی است که به اعتبار ساخت صوری آن تعبیری گوناگون می پذیرد. جای بحث منطق بول در منطق ریاضی و ریاضیات جدید است. از این روست که محققان دکومانتاسیون در نوشته های خود اغلب با اشاره کوتاهی به این منطق از آن می گذرند و خواننده برای آگاهیهای بیشتر خود باید به کتابهای مناسب مراجعه کند.

دستورات کلی 1-     برای تهیة چکیده باید متن را به دقت مطالعه کرد و از هدف نویسنده و نتیجه گیریهای او مطلع شد و در ادامة آن، مفاهیم اصلی مدرک را مشخص نمود. سپس این مفاهیم را باید استخراج کرد. 2-     حتی المقدور، خود اطلاع داده شده باید ذکر گردد نه اینکه دربارة آن اطلاع مطلبی نوشته شود. 3-     افکار و عقاید شخصی نباید در چکیده دخالت داده شود یعنی از تفسیر نوشتة اصلی یا انتقاد آن در چکیده باید خودداری کرد. 4-     در صورتیکه نوشته ای دارای تصویر یا جدول باشد باید در پایان چکیده به آن اشاره شود. 5-     در مواردی که بعضی از اسامی بشکل خلاصة شناخته شده نوشته شده باشد، می توان از این شکل خلاصه در چکیده استفاده کرد.

اگر فیزیکدانی بخواهد از تمام مقالههایی که در هفته در زمینه کار مورد علاقهاش منتشر میشود اطلاع پیدا کند چه راهی به او پیشنها میکنید؟ آیا تمام مجلهها و نشریههایی که احتمال یافتن مطلبی در زمینه کارش در آنها باشد خریداری کند؟ آیا عضو یک یا چند کتابخانه شود که این نشریهها را خریداری میکنند؟ راه اول نه ممکن است و نه معقول. خریدن همه مجلهها علاوه بر آنکه هزینه زیادی میخواهد کمتر مجله ایست که تمام مقالههایش به یک زمینه محدود فیزیک اختصاص داشته باشد و از این رو چه بسا تعدادی از مجلهها در یک هفته یا مطلبی در زمینه کار او نداشته باشند و یا اگر هم داشته باشند برای او جالب و مفید نباشد عضو یک یا چند کتابخانه شدن هم البته به طور کلی ضروری و مفید است اما ورق زدن همه مجلهها و مقالههایی که تا به دقت مندرجات آنها دیده نشود معلوم نمیشود چه اندازه به کار او میخورند “کاری وقتگیر و گاهی بیحاصلست“ تازه اگر فیزیکدان ما, تنها زبان انگلیسی بداند چگونه از مقالههایی که به زبانهایی دیگر نوشته میشوند اطلاع پیدا کند؟ میبینید که دشواریها کم نیست و نیاز محققان هم باید زود برآورده شود تا در کار تحققی آنان وقفهای حاصل نگردد و مهمتر از همه کاری محققی در شوروی به پایان رسانیده است کسی دیگر در آمریکا از اول آن را شروع نکند. در اینجاست که اهمیت اطلاعرسانی (Information Sciences) در دنیای امروز معلوم میشود.