یحیی نورمحمدی نجف آبادی

یحیی نورمحمدی نجف آبادی

مدرک تحصیلی: استادیار گروه فلسفه جامعه الزهرا (س)، قم

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۸ مورد از کل ۱۸ مورد.
۱.

بررسی تطبیقی دیدگاه اشاعره و ملاصدرا در نحوه فاعلیت الهی و غیرالهی با توجه به قاعده: «لامؤثِّر فی الوجود الا الله»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های هستی شناختی سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۳

کلید واژه ها: اشاعره ملاصدرا فاعلیت الهی فاعلیت غیرالهی قاعده «لامؤثِّر فی الوجود الا الله»

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۱۲۵
در تبیین نحوه فاعلیت الهی و غیرالهی، قاعده «لامؤثر فی الوجود الا الله» مورد پذیرش و تأکید اشاعره و ملاصدرا است. لکن هر کدام، تفسیری متفاوت از این قاعده ارائه کرده اند. در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی – انتقادی، با بررسی تطبیقی میان این دو دیدگاه درپی فهم پاسخ به این سؤال هستیم که تبیین، مبانی و لوازم دو دیدگاه از فاعلیت الهی و غیرالهی برپایه قاعده مزبور چیست؟ اشاعره بر اساس این قاعده، هرگونه علیت و تأثیر و تأثُّر را در میان فاعل های غیر الهی انکار کرده اند و فقط فاعلیت مستقیم الهی را برای همه افعال می پذیرند. اما ملاصدرا بر اساس مبانی فلسفی خود در حکمت متعالیه، ضمن اثبات فاعلیَّت قریب الهی برای تمامی افعال، نقشی را نیز برای فاعل های غیرالهی در افعال می پذیرد و گونه ای از تأثیر و تأثُّر در میان مخلوقات را اثبات می کند. هر دو دیدگاه دارای اشتراکات و افتراقاتی هستند و هیچ یک از آن دو خالی از اشکال به نظر نرسید. با این حال به نظر می رسد از میان تبیین های متعدد و مختلفی که از دیدگاه ملاصدرا ارائه شده است، تبیینی که ملاعلی مدرس از آن ارائه کرده، تا حد زیادی پیراسته از اشکالات می گردد.
۲.

تبیین ابعاد شخصیتی سعید بن جبیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۲ آبان ۱۴۰۲ شماره ۳۱۱ 71 - 80

کلید واژه ها: سعیدبن جبیر اصحاب امام سجاد (ع) تببین شخصیت اوضاع شیعیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۲۲
پرداختن به زندگی صحابی ائمه اطهار(ع)، می تواند به روشن شدن شرایط حاکم بر جامعه اسلامی در دوران ائمه(ع) و نیز نقش تربیتی ائمه(ع) بینجامد. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی ابعاد شخصیتی سعیدبن جبیر مورد بررسی قرار گرفته است. وی یکی از شیعیان خاص امام سجاد(ع) بود که در ابعاد گوناگون در دوره آن حضرت نقش آفرینی کرد و سرانجام به دستور حجاج بن یوسف ثقفی به شهادت رسید. وی از جهت علمی (تفسیر، قرائت و...) و عملی مورد تمجید علمای شیعه و سنی است. سعید با توجه به شرایط جامعه اسلامی عصر خود (دوره حکومت امویان)، نقش قابل توجهی را ایفا کرد. در بعد سیاسی و اجتماعی به پذیرفتن همکاری با دستگاه قضا و نیز مشارکت در شورش ابن اشعث علیه حجاج، می توان اشاره کرد. در بعد فکری و فرهنگی نیز سعید به شکل های مختلف با افکار انحرافی مقابله کرد. وی سرانجام به واسطه پافشاری بر اعتقاداتش، به شهادت رسید.
۳.

بررسی تطبیقی نظریه اخلاقی کانت و هگل(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نسیم خرد سال ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۶) 131 - 144

کلید واژه ها: کانت هگل اخلاق نظریه اخلاقی آزادی وظیفه تکلیف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴ تعداد دانلود : ۱۵۸
کانت و هگل از فیلسوفان نظریه پرداز در حوزه اخلاق اند. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به دنبال تطبیق نظریه اخلاق کانت و هگل و کشف اشتراکات و افتراقات این دو نظریه ایم. براساس یافته های مقاله، کانت اخلاقی را که خودش هدف است به جای اخلاقی می نشاند که وسیله رسیدن به هدف است و معتقد است باید احکام اخلاقی را به دلیل تکلیف و انگیزه انجام وظیفه انجام داد، نه به عنوان وسیله. طبق قانون کلی کانت، تنها اراده خیر است که بدون قید و شرط خیر است و بقیه موارد هنگامی خیر می شوند که با اراده خیر همراه باشند. کانت با ترکیب ایده قانون و ایده غایت فی نفسه، ایده خودمختاری را مطرح می کند و از همین جا وارد عرصه «آزادی» می شود. هگل نیز بیش از هر چیزی بر آزادی تکیه می کند، اما برخلاف کانت، به دنبال آن است که اخلاق را جزئی نماید و در حوزه های فردی و اجتماعی انسان نیز وارد سازد. همچنین میان اخلاق و عمل براساس طبع و امیال درونی، آشتی برقرار کند. به عقیده هگل، هنگامی می توان رضایت فردی و آزادی و اخلاق را با هم جمع کرد که از باورها و ارزش های اجتماعی جامعه ای اندام وار پیروی کنیم. برخلاف کانت، در نظریه اخلاقی هگل، اولاً تعارض میان ارضای تمایلات طبیعی و عمل به تکلیف برطرف شده است؛ ثانیاً میان منافع فردی و جمعی یگانگی برقرار شده است؛ ثالثاً وظایف و تکالیف خرد و جزئی اخلاقی فرد نیز روشن شده است.
۴.

مقایسه تطبیقی ادراک معنا در پوزیتیویسم و فلسفه اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نسیم خرد سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۷) 111 - 130

کلید واژه ها: پوزیتیویسم فلسفه اسلامی حس گرایی ادراک معنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۳۷
علوم شناختی دربردارنده نظریات گوناگونی پیرامون ادراک معناست. برخی از آن ها براساس مکتب پوزیتیویسم شکل گرفته اند. براساس دکترین اصلی پوزیتیویسم، تنها ابزار شناخت معتبر احساس (حواس) است. علوم معتبر از منظر این مکتب علومی اند که روابط و مناسبات ظاهری اشیاء را مشاهده و آزمایش می کنند. روان شناسی حس گرایانه یکی از این علوم است. در این علم، ادراک انسان در سطح اعصاب، تحریکات عصبی و فعالیت های مغزی مطالعه می شود. برخی از شاخه های این نوع روان شناسی، ادراک را مادّی می دانند. در این نوع روان شناسی ادراک معنا تنها با ابزار حواس و با رویکردی کاملاً مادّی تبیین می شود. این دیدگاه از نظر بسیاری از اندیشمندان اسلامی مردود است؛ زیرا علوم وابسته به مکتب پوزیتیویسم، تنها تبیینی مادّی از پدیده ها ارائه می دهند، در حالی که بسیاری از پدیده ها علاوه بر جنبه های مادّی دارای جنبه های غیرمادّی و مجردند. از منظر فلسفه اسلامی علاوه بر حواس، عقل انسان در ادراک معنی جایگاه ویژه ای دارد. این ادراک در مراتب مختلف و توسط ابزارهای گوناگون صورت می پذیرد، امّا در نهایت مدرک اصلی معنا همان نفس انسان است. در این مقاله ابتدا چگونگی ادراک معنی در مکتب پوزیتیویسم بررسی می شود و سپس چگونگی ادراک معنی از منظر فلسفه اسلامی تبیین می گردد. روش تحقیق ما در این مقاله توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است.
۵.

حرکت در مجردات از منظر روایات اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی سال ۲۱ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۸۲) 25 - 42

کلید واژه ها: حرکت مجردات مادیات روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۲۲
Despite the philosophers' definition of "motion" (the gradual departure of an object from potentiality to actuality and mobility or gradation in existence) and "incorporeal being" (an entity that is not an elemental or natural body, it can still remain there without an elemental body and material belongings), one can find some traditions suggesting the possibility of motion in incorporeal beings. There, prima facia, however, seems a contradiction in those traditions. A small number of traditions indicate the absence of motion in incorporeal beings. But those traditions are weak, ambiguous, conflicting with definite narrations that do not signify the absolute stability of incorporeal beings. In contrast, there are a lot of traditions indicating the possibility of motion in incorporeal beings; traditions that suggest motion in all contingent beings, that all creatures have time or appointed term or death, or the increase in the knowledge of the angels, or their getting closer to God, etc. From the overall implication of these narrations, the possibility of motion in incorporeal beings can be inferred.
۶.

بررسی تطبیقی دیدگاه متون مقدس ادیان ابراهیمی و دانش پزشکی درباره آمیزش در دوره عادت ماهانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال ۱۳ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۵۱) 87-102

کلید واژه ها: متون مقدس ادیان ابراهیمی آمیزش عادت ماهیانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۹ تعداد دانلود : ۱۵۵
مسئله آمیزش در دوره عادت ماهیانه مطمح نظر متون مقدس (کتاب مقدس و قرآن) ادیان ابراهیمی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) بوده و در این متون با رویکردهای گوناگون، احکامی را در این باره تشریع کرده اند. این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی، تطبیقی روشن ساخته که رویکرد عهد عتیق از کتاب مقدس کنونی به این موضوع، رویکردی سختگیرانه بوده و بیشتر ارتباطات عادی و جنسی میان مرد و زن در ایام عادت ماهیانه را ممنوع ساخته است. در مقابل، در عهد جدید و مسیحیت هیچ گونه محدودیتی در این باره وضع نگردیده است. قرآن در آیه 222 سوره «بقره»، صرفاً آمیزش در این ایام را ممنوع کرده است که با توجه به مضمون آیه شریفه و روایات، به دست می آید که هدف اساسی از این ممنوعیت، رعایت بهداشت و تأمین سلامت است؛ مطلبی که دانش روز پزشکی آن را تأیید می کند.
۷.

آسیب شناسی و بررسی وضعیت متون درسی «دانش عرفان نظری» در حوزه علمیه قم

نویسنده:
منبع: عیار پژوهش در علوم انسانی سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 57-72

کلید واژه ها: آسیب شناسی متن درسی عرفان نظری حوزه علمیه قم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۹۹
متون درسی از ارکان مهم آموزش در هر نظام آموزشی هستند که نقش قابل توجهی در فرایند تعلیم و تعلم دارند و همواره مورد اهتمام برنامه ریزان آموزشی بوده اند. بررسی وضعیت متون آموزشی و آسیب شناسی کتاب های درسی در جهت اصلاح، تکمیل، روزآمد و کارآمد کردن آنها یکی از اقدامات لازم و متداول در نظام های آموزشی است. در بررسی و آسیب شناسی متون درسی «دانش عرفان نظری» در حوزه علمیه قم، با روش «تحلیل مضمونی» داده های گردآمده از طریق مصاحبه و پژوهش کتابخانه ای، آسیب های متعددی را می توان یافت که به دو بخش آسیب های عمومی و اختصاصی قابل تفکیک اند. در بخش آسیب های اختصاصی، اشکالات متعددی به چشم می خورند؛ از جمله: دوگانه باطل عقل قلب، فقدان ساختاری روشن و نظامی منسجم، نقصان برخی سرفصل ها، نبود طرح مسائل کلی و مقدماتی، بی توجهی به عرفان های نوپدید، بی توجهی به عرفان تطبیقی، کم توجهی به نقش عرفان در تمدن سازی نوین اسلامی، دشواری متون عرفانی، اختلاف محتوایی در بیان مباحث و برداشت های غلط از برخی مسائل. در بخش آسیب های عمومی نیز اشکالات و آسیب های فراوانی ناظر به اهداف آموزشی، روش آموزشی، محتوای آموزشی، شکل و ظاهر متن آموزشی، ساختار متن آموزشی و جنبه های روان شناختی قابل مشاهده اند.
۸.

گونه شناسی روایات تفسیری امام علی (علیه السلام) با تأکید بر تفسیر روایی نورالثقلین

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 64 - 97

کلید واژه ها: گونه شناسی روایات امام علی (ع) تفسیر نورالثقلین روایات تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۱۲۳
امام علی (علیه السلام) به عنوان امام المفسرین از بزرگ ترین و مقدم ترین مفسران بزرگ قرآن کریم است. روایات فراوانی درباره قرآن کریم و تفسیر آیات از حضرت علی(علیه السلام) در منابع روایی و تفسیری، از جمله تفسیر ارزشمند <em>نور الثقلین</em> نقل شده است. با توجه به تعدد این روایات، این پرسش مطرح می شود که آیا همه این روایات یکسان هستند یا گونه های مختلف اند. با بررسی روایات تفسیری نقل شده از امام علی(علیه السلام) روشن می گردد روایات آن حضرت(علیه السلام) درباره آیات قرآن از گونه های مختلفی برخوردار است و کارکردهای گوناگونی در روایات تفسیری حضرت علی (علیه السلام ) قابل مشاهده است. ملاحظه و توجه به گونه های روایات تفسیری امام علی(علیه السلام)، نقش قابل توجهی در تسهیل و فزونی بهره گیری از این روایات در فهم محتوا و مفاد آیات شریفه قرآن کریم دارد، بلکه در پاره ای موارد، عدم توجه به تفاوت گونه ها و اختلاف کارکردها در روایات تفسیری، سبب اشتباه در فهم و تفسیر آیات قرآن می شود. آنچه با روش توصیفی - تحلیل از بررسی گونه های روایات تفسیر امام علی(علیه السلام) با تأکید بر تفسیر <em>نور الثقلین</em> به دست آمد، عبارت اند از: ترسیم فضای نزول، ایضاح لفظی، ایضاح مفهومی، تفسیر عقلی، تفسیر فقهی، تفسییر علمی و تجربی، تفسیر عملی، تفسیر تمثیلی، تفسیر متشابهات، تبیین اشارات، تفسیر رویدادی، تفسیر قرآن به قرآن.
۹.

مقایسه دیدگاه اشاعره و ملاصدرا در قاعده: «لامؤثِّر فی الوجود الا الله»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه فلسفی دوره دوم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۷) 223-236

کلید واژه ها: تأثیر و تأثّر علت فاعلی کسب عادت الله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۱۱۰
قاعده «لامؤثر فی الوجود الا الله» مورد تأکید اشاعره و ملاصدرا است. لکن هر کدام، تفسیری متفاوت از این قاعده ارائه کرده اند؛ اشاعره بر اساس این قاعده، هرگونه علیت و تأثیر و تأثُّر را در میان ممکنات انکار کرده اند و همه افعال را به طور انحصاری و مستقیم به خداوند متعال نسبت می دهند. اما ملاصدرا بر اساس مبانی فلسفی خود در حکمت متعالیه، ضمن اثبات فاعلیَّت قریب خداوند برای تمامی افعال، نقشی را نیز برای سایر ممکنات در افعال می پذیرد و گونه ای از تأثیر و تأثُّر در میان مادون واجب تعالی را اثبات می کند. در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی – انتقادی، هر دو دیدگاه در این باره مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس، هیچ یک از این دو دیدگاه خالی از اشکال نیستند. البته دیدگاه ملاصدرا با تبیینی که ملا علی مدرس از آن ارائه می کند، تا حد زیادی پیراسته از اشکالات می گردد.
۱۰.

آسیب شناسی و بررسی وضعیت متون درسی دانش منطق در حوزه علمیه قم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نسیم خرد سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۵) 169 - 186
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۱۴
متون درسی یکی از ارکان مهم آموزش در هر نظام آموزشی اند که نقش عمده ای در فرایند تعلیم و تعلُّم دارند و همواره مورد اهتمام برنامه ریزان آموزشی بوده اند. بررسی وضعیت متون آموزشی و آسیب شناسی کتاب های درسی در راستای اصلاح، تکمیل، روزآمد و کارآمد کردن آن ها یکی از اقدامات لازم و متداول در نظام های آموزشی است. در بررسی و آسیب شناسی متون درسی دانش منطق در حوزه علمیه قم، با روش توصیفی انتقادی، آسیب های متعددی می توان یافت که می توان آن ها را به دو بخش آسیب های عمومی (اهداف، روش، محتوا، شکل و ظاهر متن، ساختار متن و جنبه های روان شناختی) و آسیب های اختصاصی (رکود و ایستایی در مباحث منطقی، بی توجهی به منطق جدید، اختلاف در ترتیب مباحث، استفاده از اصطلاحات و واژگان نامأنوس، کاستی کمّی و کیفی استفاده از مثال، فقدان تمرین و پرسش های تحلیلی) تفکیک کرد. این مقاله با بررسی کتاب های درسی منطق در نظام آموزشی حوزه علمیه قم، از نظر ویژگی های ساختاری و میزان رعایت اصول علمی در طراحی و تدوین آن ها از یک طرف و درک اثرات مستقیم و غیرمستقیم محتوا بر ابعاد متفاوت یادگیری شناختی، عاطفی و مهارتی فراگیران از سوی دیگر، به دنبال سنجش آن ها با شاخص های آموزشی است تا زمینه را برای بازنویسی آن ها متناسب با شرایط و نیازهای جدید فراهم گرداند تا کتاب های منطقی حوزه به شرایط مطلوب نزدیک تر شوند.
۱۱.

بررسی ثبات یا حرکت در مجرَّدات از منظر آیات شریفه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال هجدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۶۹ 214-193

کلید واژه ها: قرآن حرکت مجردات ثبات مادیات ملائکه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۶ تعداد دانلود : ۱۵۶
نظریه رایج در فلسفه، عدم امکان حرکت در مجردات است. مسئله این مقاله، بررسی دلالت ظاهر آیات قرآن بر امکان یا نفی حرکت در موجوداتی است که بر اساس تعریف و معیار فیلسوفان، می توان آنها را مجرد دانست. براساس یافته های تحقیق که با شیوه توصیفی تحلیلی به دست آمده، ظهور آیات قرآن دراین باره متفاوت است؛ ظاهر برخی آیات مانند: صافات: 164 و بقره: 32 و فاطر: 35 دلالت بر ثَبات مجردات دارند؛ و آیات دیگری مثل حمد: 1 و بقره: 31 و 33 دلالت بر امکان حرکت در برخی دارند. با توجه به تدرُّجی که در کسب وجود و کمالات در تربیت شونده هست، آیه شریفه بر وجود حرکت در تمام موجودات، از جمله مجرَّدات، دلالت دارد. همچنین برخی آیات بر افزایش علم گونه هایی از ملائکه و یا وقوع اشتباه و تنزُّل مرتبه و سپس توبه توسط ملائکه دلالت دارند. وقوع چنین اموری حکایت از امکان تغیُّر در ملائکه دارد. با توجه به اینکه تعریف «مجرد»، بر ملائکه مزبور قابل تطبیق است، می توان گفت: تغیُّر و حرکت در مجرَّدات امکان دارد.
۱۲.

معیارها و شاخص های تدوین کتاب درسی و محتوای آموزشی استاندارد

نویسنده:
منبع: عیار پژوهش در علوم انسانی سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 79-92

کلید واژه ها: معیار شاخص کتاب درسی محتوای آموزشی تدوین کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۰ تعداد دانلود : ۳۲۹
کتاب های درسی و متون آموزشی به مثابه یکی از مهم ترین ارکان نظام آموزش، نقشی اثرگذار و کلیدی در فرایند آموزش و دست یافتن به اهداف هر نظام آموزشی دارند. ازاین رو، در تدوین و نگارش آنها باید شاخص ها و ویژگی هایی خاص را در نظر داشت تا بتوان هرچه بهتر به مقاصد مدنظر در تدوین آنها دست یافت. ویژگی ها و شاخص های متون آموزشی، این دست از کتاب ها را از سایر کتاب های علمی، تحقیقی، ترویجی و مروری یا عمومی که در جهت تبیین موضوع یا نظریه ای علمی نوشته می شوند یا مسئله ای عمومی و غیرعلمی را بازگو می کنند، متمایز می سازد. در ساختاری نو و قالبی جدید می توان انواع معیارها و شاخص های لازم برای تدوین کتاب های درسی را در شش قسم گردآوری و ارائه کرد: 1) شاخص های مربوط به اهداف؛ 2) شاخص های مربوط به روش؛ 3) شاخص های مربوط به محتوا؛ 4) شاخص های مربوط به شکل ظاهری؛ 5) شاخص های مربوط به ساختار؛ 6) شاخص های روان شناختی. در ذیل هریک از این اقسام شش گانه، شاخص های متعددی قرار می گیرد که این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به تبیین و ارائه آنها خواهد پرداخت. برای گردآوری شاخص های مطرح شده برای کتاب درسی استاندارد از روش کتابخانه ای استفاده شده است.
۱۳.

بررسی تقسیم موجود به مجرد و مادی در فلسفه و تعریف آنها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی سال شانزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۶۴)

کلید واژه ها: مجرد مادی فلسفه جسم هیولا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۸ تعداد دانلود : ۴۶۶
حوزه های مختلفی مانند باورهای مذهبی، نظریات طبیعی و کیهان شناختی، و حوزه اندیشه ورزی درباره مسائل هستی شناسی و شناخت شناسی را می توان زمینه های تاریخی تقسیم موجود به مجرد و مادی دانست. اگرچه فیلسوفان ملطی و الئائی آغازگر فلسفی این تقسیم بودند، اما افلاطون و ارسطو به صورت برجسته و با شاخص های معین این تقسیم را مطرح ساختند. این روند به صورت تکاملی در طول تاریخ فلسفه تداوم داشت و همراه با تحولات در سایر موضوعات فلسفی، تحولاتی نیز در شاخص های تفکیک کننده موجود مجرد از مادی صورت گرفت. در طول تاریخ، فیلسوفان معیارها و ویژگی های متعددی را برای جداسازی موجود مادی از مجرد مطرح ساخته اند؛ صفاتی مانند امتداد، حیِّز، مکان و وضع داشتن، قابل انقسام بودن، قابل ادراک و اشاره حسی بودن، ماده داشتن و علم داشتن. برخی از این معیارها به تفاوت موجود مادی با موجود عقلی بازمی گردد نه تفاوت مجرد و مادی؛ برخی نیز دارای اشکال است، اما برخی را می توان با انجام اصلاحات یا بدون آن پذیرفت.
۱۴.

حرکت در مجردات بر پایه مبانی فلسفه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۵ 253 - 283

کلید واژه ها: حرکت مجرد مادی قوه و فعل فلسفه اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴۳ تعداد دانلود : ۷۵۳
از جمله موضوعات پیچیده در مباحث تغیر و حرکت، امکان حرکت (سیلان وجود جوهری یا عرضی شیء) در مجردات (چیزی که نه تنها جسم نیست، بدون وجود جسم و تعلق به آن نیز می تواند باقی بماند) است. آیا می توان بر پایه مبانی موجود در فلسفه، وجهی را برای توجیه و تبیین حرکت در مجردات یافت؟ به نظر می رسد با توجه به معنای «اتصاف» در «قبول و بالقوه بودن»، می توان گفت: واقعیت بسیط سیالی که در حال حرکت است، هرچند بسیط است، هر جزء فرضی اش، با اینکه فی نفسه بالفعل است، خود بعینه نسبت به جزء بعدی خود بالقوه است و با انعدام جزء بالقوه (قابل فرضی)، جزء دیگری از واقعیت سیال تحقق می یابد. لذا لازم نیست که واقعیت سیال در حال حرکت، مرکبی شامل هیولا و یا بسیطی حال در هیولا یا متعلق به آن باشد. بنابراین موجودات مجرد که وجودی بسیط دارند و ارتباطی با هیولا ندارند نیز می توانند در عین بساطت وجود، دارای قوه، حرکت و سیلان در وجود باشند
۱۵.

نقد و بررسی استدلال های فیلسوفان بر اثبات ثبات و نفی حرکت در مجردات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۵۸)

کلید واژه ها: ثبات حرکت مجردات هیولا قوه و فعل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۷ تعداد دانلود : ۶۲۵
اغلب فلاسفه قائل به ثبات مجردات هستند و حرکت را در آنها نفی می کنند. مهم ترین مبنا و دلیلِ ایشان در این دیدگاه، برهان قوه و فعل است. در این برهان با تکیه بر تقابل (عدم و ملکه) میان فقدان (قوه) و وجدان (فعل)، اثبات می شود که قوه از شئون ماده است و جسم که قوه دارد، ماده نیز دارد. ایشان از این طریق هرگونه قوه را در مجرَّدات، به واسطه بساطت و نداشتن ترکیب از قوه و فعل، نفی می کنند. ازآنجا که حرکت، خروج شیء از قوه به فعل است و موجود بسیطی که مرکب از قوه و فعل نیست، نمی تواند حرکت داشته باشد، ثبات و عدم امکان حرکت در مجردات که وجودی بسیط و انفعال ناپذیر دارند؛ اثبات می گردد؛ اما باید توجه کرد که قید «قوه» در حرکت، لزوماً به معنای چیزی نیست که منشأ آن «هیولا»ی مشائی باشد (کما اینکه منکران هیولای مشائی نیز قوه را در تعریف حرکت قید کرده اند)؛ بلکه «قوه» و «بالقوه» بودن با بساطت متحرِّک و موضوع حرکت نیز سازگار است. بنابراین موضوعِ حرکت قرار گرفتنِ مجردات را به این دلیل که بسیط و فاقد ماده و هیولای مشائی اند، نمی توان انکار کرد.
۱۶.

مفهوم و هویت شناسی وحی در ادیان ابراهیمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و دوم اسفند ۱۳۹۲ شماره ۱۹۵ «ویژه کلام»

کلید واژه ها: وحی تجربه دینی الهام الهیات طبیعی عقل فعال تجسد نهضت رمانتیسم ارتباط رسالی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی ادیان دیگر
تعداد بازدید : ۱۶۵۹ تعداد دانلود : ۹۱۰
وحی را یکی از ارکان مهم و امور مشترک در میان ادیان راستین، به ویژه ادیان ابراهیمی می توان به حساب آورد. در عین حال، شاهد اختلافات بسیار عمیقی در میان اندیشمندانِ این ادیان در رابطه با تعریف و تلقّی آنها از وحی می باشیم. حتی در خود هریک از این ادیان، طیف های مختلف، دیدگاه های گوناگونی در این باره دارند. این مقاله به روش تحلیلی توصیفی پس از آنکه معنای لغوی وحی را بیان نموده، به تبیین و تعریف و بررسی نظریات مطرح شده از وحی در اسلام و یهودیت و مسیحیت پرداخته است. در اسلام، دیدگاه متکلمان و فیلسوفان مسلمان را بیان نموده ایم. در مسیحیت نیز دیدگاه های زبانی، غیرزبانی و دیدگاه وحی غیرزبانی درونی و تجربی را مورد توجه قرار داده ایم.
۱۷.

بررسی مبانی فلسفی کثرت گرایی در گفتمان سنت گرایی با تأکید بر اندیشه های سیدحسین نصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی سال دهم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۴ (پیاپی ۴۰)

کلید واژه ها: سنت دین کثرت گرایی سنت گرایی وحی عالم مثال تشکیک وجود سیدحسین نصر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه اندیشه های فلسفی در ایران معاصر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلام جدید پلورالیسم دینی
  3. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی دوره معاصر (قرون 20 و 21) سایر جریان ها سنت گرایان
تعداد بازدید : ۲۳۳۴ تعداد دانلود : ۱۲۵۳
کثرت گرایی موردنظر سنت گرایان را می توان با رویکرد فلسفی نیز نقد و بررسی کرد؛ چراکه سنت گرایان در تبیین نظریه کثرت گرایی خود، از برخی مبانی فلسفی نیز بهره برده اند. برخی از این مبانی عبارت اند از: تشکیک وجود، پذیرش عالم کلی و مثال، تمایز میان ساحت ظاهری و ساحت باطنی دین، تقسیم عقل به کلی شهودی و جزئی استدلالگر، تقسیم واقعیت به واقعیت مطلق و واقعیت نسبی، جواز کثرت تفاسیر حقِ متعارض از یک واقعیتِ واحد، تعمیم حق از جزء به کل و برخی دیدگاه های ویژه درباره انسان و نقش او در مراتب هستی. در این نوشتار، به نقد و بررسی مبانی ای پرداخته ایم که سنت گرایان، نظریه کثرت گرایی خود را بر پایه آنها استوار کرده اند. این مبانی در سه حوزه هستی شناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی جمع بندی شده اند. در این مقاله به نقد مبانی مزبور پرداخته، سعی می کنیم جهات ابهام و اشکال آنها را مشخص سازیم.
۱۸.

نقد و بررسی دیدگاه های انسان شناختی سنت گرایان و نقش آنها در تکثر ادیان با تأکید بر اندیشه های فریتیوف شووان و سیدحسین نصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال سوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۱)

کلید واژه ها: سنت گرایی سید حسین نصر کثرت گرایی دینی مثال کلی دین فریتیوف شووان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی
تعداد بازدید : ۱۲۰۳ تعداد دانلود : ۶۱۵
سنت گرایان، تعدّد جوامع بشری با تمایزات بنیادین آن را یکی از عوامل کثرت ادیان در عالم می دانند، و بر این باورند که تمایزات میانِ انسان ها، تمایزاتی واقعی و سودمند و دارای نقشی اساسی در ایجاد صورت های گوناگون دین در زمین هستند. ایشان دین را معلولِ دو عاملِ عُمده می دانند: عنصر حقیقت مطلقِ نامشروط و ناب، و حاشیه ای از جوهر بشری که حقیقتِ مطلق به درون آن راه پیدا می کند. براساس این دو عامل، هر دینی، محصول تجلی مثالِ آن در میان جمعیت بشری و یا حاصل اتصال عنصر حقیقت مطلق با جامعة انسانی است. ازآنجایی که مثال های ادیان ناهمگون هستند، و جمعیت انسانی ای که آن دین برای آنها مقدر شده، از حیثِ زبان، ظرفیت ها، گرایش ها و نیازهای روحی و روانی متفاوت اند، این امر سبب شده تا صورت های متعدد و متکثری از دین، که هریک بر جنبه ای خاص از جوانب حقیقت مطلق تأکید می ورزند، و صورتی خاص از واقعیت را متجلی می سازند، پدیدار گردد. این دیدگاه، اشکالات متعددی دارد که به بررسی آنها می پردازیم.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان