شکیب ضربی قلعه حمامی

این پژوهش با هدف شناخت مانع های گذار فرهنگ سیاسی افغانستان به فرهنگ سیاسی مردم سالار و مشارکتی انجام شده است. سال هاست افغانستان درگیر دوقطبیِ دولت های انحصارگر قومی و رانتی و البته امارت طالبان با کانون پشتون گرایی است و نه تنها پیشرفتی در مسیر مردم سالارسازی نداشته است بلکه آشکارا این عقب ماندگی با توجه به وضعیت مشارکت سیاسی، حضور نخبگان سیاسی و نقش زنان در جامعه دیده می شود. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که مهمترین مانع های گذار فرهنگ سیاسی افغانستان به فرهنگ سیاسی مردم سالار و مشارکتی چیست؟ فرضیه نویسندگان این است که مهمترین مانع ها را باید در ضعف های ساختاری و فساد اداری گسترده در نظام سیاسی افغانستان جستجو کرد. در این پژوهش که با روش تحلیل زمینه مند اشتراس و کوربین انجام شده است، پس از مصاحبه نیمه ساختاریافته با 35 نفر از مردم افغانستان با تنوع قومی، مذهبی و جنسیتی که با نمونه گیری تعمدی یا قضاوتی شناسایی شدند، به 120 مفهوم و 35 مقوله اصلی و فرعی رسید که سرانجام به شکل گیری هسته محوری «مانع های گذار به فرهنگ سیاسی مردم سالار و مشارکتی در افغانستان» منجر شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که به دلیل ضعف نهادهای سیاسی مانند احزاب و مجلس و ناکارامدی دولت قومی که درگیر فساد است و اقدام به حاشیه راندن زنان و حذف نخبگان سیاسی کرده است، مردم در شرایط نداشتن مشارکت سیاسی، از دولت ها نیز به دلیل فساد ساختاری و اداری ناامید شده اند. پیامد این چرخه که سال هاست در افغانستان وجود دارد، سبب شده است مردم سالاری به دلیل مدیریت نادرست در این کشور و حاکمیت مطلق منافع قومی و همچنین رشدنکردن نگرش سیاسی مردم، همچنان دور به نظر برسد.

صلح یکی از مهمترین دغدغه های جهان امروز و گمشده ی همیشگی تاریخ است. نهادهای مسئول بین المللی دائما پیگیر اصلاح روابط بین کشورها و ارائه راهکار برای پایان دادن به جنگ ها هستند. یکی از این اقدامات، طرح و ابلاغ مولفه های آموزش صلح توسط سازمان یونسکو است که بایستی در تمامی سطوح از سیاست و اقتصاد و روابط بین الملل گرفته تا آموزش و جامعه پذیری و روابط بین فردی لحاظ شود. نظام تعلیم و تربیت هر کشور وظیفه اصلی آموزش مولفه های صلح را در قالب برنامه ریزی درسی، طراحی آموزشی، تدوین اهداف، برنامه ها و مفاد آموزشی، ارزشیابی مربی و متربی و ارزیابی سیستمی بر عهده دارد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب درسی مطالعات اجتماعی هفتم بر اساس مولفه های صلح یونسکو انجام شده است. برای انجام این تحقیق از شیوه تحلیل محتوای تلخیصی یا عرفی استفاده است. نمونه آماری این پژوهش کتاب مطالعات اجتماعی پایه هفتم سال تحصیلی 1401-1400 بوده است که محتوای آن با جست وجوی کلمات و اصطلاحات مرتبط با مولفه های صلح یونسکو به روش دستی و با دقت نظر بالایی انجام شده است. یافتههای این پژوهش نیز بر آن است که بیشترین میزان فراوانی انطباق بین واحد متنی کتاب درسی که بصورت پاراگراف یا بند، واحد بندی شده و همچنین بیشترین درصد انطباق نیز در واحد بیشتر بدانیم با مولفه های آموزش صلح یونسکو بدست آمده است. همچنین در محتوای این کتاب درسی مولفه های حفظ فرهنگ ها و معنویت به ترتیب دارای بیشترین درصد انطباق و مولفه های تعاون و همبستگی، حقوق بشر و جهان وطنی کمترین میزان انطباق را به خود اختصاص دادند.