مسعود انبارلو

مسئله جرم و ناامنی یکی از مهم ترین مسائل در مناطق شهری و روستایی است. اغلب اعمال مجرمانه در مکان هایی با شرایط محیطی که زمینه های لازم را دارند، اتفاق می افتد. طراحی نامناسب محیط، فرصت مناسبی را برای بزهکاری فراهم می کند. هدف از این پژوهش ارزیابی مؤلفه های طراحی محیطی در راستای فراهم کردن زمینه های اعمال سیاست های پیشگیری از وقوع جرم در مناطق روستایی است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، توصیفی تحلیلی است. گردآوری اطلاعات با روش کتابخانه ای، آمار رسمی و مطالعات میدانی (پرسشنامه) انجام گرفته است. برای تحلیل داده ها و اطلاعات جمع آوری شده از نرم افزارهای SPSS و Arc GIS استفاده شده است. جامعه آماری در این تحقیق (۳۵) سکونتگاه روستایی بالای (۲۰) خانوار در شهرستان شهریار است؛ که ازاین میان (۱۸) سکونتگاه به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. برای تعمیم اطلاعات به دست آمده به کل جامعه آماری، با استفاده از روش نمونه گیری کوکران، (۳۷۸) خانوار به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که سه شاخص نظارت، کنترل و دسترسی، حمایت از فعالیت های اجتماعی در وضعیت نامطلوبی قرار دارند و میانگین کلی (۹۰/۲) برای شاخص ها، نشان دهنده وضعیت نامطلوب طراحی محیطی در بین روستاهای موردمطالعه است. همچنین نتایج حاصل از تحلیل فضایی نشان می دهد با توجه به مؤلفه های طراحی محیطی، (۴) روستا در وضعیت مطلوب، (۱۰) روستا در وضعیت متوسط و (۴) روستای دیگر در وضعیت نامطلوب قرار دارند.

نخبگان علمی یکی از ارکان توسعه کشور محسوب می شوند؛ از این رو ماندگاری یا جذب آنان از اولویت های اساسی کشور است. با این حال، آمارها نشان دهنده وضعیت به شدت نامطلوب کشور از نظر فرار نخبگان است. به فراخور اهمیت موضوع، در سال های گذشته سازمان بنیاد ملی نخبگان بر ای رسیدگی و بهبود وضعیت نخبگان تأسیس شده است. شناخت چگونگی بازنمایی این بنیاد و بوروکراسی حاکم بر آن در ذهن نخبگان می تواند به فهم جهان ذهنی نخبگان، شناخت محتوا و کیفیت اثرگذاری این بنیاد منجر شود؛ از این رو در این مطالعه تجربه نخبگان از رویارویی با بوروکراسی بنیاد کاوش شده است؛ بدین منظور، با استفاده از روش شناسی کیفی و برای ارائه نظریه زمینه ای، با یازده نفر از استعدادهای درخشان مصاحبه های عمیق انجام شد که به صورتی هدفمند و نظری انتخاب شدند. سپس کدگذاری داده های حاصل به شیوه  باز، محوری و گزینشی انجام شد. درمجموع یافته های پژوهش شامل 15 مقوله اصلی، 36 مقوله فرعی و 317 مفهوم است. درنهایت نیز مقوله هسته نهایی استخراج شد. نتایج نشان می دهد تنش های مداوم و گوناگون نخبگان در مواجهه با ساختار بوروکراتیک بوده که آن ها را از خود بیگانه کرده است. در پایان نتایج در قالب مدل پارادایمی و طرح واره نظری ارائه و مطرح شد.

نوجوانان و جوانان در بیشتر نقاط جهان، مهم ترین و کلیدی ترین گروه جمعیتی هر کشوری محسوب می شوند. در کنار توسعه فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی، بسیاری از حوزه های رفتاری و اجتماعی آنها تغییر یافته است و در همین راستا بسیاری از ارزش ها، هنجارها، عادات، منش، سبک های زندگی و ویژگی های آنان دگرگون شده است. بر این اساس، در این پژوهش سعی شد رابطه بین رسانه های دیداری خارجی و نظام ارزش های نوجوانان و جوانان شهر شیراز با استفاده از رویکرد کمی و پیمایش اجتماعی مورد واکاوی قرار گیرد. در این پژوهش از نظریه های اینگلهارت، گربنر و بودریار استفاده شد. در  مسیر پژوهش 389 نفر از نوجوانان و جوانان شهر شیراز بر اساس نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و به سوالات پرسش نامه محقق ساخته پاسخ دادند که یافته ها با استفاده از رگرسیون تک متغیره مورد تحلیل قرار گرفتند. متغیر وابسته تحقیق، دسته های متفاوت و گسترده ای از ارزش ها شامل هشت دسته از ارزش های بومی، ملی، جهانی، دینی، اقتصادی، علمی، اجتماعی/ فرهنگی و خانوادگی را دربر می گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که بین رسانه های دیداری خارجی با هر هشت دسته ارزش (بومی، ملی، جهانی، دینی، اقتصادی، علمی، اجتماعی/ فرهنگی و خانوادگی) رابطه معناداری برقرار است؛ به طوری که میزان ضریب بتای مشاهده رسانه های دیداری خارجی با ارزش های ملی (276/0- :Beta)، دینی (414/0- :Beta)، خانوادگی (104/0- :Beta)، فرهنگی/ اجتماعی (251/0- :Beta) و علمی (104/0- :Beta) نشان می دهد که با افزایش استفاده از رسانه های دیداری خارجی، ارزش های ذکر شده ضعیف تر می شوند. در مقابل، میزان ضریب بتای مشاهده رسانه های دیداری خارجی با ارزش های بومی (157/0 :Beta)، جهانی (127/0 :Beta) و اقتصادی (130/0 :Beta) نشان می دهد که با افزایش استفاده از رسانه های دیداری خارجی، این ارزش های تقویت می یابند. نتایج در پایان مورد بحث قرار گرفتند.

نخبگان و سرآمدان در هر کشوری ازجمله ایران زمینه ساز رشد و توسعه اند؛ به همین دلیل، نهادهای مختلف جامعه سال ها تلاش کرده اند نخبگان جوان ایرانی در کشور بمانند و در توسعه علمی کشور نقش آفرینی کنند؛ با وجود این تلاش ها، کشور ایران رتبه اول فرار نخبگان را در جهان دارد؛ هدف پژوهش حاضر، بررسی فهم نخبگان و استعدادهای برتر از جایگاه خود در نظام اجتماعی ایران است؛ زیرا با فهم و کشف این مسئله، تا حد زیادی امکان ورود به ذهن نخبگان ایرانی و فهم آنان از وضعیت خودشان در نظام اجتماعی ایران فراهم می شود؛ بدین منظور، در قالب روش شناسی کیفی و با استفاده از نظریه زمینه ای و نمونه گیری هدفمند و نظری، با گروهی از نخبگان جوان ایرانی مصاحبه شد. جمع آوری اطلاعات و تحلیل داده ها به شیوه کدگذاری باز و محوری و گزینشی انجام شد. یافته های پژوهش، شامل مقوله های جایگاه نامطلوب و ظاهری، شرایط نامساعد و پیش بینی ناپذیر، دورنمای آینده ای تاریک، راهکارهای جمعی - فردی، موفقیت های شخصی، خسران نخبه بودن و گذار پرگداز از کشور شد. نتیجه ها، به طور کلی نشان د هنده جایگاه نامطلوب نخبگان بود. براساس نتیجه های پژوهش، الگوی پارادایمی و طرح واره نظری ارائه شد.

کشور ایران میزبان تعداد زیادی از مهاجران افغان است. سخنان و مصاحبه های مسئولین، خبرهای مختلف اجتماعی و فرهنگی رسانه ها و گفت و گوهای جاری مردم نشان می دهد که بخشی از مردم مشکلات اشتغال کشور را ناشی از حضور افغان های مقیم ایران و اشغال بازار کار توسط آنها می دانند. به همین منظور براساس پارادایم تفسیری و نظریه زمینه ای و با استفاده از نمونه گیری نظری، 22 نفر از جوانان مقیم شهر شیراز انتخاب شدند و با آنها مصاحبه عمیق صورت گرفت. نتایج تحقیق با استفاده از کدگذاری باز، محوری و گزینشی در قالب 218 کد اولیه، 48 مفهوم و 14 مقوله فرعی دسته بندی شد. این مقولات در قالب یک مقوله هسته نهایی تحت عنوان «سود و زیان های سرخوردگی زا» ارائه گردید. در این میان، فرایندهایی که منجرشده است جوانان ایرانی افغان ها را مسئول بیکاری خود بدانند (شرایط علی)، به صورت روایت پژوهانه ارائه شده است. به طوری که جوانان ایرانی در یک فرایند سود و زیان اقتصادی (پدیده مرکزی) حضور آنان را بسیار منفی ارزیابی می کردند. وضعیت اقتصادی کشور و سرمایه فرهنگی و اجتماعی مشارکت کنندگان (شرایط زمینه ای و مداخله گر) هم این امر را تقویت می کرد. تا جایی که حضور آنان سرخوردگی عاطفی (استراتژی ها) آنان را منجر می شد و از جانب دیگر سعی می کردند در قالب کمپین هایی آنها را از محیط کار دور کنند (پیامدها). این فرایند در مدل پارادایمی و نظریه کوچک مقیاس به صورت شماتیک ترسیم شده است.

آگاهی اندک مدیران از قوانین و مقررات حوزه عملکردی خود، یکی از چالش های اساسی مدیریت روستایی در دستیابی به مدیریت مطلوب است. در این مطالعه تلاش می شود نقش میزان آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات در ارتقاء مدیریت مطلوب روستایی مورد کنکاش قرار گیرد. تحقیق حاضر به شیوه توصیفی تحلیلی از طریق سنجش نظرات 38 تن از دهیاران که به صورت نمونه تصادفی از میان سکونتگاه های روستایی شهرستان طارم انتخاب شده اند، صورت گرفت. سطح برخورداری سکونتگاه های روستایی به عنوان پیش نیاز انتخاب نمونه ها و برایندی از تأثیرگذاری مدیریت مطلوب با استفاده از مدل تاپسیس انجام شد. سپس ارتباط سه سطح حاصل از سنجش توسعه با میزان آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات در قالب پنج نظام اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، فیزیکی-کالبدی و نهادی تحلیل شد. همچنین برای سنجش متغیر مدیریت مطلوب روستایی نیز از چهل شاخص در قالب نظام های پنج گانه استفاده شد. یافته ها نشان می دهد بین سه مولفه نهادی، اجتماعی و اقتصادی میزان آگاهی از قوانین و مقررات و سه مولفه نهادی، اجتماعی و اقتصادی ارتقاء مدیریت مطلوب روستایی رابطه معنادار و همبستگی نسبتا قوی وجود داشت. به طور کلی سه مولفه نهادی، اجتماعی و اقتصادی توانسته اند به ترتیب 1/29 درصد، 5/14 درصد،  2/15درصد از تغییرات درونی سه مولفه  نهادی، اجتماعی و اقتصادی مدیریت مطلوب را تبیین کنند. در عین حال تایید رابطه بینسطح توسعه یافتگی روستاها و میزان آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات و مدیریت مطلوب روستایی، نشان می دهد که با بالارفتن سطح توسعه یافتگی روستاها، میزان آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات و همچنین مدیریت مطلوب روستایی نیز به میزان قابل قبولی بهبود می یابد. در واقع نتایج تحقیق نشان دادند که سطح توسعه یافتگی روستاها در بالا رفتن آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات روستایی و همچنین ارتقاء مدیریت مطلوب روستایی تاثیر گذار است. همچنین راهکارهایی در جهت ارتقاء آگاهی دهیاران از قوانین و مقررات حوزه عملکردی ارائه شد.

بر اساس دیدگاه صاحب نظران توسعه بی توجهی به توانمندسازی و مشارکت روستاییان چالش های فراوانی در فراگرد توسعه روستایی ایجاد می کند. با این وجود، به دلایل مختلفی در بسیاری از کشورها، جایگاه مشارکت روستاییان مورد توجه قرار نمی گیرد. مطالعه حاضر بر آن است که جایگاه تسهیل کننده های توانمندسازی و مشارکت روستاییان را در فرآیند توسعه مشخص سازد. بدین ترتیب، پژوهش حاضر به شیوه توصیفی - تحلیلی از طریق291خانوار نمونه تصادفی در 18 روستای ناحیه طارم انجام شد. برای سنجش سطح توسعه روستاها، تعداد 111شاخص در قالب 4 معیار محیطی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی به مثابه مؤلفه اثرپذیر سنجیده شد. در ارتباط با مؤلفه اثرگذار تسهیل کننده های مشارکت روستاییان نیز تعداد 76 شاخص در چهارچوب 6 معیارآموزش و اطلاع رسانی، دانش و اطلاعات، اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی، کالبدی، سیاست گذاری ها و تصمیم گیری بر اساس وی ژگی ناحیه مورد مطالعه سنجیده شد. یافته ها نشان می دهد که هر 6 شاخص تسهیل کننده های مشارکت روستاییان در بهبود شاخص های توسعه روستایی مؤثر است. اما، هنوز به نحو شایسته ای باعث ارتقاء شاخص های سطح توسعه آن ها نشده است. بنابراین، توجه به ارتقاء سطح توانمندی روستاییان برای مشارکت گسترده تر آن ها از طریق ارتقاء تسهیل کننده های توانمندسازی روستاییان همچون آموزش و آگاهی بخشی، دانش و مهارت و دخالت دادن آنان در فرآیند تصمیم گیری ها و شراکت در فعالیت اجتماعی و اقتصادی به مثابه بهبود دهنده های ارتقاء سطح توسعه روستایی پیشنهاد می شود.

توانمندسازی ساکنان روستایی در افزایش درآمد و توسعه سکونتگاه های روستایی مؤثر است. بااین وجود به دلایل مختلفی اهمیت و جایگاه توانمندسازی ساکنان روستایی موردتوجه قرار نگرفته است. بدین ترتیب می توان گفت در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها جایگاه توانمندسازی روستایی تشخیص داده نشده است. مقاله حاضر، جایگاه توانمندسازی ساکنان روستایی در توسعه اجتماعی سکونتگاه های روستایی دهستان درام شهرستان طارم را نشان می دهد. بنابراین، این تحقیق به شیوه توصیفی-تحلیلی، رویکرد کمی و تحلیل همبستگی جایگاه توانمندسازی روستایی را در توسعه اجتماعی سکونتگاه های روستایی مورد سنجش قرار داده است. جامعه آماری این تحقیق 21 سکونتگاه روستایی دارای سکنه است. از کل جامعه آماری حدود 50 درصد معادل 10 سکونتگاه به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای تعمیم اطلاعات به دست آمده به کل جامعه آماری، از روش نمونه گیری کوکران استفاده شد. از کل 1410خانوار، حجم نمونه برابر با 174 خانوار تصادفی است . انتخاب خانوارهای روستایی برای پرسشگری بر اساس نمونه گیری تصادفی طبقه ای است. برای سنجش متغیر وابسته یا اثرپذیر سطح توسعه اجتماعی از تعداد24 شاخص استفاده شده است. بدین منظور از ضریب همبستگی کندال تائوبی و آزمون رگرسیون چند متغیره برای سنجش رابطه و اثر گذاری بین متغیرهای پژوهش استفاده شد. در ارتباط با متغیر مستقل یا اثرگذار توانمندسازی ساکنان سکونتگاه ها تعداد56 شاخص در چارچوب 4 معیار آموزش و اطلاع رسانی دانش، آگاهی و مهارت، مشارکت و همکاری اقتصادی، اجتماعی، سیاست گذاری ها و تصمیم گیری سنجیده شده است. نتایج نشان می دهد که سطح و جایگاه توانمند سازی مردم در توسعه اجتماعی سکونتگاه های روستایی ناحیه موردمطالعه اندک بوده است.درنتیجه می توان نتیجه گرفت که رابطه معنی داری بین ابعاد توانمند سازی روستایی پاسخگویان و توسعه اجتماعی روستایی وجود دارد .

ایران در چند دهة گذشته، میزبان تعداد زیادی از مهاجران افغانستانی بوده است. پژوهش های مختلف و تحلیل محتوای سخنان و مصاحبه های مسئولان و خبرهای مختلف اجتماعی نشان می دهد که در میان گروهی از مردم و مسئولان، احساسات منفی به افغانستانی ها وجود دارد و آن ها افغانستانی ها را مسئول جرائم رخ داده می دانند. به همین جهت هدف پژوهش حاضر، تبیین چگونگی برساخت این عواطف منفی است. در این مسیر، با استفاده از روش کیفی و نظریة زمینه ای، به وسیلة نمونه گیری نظری، مصاحبه هایی عمیق با گروهی از شهروندان شهر شیراز- که عواطف منفی به افغانستانی ها داشتند- انجام شد و داده ها به شیوة کدگذاری باز، محوری و گزینشی تحلیل شدند. یافته ها درمجموع شامل 23 مقولة اصلی، 54 مقولة فرعی و 289 مفهوم شدند. به طورکلی، این مقوله ها در قالب یک مقولة هستة نهایی با عنوان «برساخت فوبیای تجاوز و حمله» ارائه شدند. در این روند، فرایندهای اجتماعی که به شکل گیری عواطف منفی در مشارکت کنندگان منجر شده بود، واکاوی و به صورت روایت پژوهانه معرفی شدند. همچنین مدلی پارادایمی بر همین اساس ترسیم شد و نظریة کوچک مقیاس و تجربی از نحوة شکل گیری عواطف منفی از جرائم منتسب به افغانستانی ها ارائه شد.