مرجان بصیرت

در حالیکه درآمدهای سرشار فوتبال در کشورهای پیشرو اروپایی این ورزش را به یک صنعت پردرآمد تبدیل کرده است، باشگاه های فوتبال ایرانی همواره با مشکلات مالی روبه رو بوده اند. پژوهش های پیشین که روش های درآمدزایی در فوتبال اروپا را با لیگ برتر فوتبال ایران مقایسه کرده اند، نشان داده اند که باشگاه های ایرانی نتوانسته اند از روش های درآمدزایی فوتبال بهره ببرند و این گاه به دلیل مسائل قانونی بوده و گاه به دلیل ناکارآمدی مدیریتی. پژوهش حاضر با هدف توسعه زیرساختی مفهومی برای توسعه مدل کسب وکار باشگاه های فوتبال کشور، ارزش رسانه ای بازیکنان فوتبال را به عنوان یک دارایی نامشهود مطرح می کند که عبارت است از بخشی از ارزش اقتصادی بازیکن که به واسطه رسانه ها ایجاد می شود. پایه نظری این مفهوم سازی را تئوری بازار دوطرفه رسانه ای شکل می دهد که طی آن برخی از رسانه ها – از جمله تلویزیون دولتی ایران- با ارائه محتوای رایگان، توجه مخاطبان را جلب می کنند و این توجه را به آگهی دهندگان می فروشند و درآمد کسب می کنند. روش انجام این پژوهش کتابخانه ای و مرور نظام مند ادبیات مرتبط با اقتصاد فوتبال و مدیریت رسانه است. انتظار می رود با طرح مفهوم ارزش رسانه ای، امکان توسعه مدل های کسب وکار موفق و مستقل از کمک های دولتی باشگاه های فوتبال ایران و بهره گیری مناسب از ظرفیت های رسانه ای موجود به منظور درآمدزایی باشگاه ها فراهم شود.

درآمدهای رسانه ای یکی از چهار دسته درآمدهای صنعت فوتبال هستند که در اغلب موارد بیشترین درآمدها را نیز ایجاد می کنند. این درآمدها علاوه بر شهرت تیم ها و جذابیت فنی مسابقه ها، تحت تأثیر ارزش اقتصادی بازیکنان که به واسطه رسانه ها ایجاد می شود نیز قرار دارند که از آن با عنوان «ارزش رسانه ای» یاد می شود. با توجه به اهمیت ارزش رسانه ای بازیکنان در درآمدهای اقتصادی باشگاه ها و نبود ابزار برای شناسایی این ارزش، پژوهش حاضر با هدف ارائه مدلی نظری برای ارزش رسانه ای بازیکنان لیگ برتر فوتبال ایران انجام شده است. درواقع، این پژوهش زیربنایی را برای شناسایی ارزش اقتصادی فوتبال ایران فراهم می کند تا در پژوهش های آینده و با توسعه این مدل، ابزاری برای سنجش و رتبه بندی بازیکنان به عنوان بخشی از دارایی های فوتبال ارائه شود. با استفاده از رویکرد گلیزری روش نظریه داده بنیاد و مصاحبه های عمیق با نمونه ای شامل تبلیغ کنندگان، مدیران باشگاهی، حامیان مالیباشگاهی، هواداران فوتبال و خبرگان، عوامل مؤثر در ارزش رسانه ای بازیکنان استخراج شدند و با شناسایی ارتباط آن ها با یکدیگر، مدل نظری ارائه شده است؛ براین اساس، عوامل مؤثر در ارزش رسانه ای بازیکنان فوتبال شامل عوامل فردی، کاری و حرفه ای، رسانه ای و عوامل غیرقابل کنترل هستند که خود شامل زیرگروه هایی نیز می شوند. این مدل بازیکن فوتبال را به عنوان یک محصول رسانه ای و محتوایی برای بازار دوطرفه رسانه شناسایی کرده است که سبب جذب انواع درآمدهای ناشی از رسانه و برند می شود. انتظار می رود، این مدل در توسعه مدل های کسب وکار مستقل و بهره گیری مناسب از ظرفیت های رسانه ای برای ارتقای ظرفیت اقتصادی باشگاه های فوتبال ایران به کار گرفته شود.