احمد حامی

با گسترش جاده‌ها و افزایش حمل‌ونقل جاده‌ای در جهان و از طرفی طولانی بودن جاده‌ها، ساخت استراحتگاه‌های بین‌راهی را به‌منظور استراحت رانندگان و کاهش خطر تصادف الزامی گردانیده است. در این راستا، این تحقیق به ارزیابی خدمات و امکانات استراحتگاه‌ها می‌پردازد. این مطالعه از طریق توزیع پرسشنامه در بین 355 نفر از رانندگان در چهار استراحتگاه بین راهی شامل استان‌های اردبیل، قزوین و فارس انجام گردید. داده‌ها از طریق نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با توجه به اینکه رانندگان مهم‌ترین کاربران استراحتگاه‌ها هستند، نتایج نشان داد که اکثر رانندگان درهر توقف مدت زمان کمتری را به منظور توقف انتخاب می‌کنند. مهم‌ترین دلایل توقف به ترتیب نمازخواندن، استراحت جهت رفع خواب‌آلودگی و سوخت‌‌گیری معرفی گردید. کاربری‌های نمازخانه، پمپ‌بنزین و پارکینگ به ترتیب بیشترین اولویت را در بین عوامل خدماتی داشتند. استراحتگاه‌ها به‌طور معنی‌داری موجب رفع خستگی، بازیابی جسمی-روحی و افزایش تمرکز رانندگان می‌گردد. اکثر رانندگان متأهل، دارای گروه سنی 39-30 سال و تحصیلات دیپلم داشتند. فضاهای نشستن و اجتماعی از اولویت‌های مهم رانندگان‌بوده است. در رابطه با منظر استراحتگاه‌ها وجود درختان سایه‌دار و گل‌های فصلی بیشترین اهمیت را به خود اختصاص دادند. بر این اساس، به‌منظور استراحت و رفع خواب‌آلودگی رانندگان در طی سفر لازم است تا با مکان‌یابی، ارائه تسهیلات و طراحی مناسب استراحتگاه‌ها، آنها را به توقف دراین مکان‌ها تشویق کرد. ایجاد فضاهای آرام و به ‌دور از شلوغی‌های رایج در استراحتگاه‌ها بایستی از اولویت‌های مهم طراحی مد نظر قرار گیرد.

منظر شهری به عنوان بخشی از سیمای شهر، نقش کلیدی را در ارتقای کیفیت زندگی شهری ایفا می کند و در صورت برخورداری از کیفیت مطلوب، می تواند سهم خود را در شکل دهی به پایداری اجتماعی و همبستگی های شهری به خوبی ایفا نماید. ام روزه عدم رعایت شاخص های کیف ی در این گونه فضاها لزوم توجه بیش از پیش در این زمینه را به وضوح مشخص می سازد. پژوهش مورد نظر بر آن است تا با ارزیابی کیفی پارک های منطقه ای تبریز، مشکلات و کاستی های موجود را شناسایی نموده و راهکارهای مناسب و کاربردی را در جهت بهینه سازی آن در اختیار مدیران و طراحان شهری قرار دهد. روش گردآوری داده ها براس اس پرسشنامه و توزیع آن بین ۳۰۰ نفر از بازدیدکنندگان پارکها بود. پس از تکمیل پرسشنامه، از روش های توصیفی، تحلیلی، و هم چنین مقایسه میانگین ها از طریق آزمون چندنمونه ای با استفاده از نرم افزار SPSS19 برای بررسی سؤالات تحقیق استفاده شد. نتایج نشان داد میزان کیفیت مؤلفه ها و زیر مؤلفه های پارک های منطقه ای در حالت کلی متفاوت می باشد. بر اساس نتایج، دسترسی(07/3=میانگین، 907/۰=انحراف معیار)، و جامعه پذیری (05/3=میانگین، 697/۰=انحراف معیار)، بالاترین اولویت را در کیفیت پارکهای منطقه ای داشتند و فعالیت ها، آسایش و منظر پس از آنها به ترتیب در رتبه های بعدی قرار داشتند. در زیر مؤلفه ها نیز محیط زیست واجد بالاترین کیفیت بود و گروه های اجتماعی، دسترسی به پارک، امنیت، دیدارگاه بودن، انواع فعالیت های اجتماعی، مبلمان و امکانات به ترتیب دارای رتبه های بعدی بودند. پارک گلستان بهترین دسترسی و جامعه پذیری را دارا بود و در عین حال از نظر فعالیت ها و کیفیت برنامه ریزی پارک شمس بالاترین اولویت را داشت. در نظر گرفتن دسترسی و جامعه پذیری می تواند باعث افزایش کیفیت پارکهای منطقه ای گردد.

هدف این تحقیق بررسی اثر بخشی  کاربرد گیاهان در محیط آموزش و بازی کودکان بر پرورش خلاقیت و زیر مؤلفه های آن است. جامعه آماری این پژوهش کودکان سنین پیش دبستانی واقع در شهر تبریز بود که با استفاده از روش غیر تصادفی و با توجه به محدودیت های موجود، یک مهدکودک با تعداد 30 نفر از کودکان 4-6 سال انتخاب و در گروه های آزمایش و کنترل و در هر گروه 15 نفر قرار داده شد. یکی از گروه ها به کلاسی که منظر داخلی آن با استفاده از گیاهان تغییر داده شده بود و گروه دیگر به کلاس معمولی منتقل شد و به مدت سه هفته در این شرایط قرار گرفتند. پرسشنامه خلاقیت عابدی جهت جمع آوری داده ها به کار برده شد و آزمون کوواریانس یک طرفه (ANCOVA) برای تحلیل داده ها استفاده شد. نتایج نشان داد که کاربرد گیاهان در محیط بازی و یادگیری کودک بر خلاقیت کودک و نیز زیر مؤلفه بسط و انعطاف پذیری، تأثیر معنی داری داشت. به عبارت دیگر تفاوت معنی داری بین گروه کنترل و آزمایش در زیر مؤلفه بسط، انعطاف پذیری و خلاقیت کل مشاهده گردید ولی بر زیر مؤلفه سیالی و ابتکار تاثیر معنی داری نداشت. وجود گیاهان بر تولید جزییات (بسط) و تولید اندیشه های متنوع و غیر معمول و ارائه راه حل های مختلف برای یک مسئله (انعطاف پذیری) تأثیر مثبت معنی داری داشته است. انتقال روح زنده طبیعت به فضاهای داخلی باعث ارتباط بین محیط بیرون و درون شده و موجب می شود تا انعطاف پذیری و خلاقیت وی تقویت گردد.

امنیت یکی از مؤلفه های اساسی رفاه اجتماعی است و زنان به عنوان سرمایه های انسانی هر جامعه نقش مؤثری در پیشبرد تعالی و اهداف جامعه دارند. افزایش امنیت محیطی در جهت بهبود پارک های بانوان از رویکردهای مهمی است که جوامع پیشرفته به آن توجه دارند. این تحقیق به منظور شناسایی میزان امنیت ادراک شده بانوان و موانع و راهکارهای پیشنهادی آنان برای کاهش احساس ناامنی در پارک بانوان شهر جدید سهند انجام شده است. در اﯾﻦ باره، از 125 ﻧﻔﺮ از زﻧﺎن در ﻣﺤﺪوده ﭘﺎرک بانوان شهر جدید سهند مصاحبه حضوری به عمل آمد و سؤالاتی درباره فعالیت های افراد در پارک بانوان، زمان سپری شده برای رسیدن به پارک و زمان مراجعه، میزان امنیت، موانع امنیت پیشنهاد زنان برای افزایش امنیت در این پارک ها پرسیده شد. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﺍﺻﻠی ترین موانع امنیت در پارک بانوان دیده شدن از ساختمان های بلند و بایر بودن زمین های اطراف است. تاریکی و مراجعه مردان برای امور باغبانی و فنی و نگرانی از کودک نیز در درجه های بعدی اهمیت بوده است. توسعه کالبدی فضاهای اجتماعی و همچنین امکانات ورزشی می تواند در موفقیت پارک های بانوان نقش مؤثری ایفا کند.

مدتهاست که ارتباط بین الگوهای کاشت گیاهان وادراک امنیت در مناطق مسکونی در بین طراحان منظر مورد بحث واقع  شده است  واین درحالی است که اثر گیاهان در امنیت پارک های شهری ،یا بطور جدی و کافی مورد بررسی علمی قرار نگرفته و یا تحقیقات انجام شده در این زمینه در دسترس نمی باشد.  بنابراین، یک مطالعه میدانی با استفاده از پرسشنامه حاوی تصاویر الگوهای مختلف کاشت ،در پارک های شهری برای سنجش احساس امنیت استفاده کنندگان در گیاهکاریهای با زمینه متفاوت در بین 296 شرکت کننده در پارک های شهری تبریز در سال 1391 انجام گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که الگوهای کاشت با تراکم متوسط و دارای دسترسی فیزیکی مناسب امن تر از الگوهای کاشت پر تراکم با دید بصری مسدود شده می باشند. هم چنین نتایج تحقیق نشان داد که کاشت های بدون چمن و مناظر آب ،احساس امنیت کمتری نسبت به گیاه کاریهای همراه با چمن و مناظر آب به بینندگان القا می کنند. علاوه بر این، گیاهکاری حاوی تنوع زیاد گونه ها در مقایسه با مناظر دارای تنوع گونه ای کمتر در پارک ها ناامن تراحساس شدند.این مطالعه اثبات کرد که عناصر فضای سبز پارک ها شامل چمن، گیاهان پوششی سبز، و مناظر آب باعث افزایش احساس امنیت در پارک ها می شوند. (همچنین طراحان و معماران منظر لازم است از طراحی مناظر با گیاهان با تراکم بالا دوری کنند که این کار باعث مسدود شدن دید و در نتیجه کاهش احساس امنیت در پارک می شود. همچنین از کاشت گیاهان کوتاه قد از قبیل درختچه ها با تاج پایین در فاصله بین درختان جلوگیری شود.) نتایج این تحقیق کاربرد تئوری "فعالیت روتین" را در مناظر پارک های شهری در تبریز را گسترش می دهد جایی که شرایط کاشت گیاهان بایستی طوری باشد که باعث افزایش نیروی کنترل اجتماعی در راستای جلوگیری از وقوع رفتارهای ناهنجار اجتماعی باشد.    

توجه به شاخص های کیف ی شکل دهی پارک ها می تواند به پایداری اجتماعی و همبستگی های شهرها منجر شود. از این رودر پژوهش موردنظر بر آن است تا با ارزیابی عوامل موثر بر کیفیت پارک های منطقه ای تبریز راهکاری مناسب و کاربردی را در اختیار مدیران و طراحان فضاهای سبز قرار دهد. داده ها با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده  و درمجموع ۳۰۰ نفر به پرسشنامه ها پاسخ داده اندروشهای مختلفی از جمله آنالیز توصیفی، همبستگی پیرسون، و رگرسیون گام به گام برای تحلیل داده ها استفاده شد و با انجام تحلیل عاملی یازده زیر مؤلفه (دسترسی، مبلمان، امکانات و خدمات، امنیت، گروه های اجتماعی، فعالیت های اجتماعی مختلف، دیدار گاه بودن، محیط زیست، کیفیت مدیریت، کیفیت نگه داری، کیفیت طراحی ) با بار عاملی بالای 7/0 از مؤلفه های اصلی تحقیق (دسترسی و ارتباطات، جامعه پذیری، آسایش و منظر، کاربر و فعالیت) استخراج شد. نتایج آنالیز نشان داد که دسترسی ، جامعه پذیری، کاربر و فعالیت ها و آسایش و منظر به ترتیب بیشترین تا کمترین کیفیت را به خود اختصاص دادند. در زیر مؤلفه ها نیز محیط زیست مهمترین عامل در کیفیت پارکها بوده و گروه های اجتماعی، دسترسی به پارک، امنیت، دیدارگاه بودن، انواع فعالیت های اجتماعی، مبلمان و امکانات به ترتیب در رتبه های بعدی اهمیت قرار داشتند. نتایج آزمون پیرسون نیز نشان داد که بین مؤلفه های مستقل (دسترسی و ارتباطات، جامعه پذیری، آسایش و منظر، کاربر و فعالیت) پژوهش با متغیر وابسته (کیفیت پارک منطقه ای) رابطه ای مستقیم و معنادار وجود دارد همچنین این مؤلفه ها مجموعاً قادر به تبیین و تعریف ۶/۵۴ ٪ از کیفیت پارکهای منطقه ای (متغیر وابسته) هستند.

امروزه جایگاه زنان و پاسخگویی به نیازهای جسمی، روحی و اجتماعی و فراهم نمودن بستری برای پر کردن اوقات فراغت آنها یکی از مهمترین بحث ها در طراحی فضاهای فراغتی می باشد. ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎل زﻧﺎن در اجتماع و نیز مسائل مربوط به آسایش آنها موجب احداث پارک های بانوان شده است. با این حال شناخت انگیزه های بانوان از رفتن به پارکها و تاثیر آن بر توسعه پارکها در ایران از جمله شهر تبریز مورد توجه قرار نگرفته است. این تحقیق جهت شناسایی انگیزه زنان برای مراجعه به پارک بانوان در شهر جدید سهند انجام شده است. د ر اﯾﻦ راﺳﺘﺎ از 125 ﻧﻔﺮ از زﻧﺎن در ﻣﺤﺪوده ﭘﺎرک بانوان شهر جدید سهند مصاحبه حضوری بعمل آمد. متن مصاحبه متشکل از سوالاتی درباره علل و انگیزه استفاده از پارکهای بانوان، عوامل موثر در تامین سلامت جسمانی بانوان و فعالیت های مورد علاقه آنها و همچنین درستی ایده ایجاد پارک های بانوان می باشد. ﺑﺮای ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ از نرم افزارهای spss و excel اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﺻﻠی ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺍﻧﮕیﺰﻩ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﺑﺮﺍی ﺍﻓﺮﺍﺩ ورزش و ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯتجهیزات ورزشی و لاغری و رسیدن به تناسب اندام و بیکاری عامل مهم دیگر بانوان برای حضور در این پارک ها می باشد. هم چنین رهایی از تنهایی و گذران اوقات فراغت با اشخاص دیگر از جمله دوستان عوامل درونی موثر در مراجعه به پارکها بوده است. توسعه کالبدی فضاهای اجتماعی و همچنین امکانات ورزشی می تواند در موفقیت پارکهای بانوان نقش موثری ایفا کند.