احمد مرشدی

مدیریت دانش، فضایی مشارکتی را ایجاد می کند که به بهبود در زنجیره تامین کمک کند. مدیریت دانش، دستیابی اعضا به دانش خارجی و بهبود اعضا در زنجیره تامین را تضمین می کند. صنعت فولاد به عنوان دومین صنعت راهبردی پس از صنعت نفت و پتروشیمی در ایران می باشد. اجرای مدیریت دانش در زنجیره تامین صنایع فولادی دارای چالش هایی هست که منجر به ایجاد هزینه هایی برای این صنعت می شود. این مقاله با هدف انتخاب و رتبه بندی چالش ها و راهکارهای مدیریت دانش و کاربرد آنها برای ارتقای عملکرد زنجیره تامین می باشد. در ابتدا چالش های موجود در ادبیات تحقیقاتی استخراج شدند. سپس، این چالش ها بر اساس نظر خبرگان غربال شده و برای تمامی این چالش ها راهکارهای مناسب توسط خبرگان پیشنهاد گردید. خبرگان شامل 14 نفر از مدیران و کارشناسان مدیریت دانش زنجیره تامین صنایع فولادی (مجتمع فولاد مبارکه، غلتک سازان سپاهان، کک سازی زرند ایرانیان، ایمیدرو، شرکت ملی مس ایران، شرکت ملی فولاد ایران، فولاد آلیاژی ایران و فولاد آلیاژی اصفهان)، مشاوران مدیریت دانش، دانشجویان دکتری و اساتید مدیریت دانش (دانشگاه شهید بهشتی و علوم تحقیقات) می باشد. برای بررسی روابط درونی بین مولفه های شناسایی شده از روش دیمتل استفاده گردید. پس از شناسایی روابط، برای رتبه بندی از روش بهترین- بدترین (BWM) استفاده گردید. سپس از روش کوپراس (Copras) ارزیابی نسبی پیچیده برای رتبه بندی راهکارها برای حل چالش ها استفاده گردید. نرم افزارهای مورد استفاده شامل نرم افزار متلب و اکسل می باشند. مدل پیشنهاد شده در زنجیره تامین صنایع فولادی به کار رفته است. راهکارها با استفاده از ادبیات تحقیق و قضاوت خبرگان زنجیره تامین بدست می آیند.

عمده ترین سرمایه سازمان های تولیدی و خدماتی عصر حاضر، دانشی است که به آن دسترسی دارند. سازمان هایی می توانند پیشرو و پیشتاز باشند که قادرند بیشترین، معتبرترین و به روز ترین دانش بشری را در حوزه کسب و کارشان در اختیار گیرند و از آن استفاده بهینه کنند و با تصرف دانش، خرد و تجربیات با ارزش افزوده کارکنان و نیز پیاده سازی، بازیابی، حفظ و نگهداری دانش به منزلهَ ی دارایی های ناملموس سازمان استفاده کنند. عملکرد دانش محور بر اساس دیدگاه دانشی در منابع دانش سازمان ریشه دارد. به علاوه، این نوع عملکرد تحت تاثیر قابلیت های فرایند کسب و کار نیز می باشد. به همین منظور، این مطالعه با هدف ارائه مدلی برای تعریف عملکرد بر این اساس انجام شده است. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه استاندارد می باشد و جامعه آماری کارکنان اداره دارایی زنجان و سازمان صنعت و معدن بجنورد می باشد. نمونه آماری این پژوهش شامل 199 نفر از کارکنان اداره دارایی زنجان و سازمان صنعت و معدن بجنورد بودند و پرسشنامه به روش تصادفی ساده بین آن ها توزیع شد. مدل مفهومی تحقیق با استفاده از مدل معادلات ساختاری در نرم افزار PLS برازش شد. یافته های تحقیق نشان می دهد، منابع دانشی با نقش واسطه ای قابلیت های فرایند کسب و کار به عنوان مبنای عملکرد دانش محور سازمان هستند. به عبارتی، دارایی های دانشی و قابلیت های فرایندی دو محرک مرتبط در فرایند خلق ارزش در سازمان هستند. به طور خاص، سرمایه دانشی بر قابلیت فرآیند دانش تاثیر داشته و همچنین یادگیری سازمانی بر سرمایه دانشی و قابلیت فرآیند کسب و کار بر عملکرد سازمانی شرکت تاثیر دارد.

تسهیم دانش یکی از فرایندهای ضروری پیاده سازی مدیریت دانش است و زمانی اتفاق می افتد که فرد تمایل به کمک به دیگران یا یادگیری از دیگران جهت توسعه توانمندی های جدید در سازمان دارد. امروزه استفاده از دانش سازمانی و تسهیم مؤثر آن بین کارکنان سازمان های دانش محور به منبعی راهبردی برای دستیابی سازمان ها به مزیت رقابتی و حفظ آن تبدیل شده است. مؤسسات و سازمان ها برای دستیابی به چنین مزیتی به دنبال مدل ها و راه کارهایی هستند که عوامل انگیزشی تسهیم دانش را شناسایی و شبیه سازی کنند تا سازمان را در دستیابی به موقعیت بهتر یاری می نماید. بر این اساس این پژوهش با هدف ارائه مدلی برای بررسی عوامل انگیزشی تسهیم دانش در سازمان مورد نظر تعریف گردید. در همین راستا محقق سعی دارد تا با به کارگیری متدولوژی سیستم های پویا به بررسی سیاست های انگیزشی تسهیم دانش در سازمان مورد نظر بپردازد. در این پژوهش و در مرحله نخست، سیاست های انگیزشی و ضدانگیزشی تسهیم دانش شناسایی از طریق ادبیات تحقیقاتی و مصاحبه با خبرگان شناسایی گردید. عوامل شناسایی شده شامل 26 عامل زیر است: تخصیص بودجه، آموزش، فرهنگ تسهیم دانش، تدوین تسهیم دانش بین اهداف سازمان، فضا و جو تسهیم دانش، داشتن زمان کافی برای تسهیم دانش، داشتن زمان کافی برای تسهیم دانش، داشتن زمان کافی، تشویق شدن مدیران و کارکنان به تسهیم دانش، ارائه پیشنهادات دانشی، تعهد سازمانی، رضایت شغلی، پاداش فردی و گروهی، کیفیت عملکرد، اشتیاق و تمایل به تسهیم دانش، کمبود رقابت، ارتباطات و تعامل، نبود اعتماد بین طرفین، سوء استفاده از دانش، نبود امنیت شغلی، ترس از اعلان شکست ها، سلسله مراتب سازمانی، نبود دسترسی به دانش، محرمانگی دانش، نبود اعتماد درباره صحت دانش، جهت گیری سیاسی در تسهیم دانش، دیدگاه منفی کارکنان و دیدگاه منفی مدیر نسبت به تسهیم دانش. سپس مدل دینامیکی مربوط سیاست های انگیزشی تسهیم دانش بر پایه اصول متدولوژی سیستم های پویا با ترسیم انگیزش کل به عنوان متغیر انباشت و 26 متغیر جریان ساخته شده و پس از حصول اطمینان از کارکرد مدل، در بخش نتیجه گیری به پرسش های پژوهشی پاسخ مناسبی داده شد.