علیرضا مؤتمنی

تمرکز بر صادرات محصولات با فناوری بالا به عنوان شاخص اثربخشی قابلیت نوآوری ملّی، یکی از اهداف مهم توسعه محسوب می شود. از این رو در این پژوهش به منظور طراحی یک نظام پویا در سنجش میزان دستیابی کشور به هدف مذکور، با بررسی سیر تحول ساختار فکری قابلیت نوآوری ملّی با استفاده از رویکرد تحلیل کتاب شناختی، مفاهیم کلیدی مرتبط با آن در قالب خوشه ها طبقه بندی، و بر اساس مفاهیم استخراج شده، اجزای اصلی مدل ارتقای قابلیت نوآوری ملّی شناسایی شدند. سپس بر اساس پیشینه پژوهش و برگزاری جلسات گروه کانونی با خبرگان، سایر متغیرهای  متناسب با ابعاد ارتقادهنده قابلیت نوآوری ملّی تعیین شدند و بر مبنای رویکرد پویایی نظام، یک مدل پویا ترسیم شد. سپس راهبرد های متفاوت ارتقادهنده قابلیت نوآوری بر اساس رفتار متغیر اصلی نسبت صادرات محصولات با فناوری بالا به اختراعات مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش بیانگر استخراج 5 خوشه فرارسی (جهش فناوری) و بهره وری، ظرفیت جذب دانش، قابلیت پویا، قابلیت فناوری، و اتحاد راهبردی، به عنوان مفاهیم اصلی استخراج شده حاصل از تجزیه و تحلیل کتاب شناختی بود. با اعمال دو راهبرد اصلی ایجاد مشوق در بازگشت نخبگان به کشور، و ارائه تسهیلات در تجاری سازی محصولات دانش بنیان، متغیر شبیه سازی شده نسبت صادرات محصولات با فناوری بالا به اختراعات، رفتار بهتری در آینده نشان خواهد داد.  

مکان یابی با درنظرگرفتن موضوع رقابت در بازار، یک تصمیم راهبردی و بلندمدت محسوب می شود. چنانچه در انتخاب مکان، بررسی های لازم صورت نگیرد، حیات سازمان در بلندمدت تحت تأثیر قرار می گیرد. به دلیل وجود پیچیدگی های موجود در مسائل مکان یابی، ارائه مدل های مکان یابی با محدودیت های متنوعی مواجه است. هدف این پژوهش، توسعه مدل مکان یابی رقابتی با درنظر گرفتن دو محصول از سوی سه رقیب است؛ برای این منظور، مسئله به صورت یک بازی مکان قیمت تعریف و با استفاده از مدل ریاضی دوسطحی، مدل سازی شده است. در این مدل در سطح نخست، مکان بهینه تعیین و در سطح دوم با استفاده از نتایج تعادل نش، قیمت تعادلی به دست آمد. در این پژوهش، رفتار مشتری به صورت احتمالی در نظر گرفته شده و با کمک تابع نمایی مدل سازی شد. به دلیل NP- hard بودن مسائل مکان یابی، برای حل مدل از الگوریتم فراابتکاری استفاده شده است. الگوریتم جست وجوی ممنوع، روش انتخابی حل مدل پژوهش حاضر است. نتایج نشان داد بازی قیمت در شرایطی که پیش از ورود به بازار، بیش از یک رقیب حضور داشته باشد، در مقایسه با حالتی که بازار انحصاری است، شدت و اهمیت بیشتری دارد.

یکی از زمینه های رو به رشد فعالیت های مبتنی بر اینترنت، هم در بازار و هم در زندگی شخصی افراد، رایانش ابری است. خدمات ابری یک فناوری نوظهور است که در سال های اخیر توجه بالایی را در سراسر جهان به خود جلب کرده است و خدمات را از طریق اینترنت فراهم می سازد. هدف اصلی از انجام تحقیق حاضر طراحی مدل مفهومی کسب وکار خدمات ابری پایدار است. از همین روی محققان در این تحقیق با بهره گیری از شیوه کیفی پژوهش و استراتژی تحلیل محتوا به شناسایی عوامل و مؤلفه های مهم مرتبط با پدیده کسب وکارهای ابری پایدار پرداخته اند. بعد از انجام 18 مصاحبه عمیق با خبرگان و متخصصان حوزه خدمات ابری و توسعه پایدار در مرحله کدگذاری باز 207 کد شناسایی شده و در مرحله کدگذاری محوری 5 مؤلفه اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، حکمرانی و اخلاقی به دست آمد. همچنین در مرحله کدگذاری انتخابی 9 مؤلفه مدل کسب وکار استروالدو شامل بخش های مشتریان، ارزش پیشنهادی، روابط مشتری، کانال های توزیع، منابع کلیدی، فعالیت های کلیدی، جریان های درآمدی، ساختار هزینه و شرکای کلیدی به مؤلفه های 5 گانه شناسایی شده در کدگذاری محوری پیوند داده شده و در نهایت مدل کسب وکار خدمات ابری پایدار گردید.

پیشرفت در فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی در سال های اخیر و تولید حجم زیاد داده در وب 2، منجر به شکل گیری رویکرد جدیدی از همگرایی دو حوزه علمی هوش کسب وکار و تحلیل رسانه اجتماعی شده که برخی محققان آن را هوش کسب وکار اجتماعی یا به عبارتی هوش کسب وکار مبتنی بر تحلیل رسانه اجتماعی نامیده اند. گسترش مطالعات و زمینه های مطالعاتی، فرصت مناسبی را برای بررسی، ادغام و خلاصه سازی مطالعات قبلی فراهم نموده است. این پژوهش باهدف شناسایی توانمندی های حاصل از همگرایی هوش کسب وکار و رسانه اجتماعی و شناخت نقشه دانشی آن، از روش مطالعه کتاب شناختی مطالعات استخراج شده تا سال 2022 و تحلیل روند موضوعات، گراف تاریخی استنادات و شبکه هم رخدادی کلمات استفاده کرده است. نتایج پژوهش نشانگر تغییر ماهیت مطالعات هوش کسب وکار به سمت تحلیل کلان داده رسانه اجتماعی و تلفیق توانمندی های تحلیل، راهبردی و مدیریتی در هوش کسب وکار با توان بازاریابی، ارتباطات و شبکه سازی در رسانه اجتماعی است. پنج دسته توانمندی بازاریابی اجتماعی، تحلیل داده، دانشی، ارتباطات و توانمندی تحول آفرین برای هوش کسب وکار اجتماعی شناسایی شده است. باتوجه به نقش هوش کسب وکار اجتماعی در توانمندسازی سازمان ها در عصر دیجیتال، به ویژه در کسب وکارهای مرتبط با اهداف بازاریابی و نوآوری، به کسب وکارها توصیه می شود تا خود را با این تکنولوژی و توانمندی های حاصل از آن مجهز سازند.

هدف اصلی تحقیق حاضر طراحی مدل احیای شرکت های راکد و نیمه فعال تولیدی و صنایع غذایی کوچک و متوسط استان اردبیل است، بدین منظور با مرور پیشینه و مصاحبه با خبرگان از طریق روش دلفی فازی در ابتدا مؤلفه های تأثیرگذار بر احیای این شرکت ها شناسایی گردید که 97 مؤلفه به دست آمدند. سپس براساس تحلیل عاملی اکتشافی به بررسی رابطه میان مؤلفه ها اقدام شد. بدین منظور عوامل در 10 بعد تعیین و به واسطه تبیین رابطه بین مؤلفه ها و ابعاد با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی نسبت به رتبه بندی ابعاد براساس نظرات خبرگان به تعداد 48 نفر از مدیران و کارشناسان عالی رتبه صنایع کوچک و متوسط غذایی در استان اردبیل اقدام گردید. نتایج به ترتیب نشانگر اولویت عوامل اقتصادی، عوامل مرتبط با تأمین زیرساخت، عوامل مرتبط با فرآیندهای تحقیق و توسعه، عوامل مربوط به مشکلات مالی، عوامل حقوقی و قضایی داشته و عوامل ناشی از اثرات تحریم، عوامل مربوط به بازار، وضع قوانین محل کسب وکار، عوامل سازماندهی مدیریت و کارکنان و عوامل اجتماعی و فرهنگی در اولویت های بعدی قرار داشتند. در با توجه به اهداف تحقیق به خوشه بندی صنایع غذایی فعال در استان اردبیل براساس مستندات موجود پرداخته شد که با توجه به نتایج، صنایع مربوط در پنج خوشه قرار گرفتند، بر مبنای خوشه بندی موجود و با استناد به عوامل مهم احیا شناسایی شده در شرکت های کوچک و متوسط، اقدام به تعیین ضریب تأثیر هر مجموعه عوامل در هر خوشه با استفاده از روش رگرسیون چند متغیره شد و درنهایت مدل احیای مناسب برای هر خوشه شناسایی و ارائه گردید.

در شرایط ناپایدار موجود، شبکه های زنجیره تأمین تحت تأثیر شرایط اختلال است؛ بنابراین در طراحی شبکه های زنجیره تأمین باید استراتژی های تاب آوری لحاظ شود؛ اما این رویکرد بار مالی برای شرکت ایجاد می کند. در طراحی شبکه های زنجیره تأمین تاب آور، تأمین مالی بسیار اهمیت دارد. برای تأمین بار مالی، علاوه بر سرمایه موجود، می توان از وام های بانکی و اعتبار تجاری استفاده کرد که به بهبود سرمایه در گردش منجر می شود. بر اساس بررسی مبانی نظری موضوع، بار مالی ایجادشده، به دلیل استفاده از استراتژی های تاب آوری، موردتوجه قرار نگرفته است؛ همچنین درنظرگرفتن اعتبار تجاری و زمان بندی بازپرداخت اعتبارهای تجاری در تمام سطوح در شبکه زنجیره تأمین بررسی نشده است. در این پژوهش سعی شده است خلأهای موجود پوشش داده شود. بدین منظور یک شبکه زنجیره تأمین سه سطحی شامل تأمین کنندگان اصلی و پشتیبان، کارخانه و مراکز توزیع، تحت شرایط عدم قطعیت تقاضا طراحی شد. اهداف اصلی پژوهش بیشینه سازی ارزش فعلی خالص و بیشینه سازی برآورد تقاضا است. برای حل مدل دوهدفه در این پژوهش از روش برنامه ریزی آرمانی فازی پیشگیرانه و سالور CPLEX استفاده شد. طبق یافته های پژوهش، در صورتی تأمین کننده پشتیبان انتخاب می شود که بار مالی آن تأمین شده باشد؛ همچنین اعتبار تجاری بین تمام سطوح به طور مؤثر برقرار است.

مقدمه و هدف: برای احیای موفق یک شرکت ورشکسته و یا رو به افول با عملکرد ضعیف، گستره وسیعی از راهبردهای احیا می توان در نظر گرفت که این راهبردها با یکدیگر برهم کنش دارند و بی توجهی به این موضوع، احیای شرکت های رو به افول، به ویژه شرکت های کوچک و متوسط را در عمل با مشکل روبه رو می کند؛ بنابراین هدف اصلی این پژوهش، ارائه مدل تفسیری ساختاری و تحلیل برهم کنش راهبردهای احیای شرکت های تولیدی کوچک و متوسط است.روش ها: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است و به دلیل اینکه مبتنی بر مدل سازی تفسیری ساختاری، به ارائه مدل سلسله مراتبی برهم کنش راهبردهای احیای شرکت های کوچک و متوسط در آستانه افول و ورشکسته می پردازد، می توان آن را پژوهش توصیفی پیمایشی به حساب آورد. ازآنجاکه بسیاری از شرکت های کوچک و متوسط صنایع غذایی در استان اردبیل طی چند سال گذشته رو به افول بوده یا ورشکسته شده و نیاز مند احیا هستند، این صنایع به عنوان مورد مطالعاتی این پژوهش انتخاب شدند. در مرحله نخست پژوهش برای بومی سازی عوامل افول این شرکت ها از غربالگری فازی استفاده شد؛ سپس برای تعیین راهبردهای مرتبط با هر عامل افول، مصاحبه با گروه کانونی شامل 10 نفر از خبرگان دانشگاهی و صنعتی، صورت گرفت و برای ارائه مدل برهم کنش و تجزیه وتحلیل قدرت نفوذ و همبستگی این راهبردها، مدل سازی تفسیری ساختاری و روش میک مک، با مشارکت همان خبرگان به کار رفت و از دو نرم افزار اکسل و متلب برای تحلیل داده ها استفاده شد.یافته ها: از تعداد 22 عامل افول شرکت ها که در پژوهش های قبلی شناسایی شده بودند، 19 عامل به عنوان عوامل افول شرکت های صنایع غذایی استان اردبیل تعیین شدند و سه عامل «وضعیت انحصار در بازار»، «عرضه بیش از نیاز بازار»، «نبود فرهنگ همکاری میان کارکنان و مدیران» به دلیل میزان اهمیت کمتر از 70 درصد در منظر خبرگان، حذف شد. برای این عوامل افول، 32راهبرد (بومی شده و جدید) تعیین شده و علاوه بر آن، کل راهبردهای احیا در قالب شش دسته راهبردهای مالی و اقتصادی، بازاریابی و مشتری مداری، منابع انسانی، مبتنی بر دانش، ساختاری و تعاملات، و کارایی تولید و عملیات نیز دسته بندی شدند. مدل سلسله مراتبی تفسیری ساختاری راهبردهای احیا که در شکل 2، نشان داده شده است، نشان می دهد که این راهبردها با یکدیگر رابطه کمک کنندگی و تسهیل کنندگی دارند و برای به کارگیری آن ها باید از سطح پایین ترین سطح این مدل، شروع به اقدام کرد. نتیجه قابل توجه دیگر اینکه اگرچه راهبردهای تعیین شده در قالب شش دسته ارائه شده اند، اما مدل نهایی نشان می دهد که برای اجرای این راهبردها، الزاماً نباید همه راهبردهای یک دسته را به طور هم زمان موردتوجه قرارداد؛ بلکه سلسله مراتب راهبردها به خوبی نشان می دهد که اولویت به کارگیری این راهبردها از پایین به بالا و از دسته بندی های مختلف است.نتیجه گیری: احیای شرکت های کوچک و متوسط ورشکسته و یا رو به افول صنایع غذایی، یک فرآیند تک بعدی نیست و راهبرد یکتایی برای آن وجود ندارد؛ بلکه باید ترکیبی از راهبردهای شش گانه شامل راهبردهای مالی و اقتصادی، بازاریابی و مشتری مداری، منابع انسانی، راهبردهای مبتنی بر دانش، ساختاری و تعاملات و کارایی تولید و عملیات را موردتوجه قرار داد و فرایند احیا را در یک قالب نظام مند و به صورت یک جریان مستمر و تدریجی به انجام رساند.