کامران دولتیاریان

پارک ها و فضاهای سبز عمومی به عنوان بخشی از بافت اکولوژیک شهرها می باشند تا جایی که حیات زیست محیطی و پایداری شهرها به آنها وابسته است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی میزان رضایتمندی شهروندان از کیفیت پارک های درون شهری در شهر نورآباد لرستان می باشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و از نوع کاربردی است. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی بانوان مراجعه کننده به پارک لاله در بازه زمانی اردیبهشت ماه لغایت آذرماه سال 1401 می باشد. حجم نمونه شامل 200 نفر از بانوان می باشد که با استفاده از نرم افزار Sample Power با سطح اطمینان 95 درصد و خطای احتمالی 5 درصد و مقداری آلفای 01/0، 03/0 و 05/0 محاسبه گردید. داده ها با بهره گیری از نرم افزارهای SPSS26 و AMOS24 مورد واکاوی قرار گرفت. بر اساس یافته ها وضعیت پارک بانوان لاله در تمام ابعاد شش گانه ایمنی و امنیت، سلامت، کالبدی، فرهنگی و اجتماعی، محیطی بهداشتی و مبلمان، پایین تر از سطح متوسط کیفیت قرارگرفته و نامطلوب ارزیابی می شوند. همچنین یافته های تحلیل مسیر با استفاده از نرم افزار AMOS24، نشان دادند که بعد کالبدی- فیزیکی (86/0=β)، بیش ترین تأثیر را بر میزان رضایتمندی شهروندان از کیفیت پارک بانوان لاله، دارا می باشد. پس از آن نیز متغیرهایی چون محیطی و بهداشتی (78/0=β)، مبلمان پارک (73/0=β)، ایمنی و امنیت (68/0=β)، سلامت (58/0=β ) و فرهنگی- اجتماعی (48/0=β) بیش ترین تأثیر را بر میزان رضایتمندی شهروندان از کیفیت پارک بانوان لاله را دارا می باشند. 

زمینه : امروزه شهرها با مش کلات عم ده شهرنش ینی و ناپایداری در ابعاد مختلف روبرو هستند. مطالعات نشان می دهد شهرهای متوسط از جمله نقاط شهری هستند که از یک سو تحت تاثیر مکانیسم های ملی با مشکلات عدیده ای از جمله ناپایداری منابع درآمدی، نابرابری در تخصیص خدمات و امکانات مواجه می باشند و از سوی دیگر در سطح منطقه ای و محلی هم فرایندهایی وجود دارد که ناپایداری در شهرهای متوسط را تشدید نموده است. شهر کاشان به عنوان یک شهر متوسط از جمله نقاط شهری است که طی چند دهه اخیر، تحت تأثیر یک سری فرایندها با مشکلات عمده شهرنشینی و ناپایداری در ابعاد مختلف مواجه است. هدف: این پژوهش بر آن است ضمن آسیب شناسی فرایندهای ناپایداری نظام فضایی شهر کاشان به ارائه راهکار بهینه جهت برون رفت از جنبه های مختلف ناپایداری و رسیدن به تعادل در نظام فضایی شهر بپردازد.روش پژوهش: نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی- توسعه ای و از نظر شیوه انجام توصیفی- تحلیلی در استفاده از مطالعات و یافته های قبلی محقق در ارتباط با موضوع پژوهش است.نتایج و بحث: یافته های پژوهش نشان می دهد، عم ده مشکلات شهرنش ینی و ناپایداری شهر کاشان در قالب فرایندهای از جمله الگوی رشد پراکنده شهری، توسعه فضایی – مکانی نامتعادل در سطح نواحی و مناطق شهر و ناکارآمدی طرح های توسعه شهری قابل شناسایی است نتیجه گیری : راهکار بهینه جهت برون رفت از این مشکلات در چهارچوب راهبردهای توسعه شهری می تواند گام مؤثری در تمرکز زدایی امکانات، توزیع عادلانه منابع و درآمدها و تحقق زمینه های پایداری نظام فضایی شهر در ابعاد مختلف به شمار آید

محیط با کیفیت مناسب، احساس رفاه و رضایتمندی را برای ساکنان آن از طریق ویژگی های فیزیکی یا اجتماعی و نمادین به وجود می آورد در واقع رضایت از کیفیت سکونتی به معنای ارزیابی محیط، در ارتباط با احتیاجات و خواسته های شهروندان از واحد مسکونی، محله و ناحیه سکونتی است.. حجم نمونه با بهره گیری از فرمول کوکران 382 برآورد و پایایی ابزار تحقیق با استفاده از آلفای کرونباخ با مقدار با 920/0 محاسبه شد که نشان دهنده مطلوبیت ابزار پژوهش است. برای تجزیه وتحلیل توصیفی و استنباطی داده ها از آزمون آماری T-Test و جهت تبیین و مدل سازی اثرات نیز از مدل سازی معادلات ساختاری در محیط نرم افزارهای SPSS و AMOS استفاده گردید. نتایج حاصل از آزمون T تک نمونه ای پژوهش نشان داد وضعیت همه شاخص های کیفیت محیط شهری در محدوده موردمطالعه در وضعیت قابل قبولی قرار ندارند و تمامی شاخص ها با میانگین 2/34 پایین تر از حد متوسط اند. همچنین جهت شناسایی و ارزیابی مؤلفه های کیفیت محیط زندگی شهری از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده گردید. نتایج مدل عاملی مرتبه دوم نشان داد، اهمیت دادن به شاخص های رضایتمندی سکونتی در محدوده مورد مطالعه باعث بالا رفتن شاخص بهداشتی به میزان شاخص 85/0، شاخص خدماتی به میزان 83/0، شاخص مسکونی به میزان 82/0، شاخص حمل نقل و مدیریت شهری به میزان 79/0 و کاهش مشکلات زیست محیطی به مقدار 14-/0 می گردد. درنهایت مشخص گردید که بین کیفیت محیط زندگی شهری و رضایتمندی سکونتی ساکنین از محلات، رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.

شهر سالم را شهری تعریف می کنند که محیط های کالبدی - اجتماعی و فرهنگی خود را به طور پیوسته بهبود می بخشد و منابعش را توسعه می دهد و سلامت عمومی را تضمین می کند. در سال های اخیر، به ویژه با افزایش روند صنعتی شدن و گسترش بیماری های عفونی و همه گیر از کیفیت محیط سکونتی شهرها کاسته شده و نارسایی هایی مانند آلودگی های محیط زیستی، بیکاری، فقر، بد مسکنی و آسیب های اجتماعی روانی در شهرها عمومیت یافته است. شهر نورآباد همانند بسیاری از شهرهای دیگر با مشکلات عدیده ای از قبیل، بافت های فرسوده، مسکن نامناسب، کمبود خدمات اجتماعی و بهداشتی و آلودگی صوتی مواجه است که ادامه این روند باعث وارد آمدن آسیب های جدی به سلامت محیط و سلامت شهروندان خواهد شد. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی تحلیل بوده و جهت ارزیابی نهایی و تحلیل داده ها از آزمون های آماری تی تست و جهت تبیین و مدل سازی اثرات نیز از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده گردید. نتایج حاصل از آزمون تی تک نمونه ای پژوهش نشان داد وضعیت شاخص های شهر سالم در محدوده موردمطالعه با میانگین 51/2 در وضعیت قابل قبولی قرار ندارند و ضعیف برآورد می شوند. تحلیل یافته های منتج از مدل سازی معادلات ساختاری بیانگر این است که مقدار بار عاملی شاخص ریشه دوم میانگین خطای مربعات برابر با (079/0) است که نشان دهنده مطلوبیت مدل پژوهش می باشد. همچنین تحلیل مدل عاملی مرتبه دوم نشان داد که بعٌد سلامت بیشترین بار عاملی را با وزن (94/0) را دارا می باشد و کمترین بار عاملی هم به بعٌد کالبدی فیزیکی با وزن عاملی (64/0) تعلق دارد. در راستای ارتقاء شاخص های شهر سالم و توزیع متوازن خدمات و امکانات می بایست سیاست های فضایی و برنامه ریزی ها بر اساس بسترسازی برای جذب سرمایه گذاری بیشتر بخش خصوصی و هدایت و سوق دادن آن ها به سمت پهنه های محروم صورت گیرد که نقش مدیریت شهری و سازمان های مرتبط بسیار پررنگ است.

عدم وجود سازوکار ارزیابی در نظام برنامه ریزی باعث شده است که پس از اجرای طرح ها و پروژه های بازآفرینی بافت های فرهنگی- تاریخی کهن تلاشی برای ارزیابی این قبیل برنامه ها انجام نشود و پیامدهای این طرح ها مورد غفلت و فراموشی قرار گیرند. هدف پژوهش حاضر سنجش و ارزیابی پروژه بازآفرینی فرهنگی - اجتماعی فضاهای عمومی با رویکرد ارتقای کیفیت محیطی و هویت محله ایی در پیاده گذرهای تاریخی شهر کاشان می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و پیمایشی می باشد و  برای تحلیل داده ها از معادلات ساختاری و آزمون تی تک نمونه ای استفاده گردید. نتایج حاصل از آزمون تی تک نمونه ای پژوهش نشان داد که وضعیت شاخص های اصالت محله، احساس تعلق و زیباشناختی در محدوده مورد مطالعه در حالت نامطلوب و پایین تر از سطح متوسط کیفیت قرار گرفته اند و ارزیابی هر یک از شاخص های تعاملات اجتماعی، زیست پذیری و امنیتی محلات نشان داد که شاخص ها در حالتی نیمه مطلوب قرار دارند. همچنین نتایج مدل عاملی مرتبه دوم نشان داد که اهمیت دادن به شاخص بازآفرینی در محلات موردمطالعه باعث بالا رفتن شاخص امنیتی به میزان 98/0، شاخص احساس تعلق به میزان 94/0، شاخص زیست پذیری به میزان 74/0، شاخص اصالت محله به میزان 49/0، شاخص تعاملات اجتماعی به میزان 44/0 و شاخص زیباشناختی به میزان 34/0 می گردد؛ بنابراین امروزه اهمیت تک بُعدی به پروژه های بازآفرینی شهری در محلات نمی تواند به تنهایی به موفقیت در فضاهای شهری منجر شود و همواره باید به ساختاری منسجم، پیوسته و مطلوب از تمام ابعاد کالبدی- بصری، عملکردی، ادراکی، معنایی و محیطی توجه گردد و نیازهای شهروندان در اولویت قرار بگیرد.

گسیختگی نظام شهرنشینی و مشکلات خاص زندگی شهری مدرن، ضرورت توجه همه جانبه به راهبردها و راه حل های سودمند برای بهینه سازی زندگی ساکنان شهرها را روشن ساخته است. در این میان داشتن شهری پایدار و آرمانی شاید مهم ترین نیاز بشر امروزی است. استراتژی توسعه شهری رویکردی نوین از طرف بانک جهانی و سازمان ائتلاف شهرها، به منظور توسعه پایدار شهری، کاهش فقر و تعالی جوامع انسانی متداول شد. این دیدگاه بر چهار شاخص حکمروایی خوب، بانکی بودن، رقابتی بودن و قابل زندگی بودن استوار است. مقاله حاضر می کوشد شاخص های فوق را در شهر کاشان ارزیابی و انطباق پذیری این شهر را با اصول CDS سنجش کند. پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی و دارای ماهیتی کاربردی می باشد. حجم نمونه با استفاده از نرم افزار Sample Power، 160 پرسش نامه برآورد گردید. طبقه بندی و ارزش دهی شاخص ها با استفاده از طیف پنج گزینه ای لیکرت صورت گرفته است و قلمرو زمانی تهیه داده ها را می توان مربوط به سال 1398 دانست. تهیه نقشه های موردنیاز نیز با استفاده از نرم افزار ArcGIS انجام شده است. برای تجزیه وتحلیل توصیفی و استنباطی داده ها از آزمون آماری T-Test در نرم افزار SPSS و جهت تبیین و مدل سازی اثرات نیز از مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار AMOS استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون T تک نمونه ای نشان داد که میانگین شاخص های حکمروایی خوب، رقابتی بودن، بانکی بودن، قابل زندگی بودن به ترتیب 26/2، 58/2، 91/2، 65/2، می باشند و با مقدار حد وسط فاصله دارند و ضعیف برآورد می شوند. تحلیل یافته های منتج از مدل سازی معادلات ساختاری بیانگر این است که مقدار وزن رگرسیونی شاخص RMSEA برابر با (059/) است که نشان دهنده برازش خوب مدل می باشد. همچنین تحلیل نتایج حاصل از مدل سازی نشان داد از میان ابعاد موردسنجش بُعد قابل زندگی بودن بیشترین بار عاملی را با وزن رگرسیونی (98/0) و مقدار خطای (000/0) P Value = به خود اختصاص داده است.

رشد سریع توسعه فیزیکی و جمعیتی شهرها در دهه های اخیر موجب مشکلات اساسی در شهرها شده است. شهر کاشان نیز با توجه به قدمت و رشد بالای جمعیتی و فیزیکی از این امر مستثنی نبوده در واقع این رشد عامل نابسامانی در فضا و کالبد شهر و بخصوص ناسازگاری در بین کاربری های شهری شده و موجب پراکنده رویی، افزایش هزینه های حمل ونقل و آلودگی های محیط زیستی و به خطر انداختن توسعه پایدار شهری شده است، لذا ارزیابی کاربری های شهری از حیث شاخص سازگاری به منظور دست یابی به معیارهای متناسب و اصول برنامه ریزی توسعه پایدار شهری از مهم ترین اقدامات در این زمینه می باشد. نوع پژوهش ازنظر هدف کاربردی و از نظر روش انجام تحلیلی- تطبیقی است که با در نظر گرفتن شاخص استاندارد سرانه ها و سازگاری و بهره گیری از نرم افزار GIS به بررسی و ارزیابی کمی و کیفی کاربری ها در سطح شهر کاشان پرداخته است. از چهار سنجه شامل ارتباط کاربری های مختلف، عدم مجاورت کاربری های همجوار، تراکم جمعیت، وسعت زمین به عنوان پایه ای برای تحلیل شاخص های سازگاری کاربری اراضی استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که بیشتر کاربری ها به لحاظ مقایسه سرانه های موجود با سرانه های استاندارد در طرح های شهری با کمبود فاحشی روبرو می باشند و از سوی دیگر تحلیل کاربری ها با شاخص سازگاری حاکی از ناهمسانی سازگاری در بین بعضی از کاربری های شهری مانند مسکونی با بیش از 40 در صد، کاربری آموزشی با بیش از 37 درصد، کاربری اداری با 36 درصد، کاربری درمانی با 27 درصد و کاربری ورزشی با 19 درصد با کاربری های همجوار خود است، لذا مسئولین شهری می بایست در برنامه های مربوطه به توسعه آینده شهر، ضمن تخصیص بهینه فضا به کاربری های مورد نیاز برای رفع کمبود فعلی، به توزیع مناسب کاربری های همجوار بر اساس مؤلفه های مکانی – فضایی توجه جدی داشته باشند.

حاشیه نشینی به عنوان یکی از معضلات شهری و تحت تأثیر قرار دادن امنیت اجتماعی و فراهم نمودن بستر جرم همواره موردتوجه مسئولین شهری و سازمان های مربوطه بوده است. هدف پژوهش حاضر مدل یابی و تبیین تاثیر حاشیه نشینی بر وقوع جرائم اجتماعی در شهر کاشان می باشد. روش پژوهش- توصیفی تحلیلی می باشد. حجم نمونه با استفاده از نرم افزار Sample Power با سطح اطمینان 95 درصد و خطای احتمالی 5 درصد 160 نفر (خانوار) محاسبه شد که شامل مناطق لتحر، پمپ رعیتی گازرگاه، محله عرب ها و شهرک بیست دو بهمن می شود. برای تجزیه وتحلیل توصیفی و استنباطی داده ها از آزمون آماری T-Test در نرم افزار SPSS و جهت تبیین و مدل سازی اثرات نیز از مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار AMOS استفاده گردید. نتایج حاصل از آزمون T نشانگر معنی دار بودن اثرات اجتماعی، با وقوع جرم در منطقه حاشیه نشین می باشد. تحلیل یافته های منتج از مدل سازی معادلات ساختاری بیانگر این است که از بین شاخص های موردسنجش، شاخص بی سوادی و کم سوادی بیشترین بار عاملی را با وزن رگرسیونی (97 /0) در وقوع جرائم به خود اختصاص داده است. پس ازآن پایگاه خانوادگی با وزن رگرسیونی (95/0) در رتبه ی دوم قرار دارد و دو متغیر بیکاری و اعتیاد به صورت مشترک با وزن رگرسیونی (85/0) در جایگاه سوم و چهارم قرار دارند و نهایتاً عامل عدم احساس تعلق با وزن رگرسیونی (78/0) در رتبه پنجم قرار دارد و پس از تحلیل جزئی تر شاخص های مذکور از هم گسستگی خانواده، ترک تحصیل، و عدم احساس تعلق خاطر، دوستان ناباب و سرقت بیشترین عامل جرم در مناطق چهارگانه شهر کاشان تشخیص داده شد.

امروزه عوامل و عناصر متنوعی در بروز آسیب های اجتماعی و جرائم در شهرها اثرگذارند، حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی از چالش های مهم ناشی از فقر فرهنگی و اقتصادی و عصر جهانی شدن می باشد که درشدت بخشیدن به آسیب های اجتماعی اهمیت بسزایی دارد، به طوری که می توان گفت حاشیه نشینی و جرم علت و معلول یکدیگرند. هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر وقوع جرائم در مناطق حاشیه نشین شهر کاشان می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و دارای ماهیتی کاربردی می باشد. حجم نمونه با استفاده از نرم افزار Sample Power 160 پرسش نامه برآورد گردید. برای تجزیه وتحلیل توصیفی و استنباطی داده ها از آزمون آماری T-Test در نرم افزار SPSS و جهت تبیین و مدل سازی اثرات نیز از مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار AMOS استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون T تک نمونه ای نمایانگر معنی دار بودن اثرات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی با وقوع جرم در محلات حاشیه نشین دارد. تحلیل یافته های منتج از مدل سازی معادلات ساختاری بیانگر این است که از بین شاخص های موردسنجش شاخص اجتماعی بیشترین بار عاملی را با وزن رگرسیونی (87/0) و مقدار خطای (000/0) P value = در وقوع جرائم به خود اختصاص داده است.

         پایداری اجتماعی شهری درگرو تأمین رفاه نسبی، مشارکت شهروندان، تحقق عدالت اجتماعی، امنیت و افزایش بینش اجتماعی برای همه اعضای جامعه است؛ که دست یابی به آن از آرمان های مدیریت شهری است. هدف این پژوهش ارزیابی شاخص های پایداری اجتماعی و بررسی نقش این متغیر در رضایت مندی از زندگی در محلات شهر نورآباد است. حجم نمونه با بهره گیری از فرمول کوکران 382 برآورد و پایایی ابزار تحقیق با استفاده از آلفای کرونباخ به مقدار 897/0 محاسبه شد که نشان دهنده مطلوبیت ابزار پژوهش است. برای تجزیه و تحلیل توصیفی و استنباطی داده ها از آزمون آماری T-Test و جهت تبیین و مدل سازی اثرات نیز از مدل سازی معادلات ساختاری در محیط نرم افزار های SPSS و AMOS استفاده گردید. در ابتدا وضعیت پایداری اجتماعی با آزمون T تک نمونه ای بررسی گشت که نتایج حاصل از این آزمون حاکی از آن است که وضعیت اکثر شاخص های پایداری اجتماعی در محدوده موردمطالعه در وضعیت قابل قبولی قرار ندارند و تمامی شاخص ها با میانگین 63/2 پایین تر از حد متوسط اند. تحلیل یافته های منتج از مدل سازی معادلات ساختاری بیانگر این نکته است که از بین شاخص های مورد سنجش پایداری اجتماعی عامل پیاده مداری و سرزندگی شهری بیشترین بار عاملی را با وزن عاملی 78 /0 (با سطح معناداری بیش از 95/0) را دارا می باشد. درنهایت مشخص شد که بین پایداری اجتماعی و رضایت مندی ساکنین از محلات رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.