غلامرضا طحانی

مین دریایی مقداری ماده منفجره است که در محفظه ای قرار گرفته و به منظور انهدام یا ایجاد خسارت به شناورها طراحی و ساخته می شود و به سبب آثار تخریبی روحی و روانی، تأثیر به سزایی هم در منفی کردن توان رزمی دشمن دارد.. این سلاح به علت عدم نیاز به نیروی پرتابه به مسافت دور، ارزان بودن (ارزش یک مین از چند صد دلار تا چند هزار دلاراست اما ارزش یک موشک یا اژدر از چند هزار دلار تا چند میلیون دلار می باشد) و قابلیت دسترسی آسان توسط کلیه کشورها، حتی با بودجه نظامی نسبتاً پایین مورد استفاده قرار گرفته است. هوشمندی، غافل گیری، تکرارناپذیری و تکیه بر تجهیزات بومی از اصول نبرد ناهمتراز به شمار می روند و  مین های دریایی با ماهیت انفجاری و قابلیت رها شدن از هواپیما، زیردریایی و شناورهای سطحی با تنوّع تأثیر (صوتی، فشاری، مغناطیسی و ترکیبی) می توانند از ابزارهای این نوع نبرد محسوب گردند.این مقاله که با روش توصیفی و تحلیلی انجام می شود به دنبال بررسی نقش مین در جنگهای نا برابر است.

  برنامه ریزی در دنیای امروز یکی از ابزارهای ساماندهی محیط جغرافیایی است. به عبارت دیگر برنامه ریزی به صورت اصولی، نوعی تفکر در باره ی مسائل اقتصادی، سیاسی، دفاعی، اجتماعی و فرهنگی است و به صورت قطعی جهت گیری آینده نگری دارد؛ و به گونه عمقی به روابط، اهداف و تصمیمات همه جانبه توجه دارد؛ و به شدت در زمینه ی خط مشی و برنامه، جامعیت را می طلبد. اساس هر برنامه ریزی فضایی، قانون آمایش سرزمین است. اقداماتی که برای انجام دفاع نظامی و آمادگی برای حفاظت مردم در مواقع رویارویی های نظامی ضرورت پیدا می کند مستلزم درخواست های عظیم فضا است. این انتظارات باید مورد توجه قرار گرفته و هماهنگ شوند. از این رو توجه به مقتضیات دفاع غیرنظامی و نظامی در تدابیر و اقدامات مؤثر فضایی به عنوان امری بدیهی مورد تأیید قرار گرفته است. لذا یافتن راهی که منتهی به این هدف شود و اسباب و شرایطی را که خاص رسیدن به این هدف است ضروری است و آن جز در سایه مراعات ملاحظات امنیتی-دفاعی در مکان گزینی ها امکان پذیر نیست. در این مقاله هدف از آمایش سرزمین در رابطه با بخش دفاع استقرار بهینه ی واحدهای نظامی در فضا برای تأمین حداکثر قابلیت دفاع و حداقل آسیب پذیری می باشد. از آنجایی که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران حفظ منابع حیاتی و دفاع سرزمینی را به عهده نیروهای مسلح گذاشته است و تأمین اهداف دفاعی و نظامی، پاسخ گویی مناسب و به موقع به تهدیدات در چارچوب مبانی و اصول، جزو وظایف اصلی این نیرو می باشد این مقاله در پی تبیین رابطه بین آمایش سرزمین با معیارها و اصول امنیتی می باشد.

راهبرد در مباحث مدیریتی در حوزه های مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و بویژه نظامی، کاربرد بسیار متداولی دارد و به عنوان یکی از عناصر مهم مرتبط با مدیریت مطرح بوده و اساس تصمیم گیری های مدیریتی محسوب می شود، به طوری که نمی توان آن را جدای از مدیریت پنداشت، چه بسا مدیریت موفق، اغلب حاصل تدوین راهبردهای مناسب است.  هدف اصلی تحقیق، تدوین راهبردهای لجستیک (آماد و پشتیبانی) عملیات مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران می باشد. این تحقیق از نوع کاربردی توسعه ای و روش توصیفی با رویکرد تحلیلی است. حجم نمونه 86 نفر و روش گردآوری اطلاعات، میدانی و کتابخانه ای است. برای تکمیل تحقیق از پرسشنامه ای با 133 سؤال استفاده شد. بر همین اساس از تعداد 133 عاملی که برای تدوین راهبردهای لجستیک عملیات مشترک آجا شناسایی و تثبیت گردید، تعداد 33 عامل ضعف، 22 عامل قوت، 21 عامل فرصت و 57 عامل تهدید در قالب 9 مؤلفه محیط داخلی و خارجی، تشخیص داده شدند. در پایان، راهبردها با استفاده از تکنیک SWOT تدوین و نسبت به تعیین اولویت بندی آن ها با استفاده از روش Tapsis اقدام گردید. با تجزیه و تحلیل و تعیین موقعیت راهبردی سازمان و تحلیل شکاف، آجا در وضعیت تدافعی معطوف به تهدید قرار دارد. لذا نسبت به  تدوین تعداد 14 راهبرد و ارائه پیشنهادهایی در راستای حرکت از موقعیت موجود به موقعیت تهاجمی مطلوب اقدام شد.

گستردگی مرزهای دریایی جمهوری اسلامی ایران باعث افزایش عمق راهبردی کشور گردیده است و می دانیم که عمق راهبردی هر کشور در دریا عینیت پیدا می کند و هر کشوری که به دریاهای آزاد ارتباط داشته باشد هم تهدید دارد و هم فرصت. برای مثال در زمان بروز بحران های دریایی و کاهش امنیت مسیرهای مواصلات دریایی، شرکت های بیمه افزایش قیمت را اِعمال و از این طریق فشار اقتصادی را بر کشورهای مورد نظر تحمیل می کنند. در اینجاست که اگر نیروی دریایی حضور مؤثر داشته باشد، این ترفند استکباری نیز خنثی می شود. با توجه به گستردگی مرزهای آبی جمهوری اسلامی ایران در جنوب، تهدیدات آینده کشور ما در ابعاد فرامنطقه ای نیز دریاپایه پیش بینی می شوند. لذا با توجه به مؤثرتر بودن پاسخ به تهدیدات در دریا، تقویت قدرت دریایی از اولویت های کشور می باشد. قدرت دریایی  متشکل از سه مؤلفه ناوگان نظامی، ناوگان غیرنظامی و علوم و زیرساخت های مربوطه می باشد ولی ما در این مقاله به جنبه ناوگان نظامی آن می پردازیم.

با توجه به موقعیت استراتژیک جمهوری اسلامی ایران و دسترسی داشتن به آب های آزاد جهان، لازم است که کشور از قدرت دریایی مناسبی جهت برقراری امنیت و گسترش مرزهای دریایی برخوردار باشد. امروزه درصد بالایی از تجارت جهانی از طریق دریاها تأمین می شود و این امر ضرورت داشتن قدرت دریایی نظامی را نشان می دهد. هدف پژوهش تبیین نقش مؤلفه های نظامی در ارتقاء قدرت دریایی است. در این مقاله شاخص های ناوگان دریایی، پایگاه های دریایی و ناوگان هوایی جهت ارتقاء قدرت نظامی دریایی در نظر گرفته شده اند. در این راستا از روش توصیفی و تحلیل آمیخته با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانه ای برای گردآوری اطلاعات و همچنین ارائه پرسشنامه به جامعه نمونه استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل 145 نفر از صاحب نظران در نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، سازمان بنادر و دریانوردی، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، شرکت ملی نفت کش جمهوری اسلامی ایران می باشد که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه برابر 105 نفر حاصل شد. تجزیه وتحلیل و مقایسه نتایج مطالعه اسناد و مدارک و  پرسش نامه در خصوص میزان تأثیرگذاری مؤلفه های نظامی در ارتقاء قدرت دریایی، به خوبی بیانگر این است که بهره گیری از ناوگان دریایی مجهز، پایگاه های دریایی و ناوگان هوایی مناسب، به روند پیشرفت و ارتقاء قدرت دریایی کشور کمک شایانی خواهد کرد.

انتشار نویز آکوستیکی در زیردریایی از اهمیت بسیار بالایی در آشکارسازی موقعیت یگان برخوردار است؛ ک اهش نویزهای آکوستیکی باعث مخفی ماندن زیردری ایی از دید دشمن و هم چنین سامانه های س وناری زیردریایی کارایی بالاتری (آشکارسازی) پیدا می کند. منابع تولید نویز، به سه دسته نویز بدنه، تجهیزات داخلی و سامانه تحرک به ویژه نویز پروانه تقسیم بندی می گردد. هدف محقق شناسایی منابع نویز آکوستیکی زیردریایی و روش های کاهش آن می باشد. نوع این مقاله، کاربردی و روش اجرا توصیفی با رویکرد آمیخته است که محقق قصد دارد با جمع آوری اطلاعات واقعی و مبسوط منابع نویز آکوستیکی زیردریایی، روش های کاهش نویز را در عملیات زیرسطحی مورد بررسی علمی قرار دهد. در این مقاله پژوهشی حجم جامعه آماری محدود و مختص به واجدین شرایط در تحقیق که در ناوتیپ زیرسطحی منطقه یکم امامت نداجا/ بندرعباس خدمت می نمایند، به تعداد 86 نفر در نظر گرفته شده و بنابراین حجم نمونه منطبق با حجم جامعه آماری به صورت تمام شمار و به تعداد همان 86 نفر می باشد. محقق در نهایت پس از جمع آوری منابع، با استفاده از روش آماری متناسب (همبستگی)؛ با انجام آزمون های آلفای کرونباخ و پیرسون روابط بین متغیرها را با کاهش نویز بررسی نموده است. اطلاعات مورد استفاده در این مقاله پژوهشی، به دو روش کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده که در روش کتابخانه ای در ابتدا با مطالعه اسناد و مدارک قطعی و مستند موجود و نیز وبگاه های معتبر؛ اطلاعات موردنظر گرد آوری و در روش میدانی هم با انجام مصاحبه با صاحب نظران و خبرگان مرتبط با موضوع این مقاله پژوهشی و نیز ارائه پرسش نامه به جامعه آماری اطلاعات مورد نیاز جمع آوری استفاده شده است. روش تجزیه و تحلیل در این مقاله پژوهشی به دو صورت کیفی و کمّی (با استفاده از روش های آمار توصیفی/ نرم افزار SPSS و اکسل) انجام شده است. محقق در نهایت ب ه ای ن نتیج ه رسیده است که در تمام مراحل طراحی و ساخت، ضمن بررسی منابع تولید نویز زیردریایی، بایستی روش های فعال و غیرفعال مؤثر در کاهش نویز با اولویت سامانه تحرک، بدنه و در نهایت تجهیزات داخلی مورد توجه قرارگیرد تا امکان اجرای عملیات زیرسطحی در اختفای کامل فراهم شود.

هدف: تبیین شاخص ها و مؤلفه های مؤثر بر بُعد نظامی امنیت دریایی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر و اهداف فرعی آن، تبیین چالش های امنیت دریایی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر و مشخص نمودن مهم ترین عوامل نظامی مؤثر بر امنیت دریایی ج.ا. ایران در دریای خزر و تعیین روابط بین شاخص ها و مؤلفه های مؤثر بر بُعد نظامی امنیت دریایی ج.ا. ایران در دریای خزر است.روش: نوع تحقیق کاربردی با رویکرد آمیخته و روش توصیفی- تحلیلی و تحلیل محتوا است. جامعه آماری این تحقیق به تعداد 90 نفر شامل نظامیان و غیرنظامیانی که دارای سابقه خدمت در مشاغل راهبردی با ملاحظه آشنایی به مسائل راهبردی مرتبط با دریای خزر هستند. تجزیه و تحلیل داده های کیفی با روش (دسته بندی داده ها، پردازش و قضاوت) و داده های کمّی با روش تحلیل توصیفی صورت پذیرفته و تحلیل استنباطی هم از داده های گردآوری شده با استفاده از آزمون (خی-2) و با استفاده از نرم افزار (SPSS) مورد ارزیابی قرار گرفته است. یافته ها: یافته های مهم این که حضور معنادار نیروی دریایی آجا در دریای خزر و همچنین توجه ویژه مسئولین ذیربط به روابط بین الملل و توسعه دیپلماسی دفاعی دریایی به منظور تقویت امنیت دریایی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر الزامی است. نتایج: با محاسبه مقادیر استنباطی در سه بُعد نظامی و امنیتی، بُعد اقتصادی و بُعد سیاسی و حقوقی و مقایسه با مقادیر بحرانی همه شاخص ها و مؤلفه های مرتبط با ابعاد سه گانه تأیید شده اند. با توجه به ضریب توافقی محاسبه شده وجود ارتباط همه شاخص ها با مؤلفه ها و ابعاد تأیید گردید.