محمد شمس الدینی

فقدان ارتباط درست دانشگاه با محیط بیرون (مشتمل بر جامعه، صنعت، دولت و ...)، یکی از مسائل محوری و جاری دانشگاه ها بوده و هست. هدف این پژوهش، تلاش برای شناسایی و مدل سازی ابعاد مختلف ارتباط دانشگاه با محیط بیرون، به عنوان مؤلفه ای از یک اکوسیستم کلی است. رویکرد ما، مطالعه ی ارتباط دانشگاه با محیط بیرونی از منظر اکوسیستمی برای کشف ابعاد این ارتباط است بدین معنا که وقتی دانشگاه می خواهد به عنوان یک عضو در اکوسیستم دانشی-سیاستی هر اجتماعی کارکرد داشته باشد و با شکل دهی یک ارتباط مولد با ذینفعان و ذی ربطان بیرونی، به نیازهای آنها پاسخ دهد، چه ابعادی را باید مورد توجه قرار دهد و نسبت این ابعاد با هم چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسش ها و رسیدن به یک چارچوب ساختارمند مدل نظری، پس از مطالعه ی ادبیات موضوع، با روش مصاحبه ی خبرگانی و با استفاده از روش نظریه ی برپایه، کدها و مدل اولیه استخراج شد که در نتیجه ی آن، چارچوب کلی ارتباط اکوسیستمی یک دانشگاه با محیط بیرونی (داخل کشور و خارج کشور)، در قالب یک ساخت مختصاتی با سه محور علیت (چرایی)، کیفیت (چگونگی) و ماهیت (چیستی)، استخراج و ارائه شد. سپس برای اعتبارسنجی مدل، یک بار دیگر، با استفاده از روش مدل سازی ساختاری تفسیری و استفاده از کدهای محوری مستخرج از روش نظریه ی برپایه به عنوان پرسش نامه، نظرات خبرگان اخذ شد و با اجرای محاسبات کمی روش ISM، مشخص شد که محور ماهیت ارتباط دانشگاه مشتمل بر ملاحظه ی دانشگاه به عنوان عضو درونی یا بیرونی کشور، اثرگذاری بنیادین در طراحی دانشگاه به مثابه ی یک جزء در اکوسیستم را دارد.

تغییرات، در مقیاس جهانی، مقدرات همه ی کشورها و چه بسا مقدرات همه ی افراد را تحت تأثیر قرار خواهند داد. یکی از عرصه هایی که تغییر و تحول آن برای همه ی جوامع، مهم و اثرگذار است، نظم جهانی است. یکی از پرسش های اساسی امروز اندیشمندان روابط بین الملل این است که نظم جهانی آیا به سمت وحدت پیش می رود یا کثرت یعنی آیا به سمت تجمیع مراکز در حوزه های مختلف پیش می رود یا به سمت توزیع و تعدید مراکز قدرت؟ و پرسش دوم این است که در کدام حوزه ها (ژئوکالچر، ژئوپلتیک و ژئواکانومی)، به سمت وحدت پیش می رود و در کدام حوزه ها به سمت کثرت؟ در این پژوهش، با استفاده از روش طراحی سناریو، به این پرسش ها پرداخته شده است و سناریوهای آینده ی نظم جهانی بر مبنای سه عدم فطعیت ژئواستراتژیک یعنی ژئوپلتیک، ژئوکالچر و ژئواکانومی، و حرکت جهانی در هر یک به سوی وحدت یا کثرت، مورد مطالعه قرار گرفت. این پژوهش، به دنبال پاسخ به پرسش های فوق نیست، بلکه به دنبال تدقیق فضای مسئله است. به همین دلیل، نهایتاً 8 سناریوی مختلف پیش روی نظم بین المللی، شناسایی و معرفی شد. نظر به اینکه وضع کنونی، «لحظه ی تعدد» است، صورت غالب سناریوهای آینده، متمرکز بر تکثر و تعدد در مراکز قدرت در هر یک از ابعاد گفته شده خواهد بود. در نهایت، با توجه به صورت بندی سناریوها، بازطراحی راهبرد کلان انقلاب اسلامی متناسب با شرایط روز، و خروج از درون گرایی ژئواستراتژیک ذیل ایده ی «ترشح انقلاب» مبتنی بر «بروز رشحات انقلاب در منطقه و فرامنطقه» پیشنهاد شد.

پیشرفت اقتصادی همراه با کمترین آسیب به محیط زیست، از ارزش های مهم این دوران است. یکی از عرصه های جدیدی که با گسترش تکنولوژی های نوین، امکان بهره برداری بیشتر از آن فراهم شده است، دریا و اقیانوس است. اعماق دریاها و پهنه ی دور اقیانوس ها، میدانی است که بستر استفاده ی اقتصادی از آن، فراهم تر از گذشته شده است. برای تمرکز دانشی در این حوزه، عنوان کلی اقتصاد آبی یا اقتصاد اقیانوسی، شکل گرفته است و این عنوان، به عنوان یک کلیدواژه ی خاص، مورد توجه پژوهشگران، سیاست گذاری و تصمیم گیران قرر گرفته است. در این پژوهش، هم از جهت معرفی این موضوع و هم از جهت کسب شناخت اولیه از ابعاد این عرصه در حوزه های مختلف، به دنبال شناخت آینده پژوهانه ی روندهای آن رفتیم. با روش مرور نظام مند ادبیات، دامنه ی تخصصی این عرصه، در 6 حوزه ی اصلی، جهت استخراج روندها و فناوری های آن بررسی شد و سپس با استفاده از تحلیل مضمون و کارگاه خبرگانی، کدگذاری روندهای اولیه، در جهت رسیدن به کلان روندهای آن انجام شد. نهایتاً در 6 حوزه ی اصلی اقتصاد آبی، 168 خردروند و فناوری استخراج شد که ذیل 9 کلان روند شناورسازی، هوشمندسازی، نابودسازی، سبزسازی، سودآورسازی، سکونت پذیرسازی، نوسازی، خارج سازی و منازعه ای سازی دسته بندی شدند.

انتقال تکنولوژی به معنای اتصال دانشگاه به سازمان ها، صنایع، دولت، جامعه و سایر بخش های خدمت گیرنده ی بیرونی، در جهت ارائه و عرضه ی دانش و فناوری تولیدشده در دانشگاه برای استفاده توسط کاربران و حل مسائل اجتماعی، همواره یکی از موضوعات مورد بحث و چالش برانگیز دانشگاه ها و جوامع بوده است. این موضوع، دوره های مختلفی را بر خود دیده است. در این پژوهش، برای تسهیل ارتباط دانشگاه سازمانی با کاربران بیرونی و به طور مشخص، سازمان متناسب با این دانشگاه، با استفاده از روش اقدام پژوهی در پنل خبرگانی، مدل کلی اکوسیستم ارتباطات یک دانشگاه سازمانی استخراج شده و مکانیسم های متصور، به چالش تجربه ی خبرگانی گذاشته شد. در نتیجه، 13 مکانیسم کلی برای انتقال تکنولوژی، استخراج شده و پیشنهاد آینده نگارانه برای مکانیسم انتقال تکنولوژی دانشگاه، مبتنی بر سه لایه ی اکوسیستمی انسانی، فرایندی و نهادی، ارائه شد. در این پیشنهاد، مکانیسم انتقال تکنولوژی مبتنی بر شبکه سازی غیررسمی همتابه هتا با تمرکز بر شکل دهی شبکه ای از اتصالات کوتاه به عنوان راه میان بر، در محوریت قرار گرفت و بقیه ی مکانیسم های دیگر، به عنوان مکانیسم های کمکی این مکانیسم، طرح شده اند.

آینده پژوهی مبتنی بر داده های گذشته، یکی از راهنمایان و راهگشایان مدیران و تصمیم گیران در تصمیم گیری است. امروزه پیش اندیشی، پیش بینی و پیش نگاری، یکی از حوزه های کلیدی مدیریت است و برای افزایش کیفیت خدمات مختلف، کاهش هزینه ها، و انطباق خدمت با منطقه ی نیاز خدمت از حیث زمان و مکان، شدیداً لازم و مورد توجه است. در این پژوهش، به همین منظور، با استفاده از مدل گسسته ی مارکوف خاکستری، به پیش بینی میزان تقاضای گردشگری زیارتی اربعین توسط زائران ایرانی در منطقه ی هدف پرداخته شده است. صنعت گردش گری یکی از صنایع کلیدی جوامع امروز است. یکی از شاخه های کلیدی این صنعت در مقیاس جهانی، شاخه ای است به نام گردش گری مکان های مذهبی که در تفکر دینی ذیل عنوان مشخص زیارت، دسته بندی شده و مورد پژوهش قرار می گیرد و به طور کلی، آن شکل و بخشی از گردش گری است که به نحوی به بازدید از یکی از مکان های مقدس و معمولاً شاهد و مراقد و مدافن بزرگان دین مرتبط است. یکی از مهمترین نقاط زیارتی جهان، شهر مقدس کربلا است که مشهد و مرقد امام سوم شیعیان، امام حسین علیه السلام و برادر ایشان، عباس بن علی علیه السلام است. همه ساله، در چهلمین روز شهادت ایشان (روز اربعین)، حجم زیادی از زائران، به صورت پیاده، فاصله ی شهرهای نجف تا کربلا را سپری می کنند. در سالیان اخیر و پس از سقوط دیکتاتوری رژیم بعث در عراق، امکان حضور جمعیت فراوانی در این مراسم زیارتی، فراهم شده است. همه گیری کرونا، برای چند سالی، روند رو به رشد زائران اربعین را دچار خدشه کرد اما با از سرگیری مجدد زیارت اربعین، طبیعی است که دولت های مرتبط با این اتفاق، باید برای برگزاری باشکوه تر این مراسم، برنامه ریزی ها و طراحی های دقیق تری را صورت دهند. گام نخست این برنامه ریزی ها، براورد و پیش بینی دقیق تر تعداد زائران شرکت کننده در این واقعه است.

پویندگی، بالندگی و جوانی جمعیّت یک کشور به عنوان یک فرصت و امتیاز، همواره مورد توجه سیاست گذاران و پژوهشگران بوده است و پیداست که «توانمندسازی جمعیّت در سن کار»، از اهمّ سیاست های عاقلانه ای است که می تواند افق رشد و پیشرفت را در پیش روی یک کشور را بگشاید. پرداختن به سیاست های افزایش نرخ باروری و افزایش جمعیت در جهت حفظ سیمای جوان کشور، نزدیک یک دهه است که در کشور ایران، رایج و عمومی شده است و اهمیت این سیاست، قابل کتمان و انکار نیست. اما چیزی که نباید در این دوره از آن غفلت کرد، فرصت پنجره ی جمعیت نگاری است. نیروی جوان و در سن کار، اگر اتلاف شود و کشور نتواند رشد اقتصادی را رقم بزند و از سوی دیگر، همراه بشود با کاهش نرخ باروری، افق فاجعه باری پیش روی کشور قرار خواهد گرفت. در این پژوهش، با استفاده از روش آینده پژوهانه ی طراحی سناریو، چهار سناریوی مختلف نسبت دو عدم قطعیت اغتنام فرصت پنجره ی جمعیت نگاری برای رشد اقتصادی و پویایی نرخ باروری و رشد جمعیت، شناسایی و معرفی شده (چهار سناریوی «زاینده آباد»، «نازاآباد»، «زاینده ویران» و «نازاویران») و پیشنهادهایی برای وقوع سناریوی مطلوب، ارائه شده است.

مفهوم سواد، برای همه انسان ها، مفهوم و موضوعی بدیهی و آشناست. در گذشته، خواندن و نوشتن، سواد محسوب می شد و امروز، ابعاد جدیدی از سواد، ذیل عنوان سواد کارکردی، آشکار و عمومی شده است. این پژوهش، یک پژوهش کیفی و تحلیلی بوده که با استفاده از روش پژوهش کتابخانه ای انجام شده است. موضوعاتی و مهارت هایی همچون سواد رسانه، سواد داده، سواد دیجیتال، سواد سیاسی، سواد مالی، سواد فناوری و ...، به وفور در افواه و رسانه ها طرح و بحث شده است. مطالعه آینده در 50 سال اخیر، به موضوعی جدی در دانش بشری تبدیل شده است و همین جدیت، الزام بهره گیری عمومی از آینده را رقم زده است. برهمین مبنا، در سال های اخیر، یک عنوان مهارتی نوین دیگر به سواد کارکردی افزوده شده است که تحت عنوان «سواد آینده» شناخته می شود. این پژوهش، فتح باب پرداختن به سواد آینده در زبان فارسی است و با طرح معیار زمان در تقسیم بندی سواد، سواد آینده را به نسبت سواد گذشته و سواد اکنون و به عنوان مهارتی ضروری برای انسان ایرانی در قرن 15 خورشیدی طرح و بررسی کرده است.

سلامت به وضوح تابعی از شرایط اقتصادی،اجتماعی و جغرافیایی است. در این میان کیفیت محله ی سکونت افراد چه از بعد اجتماعی و چه از بعد فیزیکی از تعیین کننده های مهم سلامت محسوب می شود. امروزه علم پزشکی هم بر نقش بی چون و چرای نیروهای اجتماعی در تعیین الگوهای بیماری رایج در هر جامعه و ساختاردهی به آن تأکید می ورزد. اعتقاد بر آن است که هر گونه مداخله ی موفق به منظور ارتقای سطح سلامتی و بهداشت بدون شناخت محیط اجتماعی و مکانی امکان ناپذیر است. این تحقیق با هدف شناسایی تأثیر کیفیت زندگی محله ای بر سلامت عمومی ساکنان انجام شده است. تحقیق حاضر از نوع توصیفی و تحلیلی می باشد. جامعه ی آماری کلیه ی ساکنان محلات شهر کرمان می باشند که به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از بین آنها نمونه ای ۳۵۰ نفری انتخاب شد و ابزار پژوهش پرسشنامه بود. نتایج نشان داد که آنچه که در یک محله می تواند پیش بینی کننده ی سطح سلامت ساکنان باشد به ترتیب عبارت است از: مخاطرات شهری، دسترسی به امکانات و تسهیلات شهری، وجود تعاملات و رویارویی های اجتماعی و مسؤولیت پذیری در قبال محله و ساکنان.