مریم آذرگون

هدف: بازخورد 360درجه یکی از روش های ارزیابی است که به دلیل استفاده از چند منبع برای ارزیابی افراد، ارزیابی کامل و دقیقی از مهارت ها، توانایی ها، شایستگی ها، و عملکرد ارزیابی شونده ارائه می دهد. هدف پژوهش حاضر ارزیابی عملکرد مسئولان کتابخانه های عمومی شهر قم با استفاده از روش بازخورد 360درجه است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی است که از روش پیمایشی-تحلیلی برای ارزیابی عملکرد مسئولان کتابخانه ها در هشت شاخص (مهارت های مدیریتی، تصمیم گیری، نوآوری و تغییر، ارتباط و تعامل، رهبری، مهارت های تخصصی، مهارت های رفتاری و کار تیمی) از روش بازخورد 360درجه استفاده کرده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه مسئولان کتابخانه (12 نفر)، کتابداران (42 نفر) و مسئولان مافوق (2 نفر) در کتابخانه های عمومی شهر قم است. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه براون (با اندکی اصلاحات) در طیف پنج درجه ای لیکرت (از هرگز تا همیشه) با 64 گویه است که روایی صوری آن توسط اساتید متخصص تأیید شد و میزان پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ 97/0 به دست آمد. ارزیابی عملکرد مدیران توسط سه گروه خودارزیابی مدیران، کتابداران و مسئولان مافوق مدیران کتابخانه در اداره کل کتابخانه های عمومی استان قم صورت گرفت. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون های ناپارامتریک نرم افزار آماری SPSSV.26 استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که تمام شاخص های عملکرد مسئولان کتابخانه های عمومی شهر قم در وضعیتی مطلوبی قرار دارد و بین خودارزیابی مسئولان کتابخانه و کتابداران و مسئولان مافوق- جز شاخص «رهبری»- تفاوتی معنادار وجود ندارد. شاخص های «مهارت های مدیریتی»، «تعامل و ارتباط»، و «کار تیمی» در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. شاخص «تصمیم گیری» نیز با توجه به میانگین رتبه آن دارای کمترین اهمیت از دید پاسخ دهندگان است و میان شاخص های عملکرد مسئولان کتابخانه هم بستگی بالا و معناداری وجود دارد. همچنین، میان نظرات پاسخ گویان بر مبنای متغیرهای جمعیت شناختی سن، جنسیت، میزان تحصیلات، رشته تحصیلی و سابقه کار تفاوتی معنادار وجود ندارد. اصالت/ارزش: تاکنون، پژوهشی درباره ارزیابی عملکرد مسئولان کتابخانه های عمومی با این روش صورت نگرفته است. روش بازخورد 360درجه می تواند الگویی مناسب برای تصمیم گیری درباره عملکرد مسئولان کتابخانه های عمومی به صورت گروهی و انتخاب آن ها باشد. لزوم توجه و تفویض اختیار در شاخص هایی نظیر «تشویق و نوآوری»، «رهبری» و «تصمیم گیری» با توجه به یافته های پژوهش در ارزیابی عملکرد مسئولان از موارد موردتأکید است. همچنین، تدوین و ابلاغ شاخص های ارزیابی عملکرد به کتابداران و مدیران کتابخانه های عمومی به منظور دستیابی به شناخت بهتر از این شاخص ها و بهبود کیفیت عملکرد آن ها می تواند مفید واقع شود.

هدف : هدف پژوهش حاضر اولویت بندی معیارهای تأثیرگذار بر استفاده از پیشنهادهای پرسش با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی است. روش پژوهش : این پژوهش از لحاظ رویکرد کمی، از نظر روش توصیفی و از لحاظ نوع، جزء پژوهش های کاربردی است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته ای است که روایی آن را 5 نفر خبره در حوزه بازیابی اطلاعات تأیید کردند و برای بررسی پایایی آن از نرخ ناسازگاری استفاده شد. این پرسشنامه در اختیار 12 نفر از خبرگان قرار گرفت. داده ها با روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی تحلیل شد که در آن خبرگان به مقایسه زوجی معیارهای اصلی، زیرمعیارهای هر یک از معیارها و اولویت نهایی زیرمعیارها پرداختند. یافته ها : از بین معیارهای مرتبط با کاربر، معیارهای «سطح تخصص و دانش حوزه جستجوگر» ، «سطح دانش زبان شناسی» و «پرسش کاربر» و از بین معیارهای مرتبط با سیستم، پیشنهادهای پرسش معیارهای «منبع ایجاد پیشنهادهای پرسش (اصلی و بافتی)»، «ویژگی های معنایی پیشنهادهای پرسش» و «سهولت و آسانی استفاده از پیشنهادهای پرسش» به ترتیب اولویت های اول تا سوم را به خود اختصاص دادند. همچنین بر اساس محاسبه وزن نهایی هر یک از زیرمعیارها، زیرمعیارهای «سطح تخصص کاربر در حوزه مورد جستجو»، «متفاوت بودن زبان اصلی کاربر از زبان اطلاعات مورد جستجو»، «نوع منبع اصلی مورد استفاده در ایجاد پیشنهادهای پرسش» در اولویت های اول تا سوم قرار گرفته است. نتیجه گیری : در پژوهش حاضر، معیارهای «منبع ایجاد پیشنهادهای پرسش» و «سطح تخصص و دانش حوزه جستجوگر» در اولویت بندی معیارهای اصلی، رتبه اول را به دست آوردند. این امر نشان می دهد طراحان پیشنهادهای پرسش در ایجاد پیشنهادهای پرسش باید منبع مناسبی را انتخاب نموده و سطح تخصص و دانش کاربران را مورد توجه قرار دهند.

هدف: عوامل مؤثر بر استفاده از پیشنهاد پرسش و ارائه مدل مربوط به تأثیر و تأثر آنها با رویکرد مدل سازی ساختاری تفسیری. روش شناسی: پژوهش کاربردی حاضر به روش آمیخته (ترکیب کیفی و کمّی) انجام شده است. در این پژوهش ابتدا عوامل مؤثر در استفاده از پیشنهاد پرسش از طریق بررسی و مطالعه متون به روش اسنادی شناسایی شدند، سپس عوامل شناسایی شده با روش مدل سازی ساختاری تفسیری، سطح بندی شدند. برای ارائه مدل و سطح بندی عوامل، پرسشنامه خودتعاملی عوامل مؤثر بر استفاده از پیشنهاد پرسش در اختیار 10 نفر از متخصصان حوزه پیشنهاد پرسش قرار گرفت تا میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل بر یکدیگر را تعیین کنند و مدل مربوط به آن را ارائه دهند. یافته ها: با بررسی متون حوزه پیشنهاد پرسش، 13 عامل مؤثر در استفاده از پیشنهاد پرسش شناسایی شدند که عبارت اند از: ویژگی های جمعیت شناختی، تجربه جستجو، سطح تخصص و دانش حوزه، سطح دانش زبان شناسی، پرسش کاربر، ایجاد خلاقیت، روان شناختی و شناختی، منبع ایجاد پیشنهاد پرسش، عوامل بافتی، ویژگی های معنایی پیشنهاد پرسش، ویژگی های ساختاری پیشنهاد پرسش، ارتقای عملکرد کاربر، و سهولت و آسانی استفاده. در مدل ارائه شده، «منبع ایجاد پیشنهاد پرسش» تأثیرگذارترین عامل بر سایر عوامل و «ارتقای عملکرد کاربر» تأثیرپذیرین عامل تشخیص داده شدند. نتیجه گیری: عوامل شناسایی شده پایه ای هستند. پژوهشگران می توانند هنگام بررسی عملکرد و وضعیت پیشنهاد پرسش ابزارهای جستجو از آن در ارائه الگوریتم های مربوط به پیشنهاد پرسش بهره برند. همچنین، با مشخص شدن عوامل کلیدی و ارتباط میان آنها در مدل ساختاری تفسیری، پژوهشگران و طراحان الگوریتم ها می توانند از آنها استفاده کنند.

هدف این مقاله شناسایی عوامل بافتی تاثیرگذار در ایجاد پیشنهاد پرسش می باشد. پیشنهاد پرسش از قابلیت های اساسی ابزارهای جستجوی اطلاعات است که از طریق ارائه کلیدواژه های محتمل، به کاربر در فرمول بندی پرسش و برآوردن نیاز اطلاعاتی کمک می کند. در این پژوهش به منظور شناسایی عوامل مؤثر در ایجاد پیشنهادهای پرسش از مرور نظام مند استفاده شده است. بدین منظور کلیدواژه های مرتبط با پیشنهاد پرسش به زبان انگلیسی و فارسی در پایگاه های اطلاعاتی خارجی Science Direct, Emerald, Scopus, Online Willy, IEEE و پایگاه های داخلی مگ ایران، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، و مرجع دانش مورد جستجو قرار گرفت تا مقالات مرتبط با عوامل بافتی تاثیرگذار در ایجاد پیشنهادهای پرسش شناسایی شود. برای انجام مرور نظام مند از روش رایت و همکاران (2007) استفاده گردید که شامل هفت مرحله تعیین سوال پژوهش، تعیین پروتکل یا قرارداد انجام کار، جستجوی متون، استخراج داده ها، ارزیابی کیفیت، تحلیل داده ها و ارائه نتایج، و تفسیر نتایج است. بعد از جستجوی کلیدواژه های فارسی و انگلیسی و تطبیق آنها با معیارهای ورود و خروج در نهایت 36 مقاله برای استخراج عوامل تاثیرگذار انتخاب گردید. با بررسی مقالات انتخاب شده یافته های حاصل از مرور نظام مند در پنج دسته عوامل مبتنی بر مکان، مبتنی بر زمان، مبتنی بر جلسه جستجوی کاربر (شامل جلسه جستجوی جاری کاربر و تاریخچه جستجوی کاربر)، مبتنی بر بافت های ترکیبی، و سایر بافت طبقه بندی شدند. شناسایی عوامل تاثیرگذار در ایجاد پیشنهادهای پرسش به پژوهشگران و علاقه مندان این حوزه کمک می کند تا متناسب با ویژگی ها و شرایط ابزارهای جستجو از بافت مناسب استفاده نموده و به کاربر در بازیابی اطلاعات مرتبط بیشتر کمک کند.

هستی نگاشت از یک سو ابزاری مفید جهت سازماندهی منابع و از سوی دیگر ابزاری مفید جهت بازنمون دانش است. با پیشرفت فناور ی های وب معنایی، ساخت و طراحی هستی نگاشت ها جهت تسریع در این روند، ضروری به نظر می رسد. هدف پژوهش حاضر تبیین روش شناسی های موجود، طراحی مدل مفهومی حوزه علم سنجی، و مراحل ساخت هستی نگاشت آن با عنوان ScientometricsOnt است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و جامعه پژوهش شامل کتاب، مقاله، واژه نامه تخصصی، اصطلاحنامه، پایان نامه و طرح های پژوهشی حوزه علم سنجی به زبان فارسی است. به منظور گردآوری داده ها از پایگاه های اطلاعاتی داخلی و جستجو در منابع مرتبط استفاده شد. برای ایجاد مدل مفهومی حوزه علم سنجی و تبیین روابط و نمونه ها از رویکرد تحلیل حوزه بهره جویی شد. روایی صوری و محتوایی مدل مفهومی علم سنجی توسط متخصصان حوزه علم سنجی مورد تأیید قرار گرفت. ابزار مورد استفاده جهت ساخت هستی نگاشت، نرم افزار پروتژه ویرایش 5 است. روش شناسی مورد استفاده، روش برمجو (2007) با اعمال برخی تغییرات بود. نتایج نشان داد که هستی نگاشت علم سنجی در یازده کلاس اصلی شکل گرفت که دارای 20 رابطه و 100 نمونه است. هستی نگاشت فوق می تواند ابزاری مفید و کارآمد برای بازنمون دانش در این حوزه باشد. همچنین این هستی نگاشت می تواند مبنایی برای گسترش و توسعه اصطلاحات و مفاهیم آتی این حوزه باشد.

هدف: هدف این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی کتابداران شاغل در نهاد کتابخانه های عمومی کشور است. روش:پژوهش حاضر با جهت گیری کاربردی، از نوع ترکیبی است و با روش پیمایش به دنبال اکتشاف و توصیف می باشد. جامعه آماری کلیه کتابداران شاغل در نهاد کتابخانه های عمومی کشور بودند. داده های پژوهش با روش های کیفی و کمّی به دست آمد. برای گردآوری اطلاعات کیفی با 20 کتابدار با سابقه کار حداقل 5 سال مصاحبه شد و بر مبنای اطلاعات استخراج شده، پرسشنامه ای طراحی گردید. سپس از طریق ادارات کل استان ها به روش «نمونه گیری خودساخته» در اختیار کتابداران قرار گرفت و 400 پرسشنامه برای تحلیل نهایی انتخاب شد. پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ (93/0) محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی اکتشافی با روش مؤلفه های اصلی با چرخش واریماکس استفاده شد و عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی کتابداران استخراج گردید و مدل مفهومی ارائه شد. در نهایت عوامل استخراج شده اولویت بندی شدند. یافته ها: یافته های حاصل از پژوهش نشان داد 6 عامل بر فرسودگی شغلی کتابداران نهاد کتابخانه های عمومی کشور مؤثر هستند که به ترتیب اهمیت عبارتند از: عامل اقتصادی، عامل دولتی، عامل سازمانی شغلی، عامل فردی، عامل فرهنگی اجتماعی خانوادگی و عامل مدیریتی و ارتباطی. اصالت/ارزش: ارزش این اثر به عوامل استخرج شده مؤثر بر فرسودگی شغلی از طریق روش ترکیبی است که نهاد کتابخانه های عمومی کشور می تواند با توجه به این عوامل، اقداماتی را به ترتیب اهمیت هر عامل، برای کاهش بار هر عامل در فرسودگی کتابداران انجام دهد.

هدف: توصیف چهار موضع معرفت شناختی تجربه گرایی، عقل گرایی، تاریخ گرایی، و عمل گرایی از جنبه سازماندهی دانش و همچنین تبیین، بررسی، و تحلیل شش رویکرد ارائه شده در سازماندهی دانش (رده بندی انسانی در برابر رده بندی خودکار، کاربرمحور و شناختی، چهریزه ای، علم سنجی، و تحلیل حوزه) از دیدگاه یورلند. روش شناسی: از روش مطالعات کتابخانه ای برای بسط دیدگاه یورلند در مباحث پیشگفته استفاده شد. یافته ها: موضع تجربه گرایانه، منجر به دسته بندی منابع برمبنای شباهت صوری میان آنها می گردد؛ موضع عقل گرایانه منجر به ایجاد نظام هایی با رویکرد چهریزه ای می شود؛ نظام های شکل گرفته از موضع تاریخ گرایانه به مطالعه توسعه زمینه دانشی و جوامع دانش آفرین می پردازند؛ و نظام های حاصل از موضع عمل گرایانه برمبنای پیشینه فرهنگی و رده بندی انتقادی قوام می یابند.ماحصل رویکردهای نظری یورلند عبارت از لازم و ملزوم هم بودن رده بندی انسانی و ماشینی، ایجاد سازگاری مناسب بین جستجوگران و سیستم سازماندهی دانش، افزایش کارآیی بازیابی موضوعی، جهت دادن به فعالیت های تخصصی رشته، به کارگیری رویکرد کتاب سنجی در رشته و مانند اینهاست. نتیجه گیری: از طریق مواضع معرفت شناختی در حوزه سازماندهی دانش می توان به تحلیل مسائل این حوزه پرداخت و مبنای نظری مناسبی برای قضاوت فراهم آورد.

هدف: بررسی میزان انطباق سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران با ابعاد سازمان یادگیرنده از دیدگاه کتابداران شاغل در آن سازمان است. روش/ رویکرد پژوهش: ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ویژگیهای جمعیت شناختی با 6 سؤال و پرسشنامه 43 سؤالی ابعاد سازمان یادگیرنده مارسیک و واتکینز (1998) بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار) استفاده شده است. یافته ها: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از لحاظ میزان انطباق با ابعاد سازمان یادگیرنده در همه ابعاد در سطح متوسطی قرار داشت. قویترین بُعد کتابخانه ملی ایران مربوط به بُعد «ایجاد سامانه هایی برای کسب و اشتراک یادگیری» با میانگین 003/3 و ضعیف ترین بُعد «برقراری ارتباط سازمان با محیط» بود. نتیجه گیری: با توجه به اهمیت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در بهره وری علمی و فرهنگی کشور در سطح ملی و بین المللی، فراهم آوردن امکانات لازم برای ارتقاء ابعاد سازمان یادگیرنده به سطح ایده آل میتواند نقش بسزایی در پیشرفت آن داشته باشد.

هدف: هدف این پژوهش بررسی ارتباط بین ابعاد سازمان یادگیرنده و فرسودگی شغلی کتابداران سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران است. روش: روش پژوهش پیمایشی است. برای گردآوری داده ها از سه پرسشنامه (ویژگی های جمعیت شناختی، ابعاد سازمان یادگیرنده مارسیک و واتکینز و فرسودگی شغلی مسلش) استفاده است. جامعه آماری پژوهش همه کتابداران سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران می باشد ... یافته ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد بین ابعاد هفت گانه سازمان یادگیرنده و خستگی عاطفی ارتباط معنی دار و منفی وجود داشت. در بررسی ارتباط بین ابعاد سازمان یادگیرنده با بعد مسخ شخصیت بین فقط بین ابعاد «ایجاد سامانه هایی برای کسب و اشتراک یادگیری» و «فراهم ساختن رهبری راهبردی برای یادگیری» ارتباط معنی دار و منفی وجود داشت. علاوه بر این، عملکرد فردی با «ابعاد ایجاد سامانه هایی برای کسب و اشتراک یادگیری»، «توانمندسازی افراد برای رسیدن به چشم انداز مشترک»، «برقراری ارتباط سازمان با محیط»، «فراهم ساختن رهبری راهبردی برای یادگیری» و به طور کلی، یادگیری ارتباط معنی دار مثبتی وجود داشت. .