زهرا ناجی اصفهانی

کیفیت زندگی شهری، مفهومی (سازه ای) پیچیده، پویا و چندبعدی و متکی به شاخص های ذهنی (کیفی) و عینی (کمی) است. درون مایه اصلی کیفیت زندگی شهری، تأمین و ارضای نیازهای مادی و معنوی انسان به طور توأمان است. با توجه به اهمیت سازه کیفیت زندگی شهری در سیاست گذاری محلی در کلان شهرها، این پژوهش در شهر اصفهان با هدف تعیین اولویت های ابعاد کیفیت زندگی و همچنین شناسایی مؤلفه های برسازنده هرکدام از ابعاد، از دیدگاه شهروندان طراحی و اجرا شد. جامعه آماری این مطالعه که به شیوه پیمایش انجام شده است، 1806 نفر از شهروندان 15 تا 65 سال شهر اصفهان اند که با بهره گیری از نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، انتخاب شدند. داده های کمی و کیفی این مطالعه به ترتیب با تکنیک تحلیل خوشه ای و تحلیل مضمون، تحلیل و دسته بندی شدند. نتایج این مطالعه نشان می دهد شهروندان اصفهانی ابعاد هفده گانه کیفیت زندگی را در پنج سطح زیستی، فرهنگی، آموزشی، مدنی و مدرن متمایز می کنند. در اولین سطح که بعد زیستی نامیده می شود، مهم ترین اولویت های شهروندان اصفهانی به ترتیب شغل و درآمد، مسکن، سلامت و بهداشت، ایمنی و امنیت و کیفیت آب و هواست. همچنین شهروندان شرکت کننده در این مطالعه، کیفیت زندگی شهری را در اصفهان در قالب سه مضمون فراگیر مطلوبیت شهر (تمیز، زیبا و چشم نواز، روشن، ایمن، امن، گذرهای سالم و هموار، زیرساخت های شهری سالم، ناوگان حمل ونقل ارزان، تمیز، خلوت، منظم و نو و واجد امکانات محله ای، تعاملات اجتماعی گرم و صمیمیانه)، تمهیدات شهر (تسهیل تملیک و تأمین مسکن، ترغیب به گردشگری، تقویت آداب فرهنگی، نوسازی) و تهدیدات شهر (مخاطرات شغلی و درآمدی، ناهنجاری های فرهنگی، ساختمان های متراکم و مرتفع، ازدحام، مهاجرپذیری، بحران آب، بیماری ها، آلودگی ها، مخاطرات صنعت، زوال فرهنگ بومی و میراث فرهنگی، مدیریت ناکارآمد و ترافیک) درک می کنند.

مکان شهری در مفهوم واقعی، جایی است که شهروندان را به نوعی متحول کند که هنگام ترک آن مکان، دیگر همان شهروندی نباشند که به آن وارد شده اند. تخت فولاد به مثابه گورستانی مشهور و مورد احترام در اصفهان می تواند چنین مکانی باشد. این پژوهش با هدف شناخت دریافت شهروندان اصفهانی از این منظر شهری به انجام رسیده است. بدین منظور محتوای اظهار شده در دفاتر ثبت خاطره و دل نوشته واقع در مجموعه تخت فولاد طی سال های 1390 و 1393 مطالعه و تحلیل شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بازدیدکنندگان، تخت فولاد را هویت مند تلقی و آن را چشمگیر، بی نظیر، ارزشمند و گران مایه توصیف نموده اند. این وجوه هویتی در بازدیدکنندگان حس و حال هایی نظیر؛ لذت، حیرت، عزت و بهجت ایجاد کرده است. هویت بخشی ویژگی دیگر این مجموعه است که در قالب مضامین بازدارندگی، آموزندگی و بالندگی توصیف شده است. هم چنین اهمیت این مکان هویتی نزد بازدیدکنندگان چنان بوده که آنها دغدغه ی تداوم و تعمیم اقدامات مرتبط با حفظ، مرمت و پاسداشت تاریخ و مشاهیر در این مکان و دیگر اماکن تاریخی را داشته اند. علاوه بر اینها، بهبود نگهداشت، آراستگی و تحول در تبلیغ و معرفی این مکان نیز مورد تأکید بازدیدکنندگان بوده است.

زندگی شهری امروز، نیازهای شهروندان را متنوع ، متکثر و پیچیده تر کرده است. انجام نیازسنجی ها در شهر، تمهیدی جهت شناسایی نیازهای مهم شهروندان، فراهم آوردن زمینه های تحقق آن ها و شناخت تغییرات مداوم زیست شهری است. بازخوانی و تحلیل نیازسنجی های انجام شده در شهر می تواند ابزاری جهت معرفی بهترین شیوه های اجرای نیازسنجی باشد. به منظور دستیابی به این هدف، در مقاله ی حاضر با استفاده از روش اسنادی و مرور نظام مند مطالعات نیازسنجی که در شهرها انجام یافته پیشنهاد هایی جهت انجام سنجش نیازهای شهری ارائه شده است. یافته ها حاکی از آن است که در مطالعات نیازسنجی های شهری انجام یافته، نقایص روش شناسی چون عدم تناسب گستره ی جامعه ی موردمطالعه و اهداف نیازسنجی با روش اتخاذشده، محدود بودن پیمایش ها به پرسش های بسته، فقدان توجیه بهره گیری از شیوه های نمونه گیری در جمع آوری داده ها، عدم اتخاذ رویکرد نمونه گیری صحیح و همچنین نقایصی در رابطه با نحوه ی استخراج مفهوم نیازها وجود دارد. اتخاذ رویکرد ترکیبی در صورت بندی مفهوم نیازهای شهری به دلیل اینکه علاوه بر اخذ ذهنیت شهروندان، از قابلیت های مدل های هدف محور و عینی نیز استفاده می کند؛ همچنین انتخاب روش پژوهش بر اساس مقتضیات مدل های نیازسنجی و قلمرو پژوهش ازجمله مواردی است که جهت انجام نیازسنجی های شهری آتی پیشنهادشده است.

زندگی زناشویی بخش مهمی از زندگی هر انسان است. بسیاری از افراد بخش بزرگی از زندگی خود را در این مرحله سپری می کنند و در این مسیر ممکن است با فراز و نشیب هایی روبه رو شوند. پدید آمدن اختلاف در بین همسران امری طبیعی است، ولی چگونگی مواجهه با آن آینده ی روابط را رقم می زند. مطالعه ی حاضر، پژوهشی کیفی است که توصیف و مستندکردن استراتژی های مواجهه با مسئله در رابطه ی بین همسران تازه ازدواج کرده ی شهر اصفهان را بررسی کرده است. هدف از انجام این مطالعه دستیابی به منظومه ی مفهومی همسران تازه ازدواج کرده از راهبردهای حل مسئله ی آنهاست، بر این اساس از اصول و قواعد روش شناسی نظریه ی زمینه ای برای تحلیل داده های به دست آمده استفاده شد. میدان مطالعه شده در این پژوهش همسران متأهل شهر اصفهان هستند که براساس قاعده ی نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. با استفاده از مصاحبه ی نیمه ساختاریافته در مجموع با 14 نفر (7 زن و 7 مرد) مصاحبه شد. در تحلیل اطلاعات گردآوری شده 119 مفهوم، 16 مقوله و دو مقوله محوری به دست آمد. یافته ها حاکی از آن است که همسران تازه ازدواج کرده یا با بهره گیری از مهارت و یا با روی آوری به طبیعت با مسائل و اختلافات زناشویی مواجه می شوند.

پروژه ی شهروندی در اصفهان مشتمل بر مبانی، اهداف و راهکارهای اندیشیده و از پیش تعیین شده، ذیل طرح جامع شهروندی، سابقه ای چندین ساله دارد. این مطالعه با هدف سنجش ضریب نفوذ تبلیغات کمیته ی فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان، در چارچوب پارادایم تاثیرات محدود انجام پذیرفته است. یافته های این پیمایش از نمونهای 2000 نفری و به شیوه ی خوشه ای دومرحله ای، از میان کلیه ی شهروندان 15 تا 65 ساله ی ساکن اصفهان گردآوری شد. نتایج این طرح با استفاده از شاخص ضریب نفوذ، متغیرهای زمینه ای و ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی شهروندان، حاکی است: (1)ضریب نفوذ این تبلیغات (آموزش های شهروندی) در جامعه ی هدف، بالاتر از نود درصد است، (2 ) به استثنای متغیر جنس، سایر متغیرهای زمینه ای و ویژگی های اجتماعی اقتصادی بر ضریب نفود این تبلیغات در بین شهروندان تأثیر معناداری دارد،(3 ) مقایسه ی ضرایب نفوذ ابزارهای تبلیغی نشان می دهد، تبلیغات پشت تابلوهای راهنمایی و رانندگی و پیامک به ترتیب بالاترین و پایین ترین نفوذ را در میان شهروندان داشته اند.

تحصیل و آموزش مراحل اساسی زندگی هر فرد است که چنانچه واجد کیفیت و استاندارهای تعریف شده باشد، پرورش استعدادها و مهارت های افراد را به دنبال داشته و آنان را برای فعالیت در عرصه کسب و کار آماده می کند. از آنجا که تحصیل و اشتغال دو شاخص مهم برسازنده ابعاد کیفیت زندگی است مقاله حاضر در صدد است معانی ذهنی شهروندان شهر اصفهان در رابطه با چالش های موجود در فرآیند دستیابی به تحصیل، آموزش و اشتغال باکیفیت را مورد مطالعه قرار دهد. به منظور دستیابی به این هدف از پرسشنامه محقق ساخته، متشکل از سؤالات باز برای گردآوری اطلاعات استفاده شد. همچنین با بهره گیری از نمونه گیری خوشه ای، 1806 نفر از شهروندان 15 تا 65 سال شهر اصفهان به عنوان مشارکت کننده، مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج حاصل از تحلیل یافته های نشان دهنده آن است که از نظر مشارکت کنندگان پنج مؤلفه «عوامل آموزش»، «محتوای آموزش»، «امکانات آموزش»، «سیاست های آموزش» و «نظام آموزش» برسازنده کیفیت تحصیل و آموزش است. همچنین، کیفیت شغل و درآمد در چهار حیطه «ورود به فضای اشتغال»، «تصدی شغل و کسب درآمد»، «خروج از فضای اشتغال» و «بسترها و بنیان های شغل و درآمد» قابل شناسایی است.

ازدواج، مجرای شکل گیری خانواده است. تغییرات جمعیت شناختی در ارتباط دیالکتیکی با تحولات اجتماعی، خانواده را نیز تحت تأثیر قرار می دهد و به همین نسبت ازدواج نیز در دوره های مختلف تاریخی متأثر از عوامل جمعیت شناختی است. این مطالعه به توصیف تحولات ازدواج در دوره های جوانی و میان سالی، در مناطق شهری و روستایی و در چهار دوره ی پیش از انقلاب، پس از انقلاب، دوره سازندگی و دوره اخیر پرداخته است. یافته ها حاکی از آن است که در رابطه با تحولات ازدواج می توان دو بعد را از هم تفکیک کرد: وضعیت تجرد و درصد تغییرات تجرد. از بعد وضعیت تجرد، نسبت افراد هرگز ازدواج نکرده در بین زنان جوان و میان سال شهری و روستایی به طور کلی رو به افزایش است. این نسبت در مردان پس از انقلاب کاهش یافته و پس از آن رو به افزایش نسبی گذاشته است. در رابطه با درصد تغییرات تجرد، نیز باید گفت، نسبت تغییرات زنان هرگز ازدواج نکرده، روند افزایشی قابل توجهی داشته است. این در حالی ا ست که این امر در بین مردان با شیب بسیار کمی رو به افزایش داشته است.

در بررسی موانع تجاری سازی ایده های نو، دو رویکرد وجود دارد؛ یکی رویکرد عینی که به بررسی موانع مشهود و قابل اندازه­گیری تجاری سازی می پردازد و دیگری رویکرد ذهنی است که بر روی ادراکات و برداشت کنش گران از این موانع تاکید دارد. این مطالعه ذیل رویکرد دوم، در سنت پدیدارشناسی و با بهره­گیری از تکنیک مصاحبه­ی عمیق در گروه های کانونی صورت گرفت. مصاحبه ها با سه گروه شش نفری که به صورت هدفمند از بین اعضای بنیاد ملی نخبگان انتخاب شده بودند، انجام شد و پس از پیاده سازی و استخراج با استفاده از روش کلایزی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تجربه ی نخبگان، در سه سطح توصیفی، تفسیری و تبیینی حاکی از شکل گیری نخبه ای معضله دار می باشد که در میدان اقتصادی- اجتماعی، سوژه ای تنها؛ در میدان آموزشی سوژه ای نابالغ؛ و در میدان اداری، سوژه ای سرگردان است. محققان مفهوم «تحقق نخبگی» را به عنوان راه حلی برای پرکردن شکاف میان رویکرد عینی به نخبگان و رویکرد ذهنی به مسئله(تجربه ی آنان از خود به عنوان نخبه) ارائه کردند.