محمدعلی نخعی مقدم

گردشگری یکی از پر رون ق ترین فعالیت ه ای اقتص ادی جه ان ب وده و به ق دری در توس عه اقتص ادی و اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نام نهاده اند. در این میان گردشگری مذهبی تحت عنوان زیارت در میان همه ادیان جهانی به ویژه دین مب ین اسلام جایگ اه خاص ی را ایف ا می نماید. در پژوهش حاضر به تبیین نقش عوامل مؤثر بر افزایش تقاضای گردشگری مذهبی پرداخته شده است.روش تحقیق از نوع مروری و مبتنی بر یافته های تحقیقات پیشین است. یافته های تحقیق نشان داد، عوامل مختلفی بر تقاضای گردشگری در مناطق مذهبی موثرند که مهم ترین آن ها را می توان در سه گروه عوامل زیرساختی، عوامل مؤثر و موانع تقاضای گردشگری مذهبی طبقه بندی نمود. عوامل زیرساختی شامل حمل ونقل، غذا و رستوران، خدمات و جاذبه ها؛ عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری مذهبی شامل اطلاع رسانی (تبلیغات)، هماهنگی میان سازمان های زیربط، مناسب بودن راه های ارتباطی، شناخت انگیزه و اعتقادات گردش گر، منابع اینترنتی، تحقیقات گردشگری، امنیت گردشگران، مناسب بودن مکان و گسترش فضاها و ایجاد امکانات جانبی؛ موانع گردشگری مذهبی شامل ضعف مدیریت تخصصی، نبود ساختار شبکه ارتباطی و ضعف حمایت تخصصی می باشد.گردشگری یکی از پر رون ق ترین فعالیت ه ای اقتص ادی جه ان ب وده و به ق دری در توس عه اقتص ادی و اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نام نهاده اند. در این میان گردشگری مذهبی تحت عنوان زیارت در میان همه ادیان جهانی به ویژه دین مب ین اسلام جایگ اه خاص ی را ایف ا می نماید.در پژوهش حاضر به تبیین نقش عوامل مؤثر بر افزایش تقاضای گردشگری مذهبی پرداخته شده است.روش تحقیق از نوع مروری و مبتنی بر یافته های تحقیقات پیشین است.یافته های تحقیق نشان داد،عوامل مختلفی بر تقاضای گردشگری در مناطق مذهبی موثرند که مهم ترین آن ها را می توان در سه گروه عوامل زیرساختی،عوامل مؤثر و موانع تقاضای گردشگری مذهبی طبقه بندی نمود.عوامل زیرساختی شامل حمل ونقل، غذا و رستوران، خدمات و جاذبه ها؛عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری مذهبی شامل اطلاع رسانی (تبلیغات)،هماهنگی میان سازمان های زیربط، مناسب بودن راه های ارتباطی، شناخت انگیزه و اعتقادات گردش گر، منابع اینترنتی، تحقیقات گردشگری، امنیت گردشگران، مناسب بودن مکان و گسترش فضاها و ایجاد امکانات جانبی؛موانع گردشگری مذهبی شامل ضعف مدیریت تخصصی، نبود ساختار شبکه ارتباطی و ضعف حمایت تخصصی می باشد.

توسعه بازار گردشگری مذهبی در حکم ضرورتی انکارناپذیر در جهان، بویژه کشورهای اسلامی مطرح است. گردشگری مذهبی سه تعریف را در برمی گیرد سفر به یک منطقه مذهبی (زیارت مذهبی) سفر برای تجمع مذهبی و سفر تفریحی همراه با گروه مذهبی. از این رو و با توجه به اهمیت این نوع گردشگری، این مطالعه با هدف ارائه الگوی بومی گردشگری مذهبی در شهر مشهد و با رویکرد آمیخته و به روش ترکیبی انجام شده است. روش تحلیل در این پژوهش ترکیبی از نوع اکتشافی و تحلیلی است. بخش کیفی با نظریه داده بنیاد و بخش کمّی با استفاده از تکنیک حداقل مربعات جزئی انجام شده است. جامعه آماری در بخش های کیفی شامل 12 نفر از خبرگان و اساتید دانشگاهی در رشته صنعت گردشگری، مدیران و افراد فعال در امور گردشگری مذهبی در شهر مشهد و جامعه آماری در بخش اعتبارسنجی الگو، شامل 384 نفر از گردشگران مذهبی شهر مشهد هستند. داده های حاصل از مصاحبه با کمک نرم افزار MAXQDA برای شناخت مقوله های اصلی و فرعی، ارائه الگوی نهایی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج این تحلیل نشان داد که الگوی حاصل مشتمل بر هشت مقوله اصلی شامل سیاست های کلان گردشگری مذهبی، مدیریت تسهیلات و خدمات گردشگری، نظام تحقیقاتی مذهبی، استقرار فرهنگ گردشگری مذهبی، ارزیابی استراتژیک گردشگری، چالش های گردشگری مذهبی، توسعه زیرساخت ها و خدمات لازم متناسب با نیاز گردشگران مذهبی و توسعه گردشگری است. نتایج بخش کمی نیز با کمک نرم افزار SMART PLS  نشان می دهد مدیریت تسهیلات و خدمات گردشگری، نظام تحقیقاتی مذهبی و استقرار فرهنگ گردشگری مذهبی بر توسعه توریسم مذهبی در شهر مشهد تأثیرگذار هستند.