رقیه قضاوی

هدف: مرور نظام مند پژوهش های قلمرو شاخص های شبکه های ایگو به منظور تعیین ابعاد و جنبه ها و نیز دسته بندی شاخص های بررسی شده در متون در راستای ایجاد مبنایی جهت ارزیابی عملکرد برون دادهای علمی و یا شبکه های افراد، هدف اصلی مقاله حاضربود.روش: پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی و به روش مرور نظام مند انجام شده است. مراحل جست وجو و تحلیل داده ها در این مطالعه بر اساس راهنمای استاندارد پریزما تدوین شده است. بدین منظور بیست و سه پژوهش مرتبط با شاخص های شبکه ایگو از 2003 تا 2023 در مجموعه هسته وب گاه علم و اسکاپوس و IEEE جست وجو و پس از پالایش نتایج ارائه شده اند. در هر سه پایگاه محدودیت های نوع مدرک (مقاله و کتاب)، و بازه زمانی (2003 تا 22  may 2023) و زبان (انگلیسی) اعمال شد.یافته ها: متون مرورشده در این پژوهش سه سطح از شاخص های شبکه ایگو با توجه به ویژگی های ساختاری و ترکیبی را در قالب بیست و یک شاخص شناسایی کرده اند که عبارتند از: شاخص های پیوند ایگو آلتر، شاخص های ویژگی های آلتر، و شاخص های پیوند آلتر آلتر. چهار شاخص ویژگی های پیوند ایگو آلتر شامل اندازه شبکه، تعدد، قدرت پیوند، و پراکندگی پیوند است که نشان دهنده ابعاد متفاوت روابط میان موجودیت مرکزی (ایگو) و آلترها است. شاخص های مرتبط با ویژگی های آلترها که در شبکه ایگو وجود دارند شامل شش شاخص ترکیب شبکه، شباهت ایگو و آلتر، ناهمگونی، مرکزیت آلتر، پراکندگی آلترها، و پراکندگی جغرافیایی هستند. دو مفهوم رایج در علوم اجتماعی مانند سرمایه اجتماعی و حمایت اجتماعی را می توان زیرمجموعه معیار ترکیب تعریف و محاسبه کرد. یازده شاخص تراکم، تعداد و اندازه مؤلفه ها، چاله های ساختاری برت (سه معیار اندازه مؤثر، محدودیت، و سلسله مراتب جهت محاسبه این شاخص پیشنهاد شده است)، شاخص واسط گلد و فرناندز، شاخص بینابینی ایگو، مرکزیت رتبه، نزدیکی و بینابینی آلتر، دسته ها، تعداد گره های منفصل، و هسته پیرامونی در دسته پیوندهای آلتر آلتر مورد بررسی قرار گرفت. برخی از معیارهای ساختاری شبکه مبتنی بر نمودار هستند و بر اساس نظریه نمودار سنجیده شدند که از جمله آن ها می توان به شاخص های تراکم، مرکزیت نزدیکی، درجه و بینابینی آلتر، دسته ها، تعداد گره های منفصل، و هسته پیرامونی اشاره کرد. این معیارها زمانی که در شبکه های ایگو مورد استفاده قرار می گیرند، اغلب معنی و تفسیر خاصی دارند به ویژه اگر ایگو از شبکه حذف شده باشد این معانی با معانی شبکه های کل محور متفاوت است.نتیجه گیری: نتایج حاکی از برخی از شکاف های پژوهشی در قلمرو شبکه های ایگومحور افراد و شبکه های ایگومحور استنادی هست که به لزوم بررسی شاخص های شبکه های ایگومحور، نرم افزارهای مورد نیاز جهت اجرای شاخص ها، شیوه دیداری سازی، اعتبارسنجی، کاربرد شاخص ها در حوزه علم سنجی، ارزیابی پژوهش، و سیاست علم و فناوری می توان اشاره کرد. 

هدف: پژوهش حاضر با هدف سنجش وابستگی و عدم وابستگی مدارک در شبکه استنادی با مرکزیت ایگو در راستای ارزیابی کیفیت بروندادهای علمی در دو حوزه موضوعی مهندسی هوافضا و فناوری هسته ای انجام شد.روش پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی است و برای اجرا از روش های علم سنجی استفاده شده است. داده ها از مجموعه هسته وبگاه علم با استفاده از وب اسکریپینگ و کدنویسی با زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت استخراج و ذخیره گردید. به منظور تحلیل داده ها از الگوریتم در نرم افزار میمفا راور دیتالب و زبان برنامه نویسی سی شارپ پیاده سازی شد.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد مقاله آلیسون (2016) با 1535 استناد دومین مدرک پراستناد در فناوری هسته ای و دارای رتبه نخست شاخص وابستگی مطلق است. مقاله شین (2016) در مقایسه با سایر مقالات پراستناد فناوری هسته ای بیشترین میزان شاخص عدم وابستگی مطلق (2015 مدرک) را کسب کرده است. رتبه نخست شاخص عدم وابستگی نسبی با امتیاز 98 درصد نسبت به سایر منابع پراستناد قلمرو فناوری هسته ای لپانن (2015) از نظر شاخص عدم وابستگی نسبی با کسب امتیاز 98 درصد نسبت به سایر منابع پراستناد قلمرو فناوری هسته ای در مقام نخست قرار دارد. ریکر (2015) پراستنادترین مقاله مهندسی هوافضا (1542 استناد) بیشترین امتیاز شاخص وابستگی مطلق را کسب کرده است. وانگ (2020) با 52 استناد اولین مقاله در رتبه بندی شاخص عدم وابستگی نسبی در حیطه مهندسی هوافضاست.نتیجه گیری: میزان وابستگی نسبی در هر دو قلمرو موضوعی نسبت به عدم وابستگی بیشتر بوده است. با افزایش استناد وابستگی و عدم وابستگی مطلق افزایش؛ اما وابستگی نسبی کاهش می یابد. شاخص وابستگی نسبی با سال انتشار و شاخص عدم وابستگی نسبی با تعداد استناد رابطه همبستگی مثبت دارند.

هدف: این تحقیق با هدف ارزیابی محیط های جست وجوی فهرست های پیوسته کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی ایران در بازیابی اطلاعات و ارائه راه کارهای لازم برای بهبود طراحی آن ها جهت انجام جست وجوی موضوعی با کیفیتی مطابق با نیاز کاربر انجام شده است. روش پژوهش: روش تحقیق توصیفی - پیمایشی بود که اپک های کل دانشگاه های علوم پزشکی (44 دانشگاه) را به صورت سرشماری و از طریق چک لیست محقق ساخته ای (بر پایه ی چک لیست لانگ) که روایی آن توسط چند تن از کارشناسان و متخصصین حوزه کتابداری و اطلاع رسانی و پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ 74/0 مورد تأیید واقع شد، مورد بررسی قرار گرفت . داده های جمع آوری شده به وسیله نرم افزار اس پی اس اس و از طریق آمار توصیفی (جداول فراوانی، درصد فراوانی، نمودار و ...) مورد تجزیه و تحلیل و سپس بر اساس استانداردهای موجود پیشنهادهایی جهت طراحی بهتر و کارآمدتر این گونه فهرست ها ارائه شد. یافته ها: بر اساس داده های تحقیق، بررسی امکانات و قابلیت های اپک ها نشان داد که وضعیت اپک ها از لحاظ سادگی و جذابیت، به کارگیری آیکون های گرافیکی، محدود کردن تعداد رکوردها، استفاده از فنون برجسته سازی، اطلاعات محل، موجودی و وضعیت امانت، مشخص کردن انواع فیلدهای جست وجوی کلیدواژه ای، جست وجو از طریق شماره رده و قابلیت جست وجوی آنلاین در فهرست سرعنوان های موضوعی کتابخانه تقریباً در وضعیت مطلوبی قرار دارد. ولی اطلاع رسانی به کاربر در مورد فهرست موضوعی کنترل شده و قابلیت جست وجوی کلیدواژه ای از سرعنوان های موضوعی کنترل شده به طور مطلوب و کارآمد در نظر گرفته نشده است. نتیجه گیری: با توجه به یافته های تحقیق، دسترس پذیری به انواع محیط های جست وجو در حد ضعیف، هم چنین کمتر توجهی به محیط جست وجوی کنترل شده از لحاظ تعبیه امکانات و قابلیت های ویژه شده است و نیز کیفیت اطلاعات ارائه شده در راهنمایی ها و پیشنهادها و دستورالعمل ها در حد مطلوب نیست.

هدف : هدف از اجرای این پژوهش، شناسایی دیدگاه  کاربران در کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نسبت به ویژگی های محیط رابط کاربر نرم افزار پارس آذرخش و سنجش میزان رضایت آنها از تعامل با این نرم افزار و بررسی تطبیقی دیدگاه دانشجویان و کتابداران است. روش پژوهش: این مطالعه از نوع توصیفی- پیمایشی است که به صورت مقطعی در سال 1388 انجام گرفت. برای گردآوری داده ها، از پرسشنامه ای محقق ساخته با روایی و پایایی (آلفای کرونباخ با مقدار 81/0) تأیید شده، استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل دانشجویان و کتابداران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان است، که برای کتابداران کل جامعه به صورت سرشماری (50 نفر) و نمونه ای از دانشجویان براساس نمونه گیری طبقه ای (210 نفر) مورد بررسی قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز روش های آماری توصیفی استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهند که در میان متغیرهای رضایت دانشجویان از رابط کاربری نرم افزار پارس آذرخش، وضعیت کلی نرم افزار، صفحه نمایش اطلاعات، واژگان و پیام های نرم افزار و یادگیری چگونگی کار با نرم افزار، در حد متوسط قرار دارند. هم چنین از دیدگاه کتابداران، وضعیت مواردی مانند صفحه نمایش اطلاعات، واژگان و پیام های نرم افزار و یادگیری چگونگی کار با نرم افزار، در وضعیت بالاتر از حد متوسط قرار دارند. در مجموع رضایت دانشجویان و کتابداران از تعامل با رابط کاربری نرم افزار پارس آذرخش در وضعیت متوسط قرار دارد. نتیجه گیری: نتایج هر دو گروه بیانگر این مطلب است که در میان متغیرهای مورد بررسی، متغیرهای راهنما و سایر امکانات و قابلیت های نرم افزار به بازنگری و ارتقای بیشتری نیاز دارند. شناسایی نیازهای کاربران نرم افزار کتابخانه ای و رفع مشکلات موجود از سوی طراحان نرم افزار موجب ترغیب بیشتر کاربران به استفاده از نرم افزار می شود و نهایتاً رضایت آنها از تعامل با نرم افزار را به همراه دارد   * این مقاله حاصل طرح تحقیقاتی به شماره 288186 و با حمایت مالی مرکز تحقیقات و فن آوری اطلاعات در علوم سلامت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می با

گرچه مقایسه عملکرد پژوهشی رشته های مختلف به دلیل متفاوت بودن شرایط آنها امکان پذیر نیست اما مراکز فعال در عرصه سیاستگذاری پژوهش و فناوری، همواره نیازمند مقایسه پژوهشگران و مؤسسه های پژوهشی هستند تا آنها را از ابعاد گوناگون از جمله توانمندی، کارایی، بهره وری، اثربخشی و مانند آن مورد ارزیابی قرار دهند. مقاله حاضر بر آن است تا با در نظر گرفتن وجود تفاوت های بین عملکرد پژوهشی حوزه های علمی مختلف و رشته های علمی مربوطه و از طریق وزن دهی و ارزش گذاری مؤلفه های مربوط به تولیدات علمی (انتشارات) این حوزه ها در شاخص های فعلی ارزیابی، این شاخص ها را جهت ارزیابی دقیق تر عوامل تولید علم در حوزه های گوناگون و برای مقایسه با یکدیگر تعدیل کند. پژوهش از نوع مطالعات علم سنجی بوده که با استفاده از روش های تحلیل محتوا و تکنیک ارزیابانه انجام شده است. جامعه این پژوهش متشکل از نمونه ای 106 نفره و مشتمل بر پژوهشگران، فناوران، مدیران پژوهشی و همچنین مدیران فناوری برتر کشوری است. به منظور مقایسه ارزش ها، داده های کمّی حاصل از تعداد عملکردهای پژوهشی افراد در جامعه مورد بررسی، با روش آنتروپی شانون وزن دهی شد. همچنین با استخراج وزن های مربوط به میزان اهمیت هر یک از تولیدات علمی بر اساس نظرات خبرگان (برگرفته از سایر پژوهش ها) و تعدیل آنها، یک وزن نهایی برای هر یک از تولیدات علمی به دست آمد. برای تعیین نسبت ها از ماتریس های دو به دو استفاده شد. طبق نتایج حاصله، در حوزه فنی و مهندسی "اختراعات (142/0)"؛ در حوزه علوم پایه "مقاله خارجی (074/0)"؛ در حوزه علوم انسانی و اجتماعی "کتاب (174/0)" و در علوم پزشکی نیز "مقاله خارجی (111/0)" بالاترین وزن را نسبت به سایر قالب های اطلاعاتی دارند. با تقسیم وزن های به دست آمده برای هر یک از شاخص های انتشاراتی، ارزش هر نوع از تولیدات علمی در یک حوزه نسبت به تولیدات علمی دیگر حوزه ها و سایر تولیدات همان حوزه نسبت به یکدیگر حاصل گردید. با استفاده از ارزش ها و نسبت های نرمال سازی شده شاخص های انتشاراتی حاصل از این پژوهش، می توان به نتایج دقیق و تعدیل شده ای دست یافت تا سیاستگذاری عینی بر اساس این نتایج امکان پذیر و مبتنی بر واقعیات باشد.

مقدمه: با عنایت به اینکه پزشکان برای انجام پژوهش و فعالیت های وابسته به حوزه پزشکی نیاز به اطلاعات روزآمد دارند، بنابراین وجود کتابخانه هایی که منابع مختلف را درقالب های گوناگون دارا باشند، یک امر ضروری است. از سوی دیگر شناخت جامعه پزشکی از اینگونه منابع برای رسیدن به هدف اصلی شان، امری انکارناپذیر می باشد، زیرا نتیجه غایی دسترسی سریع و آسان به اطلاعات، تضمین سلامت افراد جامعه می باشد. هدف این پژوهش تعیین آگاهی و استفاده پزشکان از منابع اطلاعاتی الکترونیکی بود. روش بررسی: روش پژوهش، توصیفی- پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بوده است. جامعه آماری شامل کل پزشکان متخصص و فوق تخصص بیمارستان های آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به تعداد 350 نفر بوده که حجم نمونه آنها براساس فرمول کرجسی و مورگان 180 نفر برگزیده شد و روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی می باشد. روایی ابزار توسط متخصصان کتابداری و پایایی آن با مقدار آلفای کرونباخ 95 درصد در زمان تحقیق تایید گردید. نوع آمار توصیفی و نرم افزار مورد استفاده SPSSویرایش 13 بوده است. یافته ها: در بررسی میزان نیاز پزشکان به اطلاعات در موارد مختلف؛ انجام تحقیق در زمینه فعالیت آنها با 9/91 درصد بیشترین نیاز و انجام امور روزمره با 6/60 درصد به عنوان کمترین نیاز اعلام شد. پزشکان برای رفع نیازهای اطلاعاتی خود استفاده از منابع اطلاعاتی و منابع الکترونیکی را با 4/65 درصد بیشترین محل رجوع و استفاده از کمک و راهنمایی متخصصین خارجی را با 5/15 درصد به عنوان کمترین مورد نام بردند. در خصوص آگاهی پزشکان از انواع پایگاه های اطلاعاتی الکترونیکی بیشترین آگاهی مربوط به Medline با 5/86 درصد و برای Blackwell با 3/16 درصد کمترین درصد، و در رابطه با تعیین میزان آگاهی پزشکان از منابع اطلاعاتی الکترونیکی، بیشترین آگاهی مربوط به E-journal با میزان 3/43 درصد و کمترین آگاهی مربوط به منابع اطلاعاتی Offline با 8/13 درصد بود. همچنین در تعیین میزان استفاده پزشکان از انواع منابع اطلاعاتی الکترونیکی، E-journal با 36 درصد بیشترین و بانک های اطلاعاتی Offline با 2/12 درصد کمترین استفاده را به خود اختصاص داده اند. مهمترین عامل در بین عوامل موثر بر استفاده پزشکان از منابع اطلاعاتی الکترونیکی، 5/61 درصد یعنی بیش از نیمی از موارد مربوط به مشغله کاری و کمبود وقت می باشد و کمترین عامل یعنی تنها در یک مورد مفید نبودن محتوای منابع بوده است. نتیجه گیری: یافته ها نشان داد نیاز به اطلاعات در پزشکان به ترتیب فراوانی عبارتند از: انجام پژوهش، تهیه مقالات، کسب اطلاعات جدید و روزآمد، مدیریت درمان بیماران، تدریس و نهایتاً انجام امور روزمره. با توجه به اهمیت منابع اطلاعاتی الکترونیکی برای جامعه مورد بررسی و با توجه به اینکه آگاهی جامع و کاملی از اینگونه منابع وجود ندارد و نتیجتاً استفاده کمتر آن را دربرخواهد داشت، لازم است برنامه ریزی صحیحی از سوی متولیان امر به منظور معرفی امکانات و قابلیت های کامل منابع مذکور و شیوه های بازیابی اطلاعات از درگاه های مربوطه به جامعه اطلاعاتی دانشگاه و بالاخص جامعه مورد بررسی این پژوهش صورت گیرد.

مقدمه: نرم افزار کتابخانه، برنامه ای رایانه ای برای ذخیره، پردازش و بازیابی اطلاعات در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی است. محیط رابط در نرم افزار کتابخانه ای بخشی از نرم افزار است که تعامل کاربر با نرم افزار را برقرار می سازد و انتقال اطلاعات کاربر به نظام و بالعکس توسط آن صورت می گیرد. هدف از اجرای این پژوهش، شناسایی دیدگاه کتابداران کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نسبت به ویژگی های محیط رابط نرم افزار پارس آذرخش در سال 1388 بود. روش بررسی: این مطالعه از دسته ی مطالعات توصیفی- مقطعی بود که در سال 1388 انجام شد. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه ی محقق ساخته متشکل از 51 سؤال استفاده شد و جامعه ی این پژوهش، کتابداران کتابخانه های دانشکده ای و کتابخانه ی مرکزی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان (50 نفر) بودند که به صورت سرشماری مورد مطالعه قرار گرفتند. روایی ابزار به وسیله ی کارشناسان و متخصصین موضوعی و پایایی آن با استفاده از آزمون Cronbach's alpha (با مقدار 81/0) تأیید شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، روش های آماری توصیفی (توزیع فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد) و نیز آزمون همبستگی Spearman مورد استفاده قرارگرفت. یافته ها: از دیدگاه کتابداران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، بین متغیرهای مختلف رابط کاربر نرم افزار پارس آذرخش، متغیر یادگیری چگونگی کار با نرم افزار بیشترین نمره (56/3 از حداکثر 5) را به خود اختصاص داد و پس از آن متغیرهای صفحه ی نمایش اطلاعات (40/3)، واژگان و پیام های نرم افزار (3) قرار گرفتند. همچنین نمره ی کسب شده در مورد راهنمای نرم افزار (6/2) و سایر امکانات و قابلیت های آن کمتر از حد متوسط (96/2) بود. در مجموع نمره ی کسب شده در مورد تعامل با رابط کاربری نرم افزار پارس آذرخش در حد متوسط (20/3) به دست آمد. بین دیدگاه کتابداران در مورد رابط کاربری نرم افزار پارس آذرخش و سواد رایانه ای کتابداران، هیچ ارتباط معنی داری وجود نداشت. همچنین تنها بین وضعیت واژگان و پیام های نرم افزار و سواد کتابخانه ای کتابداران، رابطه ی معنی دار وجود داشت و بین سایر ویژگی های رابط کاربری و سواد کتابخانه ای کتابداران هیچ ارتباط معنی داری مشاهده نگردید. نتیجه گیری: نتایج نشان داد، دیدگاه کتابداران شرکت کننده در این پژوهش در مورد ویژگی های نرم افزار پارس آذرخش در حد متوسطی بود. در میان متغیرهای مورد بررسی، متغیرهای چگونگی کار با نرم افزار، صفحه ی نمایش اطلاعات و واژگان و پیام های نرم افزار در وضعیت بهتری قرار داشتند، این در حالی است که متغیرهای راهنما و سایر امکانات و قابلیت های نرم افزار به بازنگری و ارتقای بیشتری نیاز دارند.