علی محمد زنگانه

هدف: به دلیل کمبود ابزارهای برخط بومی، مشغله بالای معلمان در مدرسه و همچنین بالابردن دقت، سرعت و کاهش هزینه های اجرایی در ارزیابی سلامت روان شناختی کودکان، پژوهش حاضر با هدف تهیه نسخه کوتاه و برخط گزارش معلم مقیاس سلامت روان شناختی دانش آموزان ابتدائی انجام شد.روش پژوهش: نمونه پژوهش 22845 نفر (11545 دختر، 11300 پسر) از دانش آموزان کلیه استان های کشور بودند که نسخه بلند مقیاس سلامت روان شناختی کودکان مقطع ابتدایی (اکبری زردخانه و همکاران، 1397) با هشتاد گویه حاوی هشت خرده مقیاس را تکمیل کردند.یافته ها: تحلیل گویه ها با هشت ملاک نشان داد تقریباً کلیه گویه ها از ویژگی های مناسبی برخوردار هستند. تحلیل عاملی تائیدی نشان داد که مدل هشت مولفه ای با چهل گویه، می تواند به عنوان ساختار عاملی نهایی برای نسخه کوتاه در نظر گرفته شود. بررسی تغییرناپذیری اندازه گیری بین گروه دختر و پسر حاکی از برازندگی مناسب و مشابه بود. این یافته بدین معنا است که این مقیاس در هر دو گروه سازه یکسانی را مورد سنجش قرار می دهد.  ضرایب آلفای کرونباخ (کل مقیاس 97/0 و خرده مقیاس ها 78/0 تا 93/0) و ترکیبی (کل مقیاس 92/0 و خرده مقیاس ها 79/0 تا 93/0) کل مقیاس و خرده مقیاس ها در حد مطلوب بوده و خطای اندازه گیری قابل قبولی را هم کل مقیاس و هم خرده مقیاس ها دارا هستند. ضرایب مسیر استاندارد گویه ها نشانگر مناسبت شاخص روایی همگرا گویه ها و روایی واگرای خرده مقیاس ها با روش متوسط واریانس استخراجی و نسبت تک رگه ای-چندرگه ای نشانگر هماهنگی درونی و روایی ساختاری مقیاس است.نتیجه گیری: ازاین رو می توان شواهد مناسب روان سنجی را دال بر قابلیت استفاده از این ابزار در غربالگری دانش آموزان دبستانی کشور دانست. اما نیاز به بررسی های بیشتر شواهد وجود دارد.

زمینه و هدف : غربالگری جامع برای داشتن سلامت روان، گام بزرگی در بهسازی ارائه خدمات است، تا بدین وسیله، خدمات روانی مدرسه محور، به جای تأکید بر درمان، بر پیشگیری، مداخله زودهنگام، و ارتقا، متمرکز باشد. هدف پژوهش کنونی طراحی مقیاسی برای ارزیابی سلامت روان شناختی کودکان بر اساس گزارش معلمان و مبتنی بر نظام نشانه شناسی راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی است. روش : پژوهش حاضر به لحاظ شیوه گردآوری داده ها از نوع توصیفی است و جامعه آن معلمان مدارس ابتدایی استان های البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس، و خراسان رضوی بودند. نمونه پژوهش حاضر، 219 نفر بود که به صورت تصادفی انتخاب شدند. یافته ها : نتایج تحلیل گویه ها برای 112 گویه حاکی از آن بود که تمام گویه ها کفایت لازم برای حضور در مقیاس را دارند. نتایج تحلیل عاملی نشان داد ساختار هفت مؤلفه ای بر اساس تحلیل مؤلفه اصلی و روش ایکوامکس که در مجموع 40 درصد از واریانس کل مقیاس را تبیین می کنند، مناسب ترین و ساده ترین ساختار برای این داده ها است. افزون بر آن، خرده مقیاس ها از ضرایب همگونی درونی مناسبی برخوردارند و دامنه آنها بین 67/0 (خودگردانی) تا 93/0 (نقص در انجام تکلیف) است. در نهایت 64 گویه در هفت عامل، به عنوان ساختار نهایی در نظر گرفته شد. نتیجه گیری : به طورکلی، نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که با توجه به ویژگی های روان سنجی مطلوب مقیاس سلامت روان شناختی دانش آموزان در مقطع ابتدایی، این ابزار برای بررسی مشکلات رفتاری و هیجانی دانش آموزان در مجموعه های آموزشی، درمانی، و محیط های بالینی در جامعه ایرانی، قابل استفاده است.

در هر جامعه ای سلامت روان نوجوانان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و تامین بهداشت روانی به آنان کمک می کند تا از نظر روانی و جسمی سالم و نقش اجتماعی خود را بهتر ایفا کنند. هدف از پژوهش حاضر، ساخت مقیاس خودگزارشی مشکلات سلامت روان شناختی دانش آموزان متوسطه دوم بود. برای این منظور خزانه آیتمی با 200 آیتم تهیه شد و پس از ویرایش اولیه، 119 آیتم جهت قرار گرفتن در نسخه مقدماتی مقیاس انتخاب شد. جامعه آماری در این پژوهش دانش آموزان مدارس متوسطه دوم شش استان البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان رضوی بود. نمونه دربرگیرنده 642 نفر از دانش آموزان بودند که به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش واریماکس نشان داد بهترین راه حل عاملی هماهنگ با چهارچوب نظری برای این مقیاس، شش مؤلفه ای است. دامنه ضرایب همسانی درونی (آلفای کرونباخ) مولفه های استخراجی در نسخه مقدماتی مقیاس سلامت روان شناختی کودکان بین 63 /0 (رفتارهای ایذایی) تا 85 /0 (نقص در انجام تکالیف تحصیلی، خودگردانی، نقص توجه و بیش فعالی، و خودآسیب رسانی) است. در مجموع، مقیاس خودگزارشی مشکلات سلامت روان شناختی دانش آموزان متوسطه دوم، از شایستگی های روان سنجی نسبی برخوردار است و می توان از آن برای سنجش مشکلات هیجانی نوجوانان ایرانی با اهداف بالینی و پژوهشی استفاده کرد.

اهداف به دلیل اهمیت غربالگری سلامت روان شناختی دانش آموزان و نبود ابزار بومی تهیه شده بر اساس الگوی مشکلات شایع آسیب های روان شناختی دانش آموزان در کشور، پژوهش حاضر با هدف ساخت و بررسی ویژگی های روان سنجی فرم های الکترونیکی گزارش معلم و والدین مقیاس سلامت روان شناختی دانش آموزان دوره متوسطه اول انجام شد. مواد و روش ها پژوهش حاضر از نوع توصیفی پیمایشی بود. جامعه شامل معلمان و والدین دانش آموزان دوره متوسطه اول در استان های البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان رضوی بود که به ترتیب 1697 نفر از بین معلمان و 1186 نفر از والدین به عنوان گروه نمونه با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار های اولیه پژوهش، 118 آیتم برای نسخه گزارش معلم و 133 آیتم برای نسخه گزارش والدین داشت. برای تحلیل داده ها از تحلیل عاملی اکتشافی و نسخه 22 نرم افزار SPSS استفاده شد. یافته ها نتایج تحلیل آیتم بر اساس هشت ملاک کفایت آیتم نشان داد تمام آیتم های نسخه اولیه معلم و 128 آیتم از نسخه اولیه والدین، شرایط لازم را برای حضور در بین آیتم های ابزارها دارند. تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد مناسب ترین ساختار برای مقیاس گزارش معلم، ساختار شش مؤلفه ای و برای مقیاس گزارش والدین، ساختار پنج مؤلفه ای است. همسانی درونی مؤلفه های حاصل در حد قابل قبول بود. ضرایب حاصل بین 77/0 و 97/0 برای مقیاس گزارش معلم و بین 85/0 و 92/0 برای گزارش والدین متغیر بود. نتیجه گیری به طور کلی، ویژگی های روان سنجی مقیاس در هر دو نسخه، حاکی از مناسب بودن این ابزار برای کاربست های غربالگری و پژوهشی در جامعه هدف است.

زمینه: از مباحث مرتبط با روش های غربالگری سلامت روانشناختی دانش آموزان، مسئله خودگزارشی اختلالات و آسیب های روانی و از طرفی، بومی سازی یک ابزار مبتنی بر الگوی شایع آسیب های روانشناختی دانش آموزان هر جامعه است. هدف: هدف از پژوهش حاضر، ساخت و بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس الکترونیکی برای سلامت روانشناختی دانش آموزان دوره متوسطه یکم و دوم بود. از طرفی، به علت مزیت های خودگزارشی در دوره نوجوانی از قبیل اهمیتی که نوجوانان برای شناخت خود قائل هستند، تسریع در گزارش ها و عدم مشاهده برخی نشانگان توسط معلمان و والدین، در این مطالعه از نسخه خودگزارش دهی استفاده شده است. روش: نمونه پژوهش شامل 1592 نفر از دانش آموزان دوره متوسطه یکم و 919 نفر از دانش آموزان دوره متوسطه دوم در استان های البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان رضوی بودند که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار های اولیه محقق ساخته، دارای 144 آیتم برای نسخه دانش آموزان دوره متوسطه یکم و 122 آیتم برای نسخه دانش آموزان دوره متوسطه دوم بود. یافته ها: تحلیل عاملی اکتشافی برای هر دو نسخه از مقیاس، یک ساختار 6 مؤلفه ای را به عنوان بهترین الگو متناسب با مبنای نظری پژوهش نشان داد (0/44 و 0/37 واریانس تبیین شده). ضرایب همسانی درونی خرده مقیاس ها نیز نشان دهنده ی قابلیت اعتماد مناسب مقیاس بود (0/85 تا 0/98). نتیجه گیری: به طور کلی، درستی آزمایی و قابلیت اعتماد قابل قبول نسخه های مقیاس حاضر، حاکی از مناسب بودن این ابزار برای کاربست های غربالگری و پژوهشی در جامعه هدف است.

زمینه و هدف: اختلال های رفتاری، مشلات شایع و ناتوان کننده ای هستند که برای خانواده و کودکان مشکلات بسیاری را ایجاد می کنند و با شیوع بالایی از مشکلات و پیامدهای منفی اجتماعی همراه هستند. هدف از پژوهش حاضر، ساخت مقیاس سلامت روان شناختی کودکان فرم والدین بود. روش: برای انجام این پژوهش در ابتدا 190 گویه تهیه شد و پس از ویرایش اولیه، 125 گویه جهت قرار گرفتن در نسخه مقدماتی مقیاس انتخاب شد. جامعه آماری در این پژوهش والدین دانش آموزان مدارس ابتدایی شش استان البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان رضوی در سال تحصیلی 96- 1395 بود. نمونه دربرگیرنده حدود 100 نفر از والدین در هر یک از استان ها بود که از دو شهرستان به صورت تصادفی انتخاب شدند. در مجموع نمونه پژوهش حاضر بالغ بر 600 نفر بود. یافته ها: یافته های حاصل از تحلیل گویه ها، نشان از حذف 14 گویه داشت. تحلیل عاملی اکتشافی به روش مجذورات تعمیم یافته و چرخش ایکوامکس نشان داد که این نسخه از مقیاس با شش مؤلفه دارای ساختار ساده و هماهنگ با چهارچوب نظری است. دامنه ضرایب همگونی درونی (آلفای کرونباخ) مؤلفه های استخراجی در نسخه مقدماتی مقیاس سلامت روان شناختی کودکان بین 65/0 (خودتنظیمی) تا 90/0 (نقص در انجام تکالیف) به دست آمد. همچنین بررسی ضرایب همبستگی گویه ها با زیرمقیاس ها نشان می دهد که این ضرایب بین 17/0 (گویه 101) و 73/0 (گویه37) است. نتیجه گیری: در مجموع، می توان گفت نسخه مقدماتی گزارشی والدین سلامت روان شناختی کودکان مقطع ابتدایی، از ویژگی های مطلوب روان سنجی برخوردار است که انجام بررسی های بیشتر می تواند به بهبود ویژگی های آن منجر شود.