سعید روشنی

هدف اصلی این پژوهش شناسایی نیازها، چالش ها و عوامل اصلی اثرگذار بر شکل گیری شبکه اجتماعی نخبگان ایران است. در این پژوهش تلاش شده است تا نشان داده شود که مهم ترین عوامل اثرگذار بر انسجام، توسعه و پایداری شبکه اجتماعی مجازی نخبگان ایران کدامند. روش پژوهش در این تحقیق، توصیفی پیمایشی است، که در آن به توصیف و تحلیل نیازهای نخبگان ایران به منظور تشکیل یک شبکه اجتماعی تخصصی پرداخته است. روش گردآوری اطلاعات مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه با مدیران ارشد بنیاد ملی نخبگان و پرسشنامه بوده است و از میان حدود 13000 نفر نخبگان تحت پوشش بنیاد ملی نخبگان، نمونه ای معادل با 375 نفر مبتنی بر جدول مورگان و روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی انتخاب شدند. به منظور اولویت بندی نتایج پژوهش از آزمون فریدمن استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهند که تعامل با سایر نخبگان و دستیابی به پایگاه دانشی منسجم، مهم ترین دلایل عضویت در این شبکه می توانند باشند. ضعف فرهنگی در ارتباط با گفت وگو، نقد و تحلیل و ضعف در زیرساخت های فناوری اطلاعات از اساسی ترین چالش های پیش روی طراحی و راه اندازی شبکه نخبگان ایرانی از دیدگاه مخاطبان این حوزه دانشی است. مهم ترین مؤلفه های اثرگذار بر پایداری شبکه «ارائه و انتشار آخرین و معتبرترین منابع علمی اعم از مقالات، کتب و ... و اعلام نیاز پروژه های پژوهشی و حرفه ای از سوی نهادها و صنایع» است.

شبکه های اجتماعی به دلیل کارکردها و تعاملات گسترده خود مورد توجه شمار زیادی از دانشگاهیان و محققان صنایع قرار گرفته اند. این شبکه ها، که عمدتاً با کارکردهای مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند، ساختارها و ویژگی های منحصر به فردی دارند که، بسته به هدف طراحی آنها، می تواند طیف وسیعی را در بر گیرد. هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی نیازها، چالش ها، و عوامل اصلی اثرگذار بر شکل گیری شبکه اجتماعی کنش گران مدیریت فناوری و نوآوری ایران است. روش پژوهش در این تحقیق، توصیفی پیمایشی است، که در آن به توصیف و تحلیل نیازهای کنش گران جامعه مدیریت فناوری ایران به منظور تشکیل یک شبکه اجتماعی علمی پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که دست یابی به اطلاعات مورد نیاز، جستجوی مطالب، و اطلاع از وضعیت دوستان، از جمله مهم ترین علل عضویت در شبکه های اجتماعی است. با توجه به نتایج به دست آمده، از دیدگاه مخاطبان این حوزه دانشی، ضعف فرهنگی در ارتباط با گفتگو، نقد و تحلیل، و ضعف در زیرساخت های فناوری اطلاعات از اساسی ترین چالش های پیش روی شبکه کنش گران مدیریت فناوری و نوآوری است. مهم ترین مؤلفه های اثرگذار بر پایداری شبکه «ارائه و انتشار آخرین و معتبرترین منابع علمی اعم از مقالات، کتب و... در حوزه مدیریت فناوری»، «اعلام نیاز پروژه های پژوهشی مرتبط» و «ارائه خدمات آموزش مجازی» است.

پژوهش حاضر با هدف مقایسه شبکه های اجتماعی عمومی و تخصصی داخلی و خارجی و شناسایی نقاط تمرکز و مشترک آن ها، بررسی نقاط ضعف و قوت هر یک و همچنین ارائه راهکارهائی به منظور توسعه و بهینه سازی شبکه های اجتماعی ایرانی بر اساس شاخص های سنجش توانمندی های شبکه های اجتماعی است. پژوهش حاضر از حیث نتیجه ""کاربردی""، از حیث استراتژی ""پیمایشی"" و از حیث هدف ""توصیفی"" و از نوع ارزشیابی است. جامعه پژوهش شامل 6 شبکه عمومی خارجی و یک شبکه داخلی و 6 شبکه تخصصی خارجی و سه شبکه تخصصی داخلی می باشد. مدل مورد استفاده برای انجام مقایسات مدلان.آی.سی.آی استفاده شده است این مدل مخفف چهار واژهدسترسی، اعتبار منابع، هوشمندی و تعاملات است که برای تحلیل ساختار شبکه های اجتماعی و سنجش توانمندی های آن ها استفاده می شود. 33 شاخص اصلی برای این معیارها مورد بررسی قرار گرفت و نتایج تحقیق نشان می دهد شبکه های فیس بوک، مای اسپیس و کلوب در میان شبکه های عمومی بیش ترین میزان تطابق با معیارها را دارند و سه شبکه گود ریدز، اچ آر و لینکدین در میان شبکه های تخصصی بالاترین میزان مطابقت را با معیارهای سنجش توانمندی های شبکه های اجتماعی دارا هستند. در پایان نیز با توجه به انجام مقایسات و تحلیل نقاط اشتراک و قوت و ضعف هر یک از شبکه ها راهکارهائی به منظور بهبود وضعیت شبکه های اجتماعی ارائه شده است.

هدف اصلی از نگارش این مقاله شرح روش شناسی تحلیل سیستم های اجتماعی پیچیده با تمرکز بر روش تحلیل سیستم های نوآوری است. در این مقاله تلاش شده نخست سیستم نوآوری، به منزله یک سیستم پیچیده اجتماعی تطابق پذیر، تحلیل شود و سپس، بر این اعتبار، روش شناسی مناسب تحلیل این قبیل سیستم ها تشریح گردد. رویکرد بسط داده شده در این تحقیق مدل سازی عامل بنیان است که مفاهیمی همانند نظریه بازی ها، سیستم های پیچیده، ظهوریافتگی، علوم اجتماعی محاسباتی، سیستم های چندعاملی و روش های مونت کارلو را با یکدیگر ترکیب می کند تا منطقی منسجم برای درک سیستم های پیچیده ارائه نماید. نتایج این بررسی نظری نشان می دهد که درک و تحلیل هر سیستم نوآوری مستلزم به کارگیری روش های متناسب با سیستم های پیچیده است و بهترین رویکرد نظری برای تحلیل سیستم نوآوری مدل سازی عامل بنیان و استفاده از شبیه سازی پویایی های تبادل دانش در شبکه های نوآوری است که از رویکردهای مطرح در مدل سازی عامل بنیان شناخته می شود.

هدف اصلی این پژوهش، شناسایی الزامات و اقدامات ضروری در راستای راه اندازی شبکه اجتماعی نخبگان ایرانی است. روش پژوهش از نوع کیفی است، که در آن نتایج حاصل از مصاحبه با مدیران بنیادهای شهرستان ها و نخبگان منتخب و بررسی اسناد بالادستی، منجر به شناسایی اهداف، چالش ها و تعیین فعالیت ها و اقدامات مورد نیاز شبکه اجتماعی نخبگان ایران شده است. روش گردآوری اطلاعات مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه با مدیران ارشد بنیاد ملی نخبگان، پرسشنامه و استفاده از تکنیک کرفت جهت سنجش خطرات احتمالی برای تحقق اهداف شبکه مورد نظر است. نتایج حاصل از مصاحبه و تحلیل پرسشنامه های تکمیل شده توسط مدیران ارشد بنیاد شهرستان ها و نخبگان منتخب نشان دهنده وجود چهار چالش مهم از جمله ایجاد اعتماد، امنیت، فرهنگ و زیرساخت ها بر سر راه رسیدن به اهداف راه اندازی شبکه های اجتماعی نخبگان از جمله تعامل، نشر دانش، اطلاع رسانی، توسعه سرمایه های فکری، مالی و فناورانه و همچنین افزایش بهره وری تلاش های نخبگان است. نتایج حاصل از تحلیل کرفت میزان اهمیت بالای چهار اقدام از جمله: مدیریت دانش، اصلاح، کنترل و بازنگری، ارزیابی و سنجش عملکرد و ارتباطات و تعامل برای محقق نمودن اهداف این شبکه را نشان می دهد.

هدف از این مقاله، تحلیل محتوای اسناد کلان مرتبط با علم و فناوری به منظور بکارگیری و استفاده از آنها در تدوین برنامه ششم توسعه است. در این پژوهش، اسناد کلان مرتبط با علم و فناوری کشور شامل سند سیاست های کلی علم و فناوری، سند سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، نقشه جامع علمی کشور، سند چشم انداز بیست ساله و برنامه پنجم توسعه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. این اسناد، مبتنی بر اهداف و ابزارهای سیاستی و همچنین گروه های هدف، مطالعه و مواد مرتبط آنها تحلیل شده اند. روش پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد تلخیصی بوده بدین مفهوم که نخست چارچوب ارزیابی، استخراج و بر اساس مؤلفه های آن، مبادرت به تحلیل محتوا شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که اهداف سیاستی ارتقاء ظرفیت پژوهش و بهبود عملکرد فناوری و نوآوری، دارای بالاترین فراوانی تکرار بوده اند. از منظر ابزارهای سیاستی و بر اساس نوع مداخله دولت، حمایت مالی برای تحریک طرف عرضه و سیاست های اصلاحی شرایط کلان، دارای بالاترین فراوانی تکرار می باشند. از سوی دیگر، سیاست های تقویت طرف تقاضا، حمایت های مالی کاتالیزوری بر اساس نوع مداخله و همچنین سیاست های تقویتی برای کاربران دانش در بخش خصوصی در میان ابزارهای سیاستی دارای پائین ترین فراوانی تکرار بوده اند. نتایج این پژوهش همچنین نشان داده که تدوین احکام سیاستی در حوزه علم و فناوری نیازمند استفاده از اهداف و ابزارهای سیاستی متنوع و ترکیب ابزارها برای اثربخشی بیشتر است.

این مقاله بر مرور نظام مند تعریف های ارائه شده از سوی نویسندگان مختلف از مدیریت فناوری و مفاهیم پیرامون آن مانند هدف های مدیریت فناوری، فرآیندهای مدیریت فناوری و سایر موارد متمرکز است. مرور مبانی نظری نشان می دهد که یکپارچگی چندانی میان نویسندگان مختلف وجود ندارد، بنابراین ضروری است تا تعریفی یکپارچه از مدیریت فناوری ارائه شود. برای برای شناسایی رویکردهای غالب نویسندگان مختلف در این پژوهش از روش تجزیه و تحلیل محتوای تعریف ها از نوع تجزیه و تحلیل کمّی استفاده شده است. برای شمارش فراوانی واژه ها از نرم افزار NVIVO و برای خوشه بندی تعریف های استخراج شده، از نرم افزار QDA miner استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که حداقل سه رویکرد عمده در میان نویسندگان مختلف وجود دارد که عبارتند از: تعریف های مبتنی بر هدف مدیریت فناوری، تعریف های مبتنی بر ماهیت مدیریت فناوری و تعریف های مبتنی بر فرآیندهای مدیریت فناوری. در نهایت، مقاله حاضر پس از تجزیه و تحلیل محتوای تعریف های جمع آوری شده به ارائه تعریفی مناسب از مدیریت فناوری پرداخته است.

مقاله حاضر به دنبال تحلیل نحوه شکل گیری و رشد بخش نانوفناوری در ایران با بهره گیری از مفهوم نظام نوآوری فناورانه و با استفاده از رویکرد کارکردی می باشد. برای این منظور در این تحقیق دو مسیر کیفی و کمی برای تحلیل نحوه شکل گیری کارکردهای نظام نوآوری فناورانه در بخش نانوفناوری طی شده است. از یک سو با بهره گیری از مصاحبه با فعالان حوزه نانوفناوری کشور و بررسی و تحلیل محتوای اسناد و فعالیت های انجام شده در این بخش و با تکنیک "نگاشت تاریخی داده ها" اقدام به ترسیم مسیر شکل گیری نانوفناوری در ایران شده است. از سوی دیگر، با بهره گیری از یک پیمایش، ابتدا ابعاد و مولفه های مدل مفهومی با استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدی مورد تایید قرار گرفتند و سپس، مسیر و نحوه تاثیرگذاری کارکردهای مختلف بر یکدیگر با استفاده از مدل معادلات ساختاری مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که دولت به عنوان محرک اصلی در شکل گیری کارکردهای نهادینه سازی و قانون مندسازی، هدایت تحقیقات و نوآوری و تامین و تخصیص منابع، نقشی کلیدی ایفا کرده است و بر این اساس، ما این مسیر شکل گیری را تحت عنوان "موتور شکل گیری حمایت و فشار دولت" نام گذاری می کنیم.

فصلنامه سیاست علم و فناوری اولین و معتبرترین نشریه علمی-پژوهشی کشور در حوزه سیاست گذاری علم و فناوری و مدیریت فناوری است که از سال 1387 رسماً فعالیت خود را آغاز نموده است. هدف این مقاله بررسی و مرور این فصلنامه و شناسایی ویژگی های اصلی آن و تحلیل عملکرد آن در طول 5 سال انتشار و بررسی مسیر تکامل این فصلنامه در مدت زمان فعالیت آن است. مقالات این فصلنامه از ابتدای انتشار تا سال پنجم، شماره 4، سال 1392 مورد بررسی قرار گرفته اند. در این مقاله تلاش شده است تا با بررسی جریان دانشی فصلنامه ویژگی های اصلی فصلنامه و مقالات چاپ شده آن و همچنین ویژگی های محتوائی آن شامل مفاهیم و موضوعات مقالات و روش تحقیق به کار گرفته شده در مقالات، شمایی کلی از این فصلنامه ارائه و در اختیار پژوهشگران و محققان این حوزه دانشی قرار گیرد. نتایج بررسی جریان دانشی فصلنامه نشان می دهد که بیشترین مشارکت در تولید و انتشار مقالات فصلنامه را نویسندگان مرد با 80 درصد داشته اند. همچنین نرخ پذیرش مقالات فصلنامه معادل 5/16 درصد بدست آمده است که نشان از نرخ پائین پذیرش مقالات دارد. نتایج بررسی ها نشان می دهد که دانشگاه ها بیشترین سهم در انتشار مقالات فصلنامه را داشته اند و در این میان دانشگاه های واقع در شهر تهران بیشترین سهم را به خود اختصاص داده اند. نتایج بررسی محتوائی فصلنامه نشان می دهد که بیشترین سهم انتشار مقالات از نظر موضوعی مربوط به مقالات مرتبط با حوزه سیاست گذاری/علم و فناوری، اقتصاد و مدیریت فناوری بوده اند. همچنین بیشتر مقالات از منظر جهت گیری پژوهش از نوع کاربردی، از نظر استراتژی تحقیق پیمایشی و از نظر هدف تحقیق توصیفی بوده اند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی و تبیین الگوی همکاری میان پژوهشگران حوزه سیاست گذاری و مدیریت فناوری در ایران است. در این پژوهش که از نوع علم سنجی است، با بررسی 175 مقاله نوشته شده توسط نویسندگان ایرانی در 17 نشریه داخلی و خارجی مرتبط با این حوزه، مبادرت به ترسیم و تحلیل شبکه هم نویسندگی میان پژوهشگران این حوزه دانشی شده است. این شبکه هم نویسندگی با استفاده از شاخص های تحلیل شبکه های اجتماعی در دو سطح کلان همچون چگالی، ضریب خوشه بندی، ساختار اجتماعات در شبکه هم نویسندگی و خرد مانند درجه مرکزیت، مرکزیت بینابینی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که پژوهشگران این حوزه بیشتر تمایل دارند که به صورت گروه های کوچک به تولید علم بپردازند و ارتباط میان آن ها ضعیف است. هم چنین می توان این شبکه را نوعی شبکه مستقل از مقیاس دانست.