سید محمدرضا رشیدی آل هاشم

بحث جنسیت از مقولات مهم تمدنی است که اسلام نیز در قالب مفهوم عدالت جنسیتی بدان توجه داشته است. عدالت جنسیّتی پدیده ای است که رشد و تعالی فرد، بنیان خانواده و سلامت جامعه را تضمین می کند. این پژوهش با هدف مطالعه عدالت جنسیّتی در آرمان شهر اسلامی، از منظر قرآن کریم با روش تلفیقی (کمّی و کیفی) انجام شده است. جامعه آماری پژوهش کل آیات قرآن (6236آیه) است. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزارEXCEL و MAXQDA مورد بررسی و تحلیل واقع شد. نتایج یافته ها نشان داد، از منظر قرآن تفاوتی بین زن و مرد از لحاظ آفرینش و سرشت آنها وجود ندارد و زن و مرد در ابعاد مختلف عدالت جنسیّتی حقوق و تکالیف یکسانی دارند. ابعاد شناسایی شده عدالت جنسیّتی در آیات قرآن عبارتند از: 1.عدالت در آفرینش زن و مرد، 2.عدالت در مالکیّت، 3.عدالت در آزادی عمل، 4.عدالت در حقوق متقابل همسر. همچنین با شمارش واژگان جنسیّتی مشخص شد، 80 آیه مربوط به جنس مرد در و 73 آیه مربوط به جنس زن، آمده است. از منظر قرآن راهکارهای تحقق عدالت جنسیّتی در آرمان شهر اسلامی عبارتند از: ترویج معنویّت در خانواده، حسن معاشرت، مشورت و همفکری، صداقت و اعتماد، تقسیم کار و تعاون، کنترل غیر رسمی.

ارائه مدل سیاست دفاعی بر پایه اندیشه های رهبران جامعه، نقشه راه روشنی است که کنش های افراد و گروه های اجتماعی جامعه را در رویارویی با تهدیدها هدایت می کند. این پژوهش با هدف ارائه مدل سیاست دفاعی با بهره گیری از بیانات مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) و با استفاده از روش پدیدارشناسی و با تکنیک هفت مرحله ای کولایزی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل سخنرانی ها و پیام های رهبر معظم انقلاب از سال 1368 تا 1401 می باشد که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، تعداد 43 سخنرانی انتخاب و با نرم افزار MAXQDA عملیات کدگذاری انجام شده است. نتایج یافته ها نشان می دهد که سیاست دفاعی معظم له (مد ظله العالی)، سیاستی همه جانبه و براساس آموزه ها و ارزش های نظام مقدس جمهوری اسلامی است. مدل سیاست دفاعی به دست آمده دارای 81 مؤلفه است که به منظور دفاع از مظلومان جهان، امنیت پایدار، عزتمندی ملّت ایران و امّت اسلامی ارائه شده است.

فرهنگ مقاومت و پایداری، جهاد و شهادت از عناصر فرهنگ انقلاب اسلامی ایران است که کارآمدترین و شورانگیزترین پدیده ها را در عرصه دفاع مقدس و در صحنه های بین المللی و مدیریت جامعه، به جهانیان نشان داده است. تحلیل فرهنگ ایثار و شهادت به عنوان هویت فرهنگی جامعه ایران، از این حیث دارای اهمیت است که استکبار جهانی با ابزارهای فرهنگی و اقتصادی همواره درصدد استحاله و شبیخون فرهنگی جامعه اسلامی است. این پژوهش باهدف تحلیل فرهنگ ایثار و شهادت در وصیت نامه های شهدای دفاع مقدس انجام شده است. روش پژوهش، پدیدار شناسی است که واحدهای معنایی و مفاهیم عمده، از طریق تکنیک کولایزی با استفاده از نرم افزار مکس کیودا کشف شده است. جامعه آماری شامل کلیه شهدای دفاع مقدس شهرستان خلخال می باشد که براساس اعلام اداره بنیاد شهید و امور ایثارگران شهرستان خلخال357 نفر می باشند. روش نمونه گیری از نوع هدفمند بوده که تعداد46 وصیت نامه مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد؛ شهدای گرانقدر در وصیت نامه هایشان تعداد46 مفهوم را در رابطه با فرهنگ ایثار و شهادت بیان کرده اند که با فرمول بندی مفاهیم کشف شده سه خوشه موضوعی استخراج شد که عبارتند از ؛1- فرصت های تقویت فرهنگ ایثار و شهادت، 2- آسیب های تقویت فرهنگ ایثار و شهادت، 3- راهکار های تقویت فرهنگ ایثار و شهادت.

هدف اصلی  این تحقیق ارائه راهکار های نهادینه نمودن مطالعه در بین دانشجویان یک دانشگاه نظامی است روش تحقیق حاضر از نوع کاربردی و کمی- پیمایشی است. با عنایت به جامعه آماری 4500 نفری دانشجویان یک دانشگاه نظامی، شمار نمونه 353 نفر با استفاده از فرمول کوکران بدست آمد و برای گردآوری داده ها از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که روایی آن با نظر متخصصین تایید و پایایی با روش آلفای کرونباخ سنجیده گردید. با استفاده از نرم افزارspss  و آمار توصیفی(فراوانی، درصد، میانگین و...) و استنباطی(کولموگروف اسمیرنوف، آزمون  tتک نمونه ای)، متغیرهای  فرماندهی- مدیریتی، آموزشی- تربیتی و فرهنگی- تبلیغی و سوال های تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج حاصل از این تحقیق  عبارتند از اینکه: در فرهنگ مطالعه، شاخص فرماندهی- مدیریتی، بیشترین میانگین مربوط به گویه (برخورد کتابداران و مسئولین کتابخانه ها مناسب است) با میانگین 61/3 (از 5) بوده است. در شاخص آموزشی- تربیتی، بیشترین میانگین مربوط به گویه  (با مطالعه، از فرهنگ سرزمینم باخبر می شوم) با میانگین 68/3 (از 5) بوده است. در شاخص فرهنگی- تبلیغی، بیشترین میانگین مربوط به گویه (از صحبت با اهالی مطالعه لذت می برم) با میانگین 21/4 (از 5) بوده است.

پژوهش در زمینه اصول تربیت و روش های آن، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان اسلامی بوده است. این توجه ناشی از اهمیت والای مسائل تربیتی در معارف دینی است. از آنجا که خلأ وجود پژوهش هایی کاربردی، دقیق و موشکافانه درباره «اصل تربیت» و «روش های آن»، به ویژه از منظر معارف دینی، به شدت احساس می شود، پژوهش حاضر بر آن است تا با روش تحقیق کیفی و داده بنیاد به تبیین روش های تربیت دینی، بر پایه یکی از اصول مهم و کاربردی تربیت دینی، یعنی «اصل تدریج» بپردازد. اشباع نظری بسندگیِ انتخاب مفاهیم، و کشف و بازرسی پایایی و اعتبار ابزار را برعهده دارد. جست وجوی متون دینی و به کارگیری مفاهیم و سپس مقوله ها تا جایی ادامه یافت که احساس اشباع نظری لازم به دست آمد. در این زمینه، اطلاعات لازم از متون دینی جمع آوری شده است. در پژوهش حاضر، اصل تربیتیِ تدریج و رهاوردهای آن در عرصه روش های تربیتی، اعم از آنچه که از سوی خود متربی لازم است تحقق یابد، و آنچه که مربی به عنوان یک راهنما باید مد نظر قرار دهد، مورد بررسی قرار می گیرد. بر اساس پژوهش حاضر، اصل تدریج یکی از اصول مهم تربیتی در کنار اصول دیگر مثل خدامحوری، مسئولیت پذیری، آخرت گرایی، توجه به مناسبات اجتماعی، اخلاق مداری، نظارت مداری و تکریم شخصیت متربی است. روش های تربیت دینیِ مبتنی بر اصل تدریج عبارت اند از: اعتدال و میانه روی، اولویت بندی و موقعیت شناسی، تکرار و تمرین، رفق و مدارا، آسان گیری

این مقاله با هدف بررسی جهت گیری کنش های ارزشی دانش آموزان بر اساس پایگاه اجتماعی و اقتصادی خانواده تهیه شده است. روش این پژوهش پیمایش بوده و ابزار گردآوری اطلاعات آن بر پایه ی پرسشنامه محقق ساخته است. جامعه آماری شامل همه ی دانش آموزان دوره متوسطه اول (راهنمایی) مدارس خلخال در سال تحصیلی 94-93 می باشد که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای 283پرسشنامه بین پاسخگویان بصورت تصادفی توزیع شد. نتایج یافته های پژوهش نشان می دهد؛ میزان جهت گیری کنش ارزشی 58.3 درصد از دانش آموزان دوره متوسطه اول، سنتی و 41.7درصد مدرن است. مقایسه جهت گیری کنش ارزشی دانش آموزان براساس پایگاه اجتماعی و اقتصادی خانواده نشان داد؛ نوع جهت گیری کنش ارزشی دانش آموزان بر اساس متغیرهای (سطح تحصیلات والدین، وضعیت شغلی والدین، عضویت والدین در تشکل های اجتماعی و قدرت اقتصادی خانواده) متفاوت است .

هویّت اجتماعی متأثر از ساختارهای ذهنیّتی و فضای گفتمانی است. این پژوهش با هدف مطالعه عمیق نقش فناوریهای ارتباطی در ساختار هویّت اجتماعی جوانان با روش کیفی از نوع نظریه زمینه ای انجام شده است. روش نمونه گیری، هدفمند از نوع حداکثر اختلاف است که مصاحبه عمیق با تعداد 9 نفر از خبرگان، تا اشباع نظری ادامه یافت. نوع برداشت از هویّت اجتماعی و مقوله های مرتبط با آن با روش گرندد تئوری با استفاده از نرم افزار مکس کیو دآ کشف شد. نتیجه یافته های پژوهش نشان داد که سه نوع برداشت از خود در بین جوانان متصوّر است که عبارت اند از: خودِ موجود، خودِ وانمودی و خودِ دلخواه که در قالب سه سطح هویّت جهانی، دینی، ملّی و قومی به نمایش می گذارند. عوامل شکل دهنده به پدیده هویّت اجتماعی عبارت اند از: عوامل  اجتماعی، اقتصادی و فردی. پیامدهای مثبت استفاده از فناوری های ارتباطی در تعریف هویّت اجتماعی جوانان عبارت اند از: 1. تقویت مشارکت اجتماعی؛ 2. افزایش آگاهی؛ 3. تقویت هم گرایی در تمام سطوح هویّتی. پیامدهای منفی استخراج شده عبارت اند از: 1. تزلزل فرهنگی؛ 2. کاهش اعتماد؛ 3. شکاف نسلی؛ 4. کاهش تعاملات در فضای واقعی. همچنین راهکارهای استخراج شده برای کاهش پیامدهای منفی استفاده از فناوری های ارتباطی عبارت اند از: سیاست گذاری هوشمند، تربیت صحیح و سواد رسانه

این پژوهش با هدف شناسایی روش مناسب ارزشیابی عملکرد اساتید دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین(ع) انجام پذیرفته است. روش تحقیق از لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، توصیفی و پیمایشی می باشد. جامعه آماری آن اساتید دانشگاه به شمار ۲۷۰ نفر در سال ۱۳۹۹ می باشد که حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان ۱۵۵ نفر به دست آمد. برای نمونه گیری از روش تصادفی ساده و برای گردآوری داده ها از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. ابزار گردآوری داده ها یک پرسشنامه محقق ساخته است که شامل ابعاد و مؤلفه های ارزشیابی عملکرد اساتید دانشگاه می باشد. پایایی و قابلیت اعتماد پرسش نامه با استفاده از شیوه آلفای کرونباخ ۰/۹۵۵ به دست آمد که بیانگر ثبات و قابلیت اعتماد بالای پرسشنامه است. بر اساس نتایج این تحقیق، کامل ترین روش ارزشیابی عملکرد اساتید ترکیبی از روش های متداول علمی با لحاظ نمودن عوامل سازمانی و شاخص های شایستگی پاسداری و مشتمل بر پنج بعد علمی- آموزشی، پژوهشی، خدمات علمی اجرایی، فرهنگی، تربیتی و اجتماعی و سازمانی طراحی شد. در بین ابعاد ارزشیابی عملکرد، بعد علمی- آموزشی بیشترین سهم و بعد خدمات علمی- اجرایی کمترین سهم را در ارزشیابی عملکرد اساتید ایفا می کند.

مکان های مذهبی می توانند با پویا کردن محیط و گسترش فعالیت های خود در حوزه های گوناگون فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در پیشرفت گردشگری مذهبی کشور نقش مهمی ایفا کنند. هدف این پژوهش، مطالعه ی نقش گردشگری مذهبی و توانمندی های حسینیه ی اعظم زنجان است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با روش پیمایشی انجام شده است. اطلاعات موردنیاز با ابزارهای مصاحبه، پرسشنامه جمع آوری شده اند. جامعه آماری پژوهش به اندازه گستردگی شرکت کنندگان در مراسم های حسینیه اعظم در سال 1396 است که به دلیل ناشناخته بودن شمار شرکت کنندگان با فرمول ویژه ی چنین وضعیتی در کوکران 385 نفر، نمونه تصادفی انتخاب شده است. روایی ابزار صوری بوده و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ برای متغیرهای مطالعه بین 70/. تا 85/. به دست آمده است. در فرآیند پژوهش به کمک نرم افزار آماری spss ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون و برای بررسی مطالعه نقش حسینیه ی اعظم زنجان در پیشرفت گردشگری مذهبی زنجان، بکار گرفته شد. برابر یافته های پژوهش با بررسی توانمندی ها و ظرفیت های این مکان مقدس، چنین نقشی تائید شده است. ضریب تأثیر حسینیه اعظم در «ایجاد مشاغل تخصصی» 091/0% در «رشد بهبود درآمدها و نذورات» بیش از 063/%، «افزایش خدمات رفاهی استان» 469/0% و «بهبود فرهنگ دینی» از 338 /0% می باشد. از یافته های پژوهش می توان به نقش جذابیت های مراسم ها و مکان های مذهبی برای جذب گردشگران درونی و بیرونی، اثرهای ورود گردشگران به این منطقه و بسترسازی مناسب گردشگری مذهبی در باورها و اعتقادات اشاره کرد.

در اندیشه ی مقام معظم رهبری، «نیروی انسانی جوان و کارآمد با زیربنای ژرف و اصیل ایمانی و دینی» مهم ترین گنجایش امیدبخش کشور برای ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی (ارواحنافداه) به شمار می آید. ایجاد «تمدن نوین اسلامی» به عنوان «هدف»، «آرمان» و «خط کلی نظام اسلامی» همواره مورد پافشاری مقام معظم رهبری بوده است. مسئله ی «نیروی انسانی جوان و پویا» در تراز این تمدن یکی از مهم ترین بخش های این نظریه ی متعالی است. چه جوانانی می توانند شانه های خود را زیر بار این مسئولیت سنگین قرار داده و سرافرازانه از آن بیرون بیایند؟! یا به عبارت دیگر شاخص ها، ویژگی ها و بایسته های جوانان تمدن ساز در تراز نظام انقلابی چیست؟!ازآنجاکه گفتمان انقلاب اسلامی متأثر از اندیشه های حضرت آیت الله خامنه ای بوده و اندیشه های معظم له یکی از منابع اصلی و بالادستی برای روشن نمودن مسیر انقلاب به شمار می آید، این پژوهش کوشیده است که این شاخصه ها، ویژگی ها و الزامات را از نگاه ایشان مورد واکاوی و بررسی قرار دهد. در این مقاله با استفاده از روش تحلیل مضمون، به بررسی بیانات، سخنرانی ها، پیام ها و مکتوبات معظم له در طول زعامت ایشان پرداخته شده و از این رهگذار، شاخص ها و بایسته هایی استخراج شده است. برابر یافته های این پژوهش، مؤلفه ها و شاخص هایی چون «معنویت»، «عدالت خواهی»، «بصیرت»، «انقلابی گری»، «علم»، «خودباوری»، «اثرگذاری» و «اخلاق مداری» در نوجوانان و جوانان این مرز و بوم باید نهادینه شود، تا تمدن نوین اسلامی که برآیند انقلاب اسلامی و جبهه مبارزه با تمدن مادی است شکل بگیرد.

این مقاله با هدف سنجش میزان خلاقیت مدیران فرهنگی بسیج دانشجویی بر پایه ی مدل تورنس انجام شده است. روش پژوهش پیمایشی بوده و برای سنجش خلاقیت مدیران فرهنگی از مدل سنجش خلاقیت تورنس که دربردارنده ی بعدهای سیالی، بسط، ابتکار و انعطاف پذیری است، استفاده گردیده است. بر پایه ی این مدل با استفاده از ابزار پرسشنامه 60 سؤالی تورنس، اطلاعات موردنیاز از جامعه آماری 60 نفری مدیران فرهنگی بسیج دانشجویی دانشگاه های استان همدان به دست آمد. روایی پرسشنامه صوری بوده و دیدگاه اساتید روش و روان شناسی نیز در آن ها لحاظ شده است. پایایی آن ها ناشی از آلفای کرونباخ می باشد که سیالی 705/.، بسط 774/.، ابتکار 746/. و انعطاف پذیری 657/. بوده است. ابرای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار spss، از آمار توصیفی و استنباطی (آزمون t تک نمونه ای) بهره برده شده است. نتیجه های به دست آمده بیانگر آن است که میزان خلاقیت مدیران، در بعدهای چهارگانه در حد مناسبی قرار دارد و مدیران فرهنگی ازنظر بعد سیالی، بسط، ابتکار و انعطاف پذیری از خلاقیت خوبی برخوردار هستند. وضعیت مدیریت فرهنگی بسیج دانشجویی نبز خلاقانه بوده است.

پژوهش حاضر با هدف سنجش میزان دین داری دانش آموزان دبیرستان های شهر خلخال در استفاده از شبکه های ماهواره ای انجام شده است. در این پژوهش، از مدل چند بعدی گلاک و استارک بهره برده ایم. این پژوهش به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری آن، دانش آموزان دبیرستان های شهر خلخال بودند که شمارشان 2483 نفر می باشد. حجم نمونه دربردارنده 335 نفر است که با استفاده از فرمول کوکران به دست آمده است. روش نمونه گیری، طبقه ای نسبت به حجم برحسب تعداد مدرسه ها بوده است. ابزار سنجش فرضیه ها پرسشنامه است. پرسشنامه نیز به شکل طیف لیکرت پنج گزینه ای بود و برای تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از دو شیوه آمار توصیفی و استنباطی و با بهره گیری از نرم افزار spss، پس از تهیه جدول ماتریس، اطلاعات در قالب جدول های یک بعدی و دوبعدی تنظیم شد. یافته های پژوهش نشانگر این بودند که میزان دین داری و بعدهای آن که دربردارنده بعد اعتقادی، مناسکی و عاطفی است در استفاده از شبکه های ماهواره ای تفاوت دارند. دین داران جامعه آماری ما کمتر از ماهواره استفاده می کنند.

بشر امروزی با همه پیشرفت های متنوعی که داشته، در خود احساس اضطراب و تشویش می کند و از این اضطراب در رنج است. از سویی، یکی از دغدغه های عصر حاضر در جوامع بشری، کم رنگ شدن معنویت در صحنه زندگی فردی و اجتماعی است. هدف از این مقاله بررسی نقش یادمان های شهدا در ارتقای معنویت در جامعه است و از نظر نوع کاربردی بوده و با روش پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری آن را تمام افراد مراجعه کننده به یادمان های شهدا شکل داده اند که به کمک نمونه گیری تصادفی ساده، 443 آزمودنی برای نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه محقق ساخته است که روایی محتوایی آن با استفاده از فرم CVR و CVI لاشه از دید صاحب نظران و روایی سازه ای آن به کمک روش آماری تحلیل عاملی به تأیید رسید. با استفاده از آمار توصیفی و اکتشافی و مدل سازی معادلات ساختاری توسط نرم افزار SPSS 20 و lizrel پردازش شد. یافته های پژوهش نشان می دهند که متغیر یادمان شهدا در این پژوهش در مجموع توانسته است 79 درصد از رفتار متغیر بعد رفتاری معنویت، 83 درصد از رفتار متغیر بعد اعتقادی معنویت و 73 درصد از رفتار متغیر بعد اخلاقی معنویت را پیش بینی و یا واریانس آن ها را تبیین کند. همچنین برابر با آزمون فریدمن، بعد رفتاری با میانگین امتیاز 52/2 از 5 به عنوان مهم ترین بعد در تأثیر پذیری از حضور در یادمان شهدا شناسایی شد. براساس نتایج مبنی بر اثبات نقش یادمان های شهدا در ارتقای معنویت و ابعاد آن در جامعه، نخست، به این نتیجه می رسیم که با توجه با ضریب تعیین تعدیل شده بالای پژوهش در تأیید روابط مدل مفهومی آن و تأثیر یادمان شهدا در سه متغیر وابسته بعد اعتقادی، بعد اخلاقی و بعد رفتاری معنویت، ادبیات پژوهش به درستی انتخاب شده است. لذا به منظور استفاده از این فضای معنوی برای پرکردن اوقات فراغت جامعه و دوری از برنامه های غفلت زا و را، باید بکوشیم با تقویت برنامه های مذهبی در یادمان های شهدا و تأمین منابع مادی و معنوی آن، فضای عمومی جامعه را از معنویت و عطر حضور شهدا آکنده کنیم.