علی جلالی دیزجی

مقدمه: پژوهش حاضر، با هدف ارزیابی کتابخانه های دیجیتالی دانشگاه علامه طباطبائی و موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان بر مبنای معیارهای ارزیابی زی و چو (2013) انجام شده است. روش شناسی: روش پژوهش توصیفی و پیمایشی بوده، و ساختار کتابخانه دیجیتالی از ده بعد مورد بررسی قرار گرفته است. این معیارها به صورت پرسشنامه محقق ساخته بر اساس معیارهای ارزیابی زی و چو، در طیف لیکرت تنظیم گردیده است. برای گردآوری داده ها، پرسشنامه ها در دو کتابخانه و در دو گروه کاربران و کارکنان توزیع و در مجموع 63 پرسشنامه برگشت داده شدند. همچنین، تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار spss انجام گردید. یافته ها: یافته های آمار توصیفی نشان داد، که دو کتابخانه دیجیتالی در ابعاد تعامل کاربر و بافت/زمینه در وضعیت متوسط بوده و در ابعاد دیگر در وضعیت خوب قرار دارند. بر اساس یافته های آمار استنباطی، از دیدگاه کاربران و کارکنان، در ابعاد مجموعه، طراحی رابط، بافت، حفاظت و مدیریت تفاوت معناداری وجود ندارد. اما، در ابعاد سازماندهی اطلاعات و خدمات (سطح 01/0)، ابعاد فناوری و تاثیر بر کاربر (سطح 02/0) از نظر کاربران و در بعد تعامل کاربر (سطح 02/0) از نظر کارکنان، تفاوت معناداری میان دو نظام اطلاعاتی به نفع کتابخانه دیجیتال دانشگاه علامه وجود دارد. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد با وجود تفاوت در نوع این دو کتابخانه، تفاوت چندانی در میان ابعاد مورد بررسی ( به غیر مورد ذکر شده در یافته ها) بین آن ها وجود ندارد، اما در برخی ابعاد، تفاوتی کمی بین نظرات پاسخ دهندگان با برتری نسبی و جزئی کتابخانه دیجیتال دانشگاه علامه مشاهده می شود.

هدف: هدف این پژوهش تبیین گرایش موضوعی مطالعه غیردرسی کاربران عضو کتابخانه های عمومی منطقه 18 و 19 شهر تهران است. روش/رویکرد: این پژوهش، توصیفی بوده و با رویکرد کمی و با تحلیل داده های ثبت شده در بخش امانت کتابخانه انجام شده و از داده های نرم افزارکتابخانه ای سامان و پرونده کتاب های امانت رفته استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش را کاربران عضو کتابخانه های عمومی مناطق 18 و 19 تهران و همچنین کتاب های امانت رفته توسط آنان تشکیل می دهند. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شده است. یافته ها: یافته ها نشان داد کتاب های رده ادبیات (شعر و داستان) با فراوانی 5532 مورد، و رده زبان با 507 مورد امانت، به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار امانت را در کتابخانه عمومی منطقه ۱۸ داشته است. همچنین در کتابخانه های عمومی منطقه 19 رده ادبیات (شعر و داستان ) با فراوانی 7740 مورد امانت، بیشترین و رده زبان با 472 مورد، کمترین امانت را به خود اختصاص داده اند. علاوه بر این، در هر دو منطقه 18 و 19 دختران کتاب های با ژانر موضوعی عاشقانه، علمی، طنز و سرگرمی، و مذهبی را بیشتر مطالعه می کنند و پسران به ترتیب کتاب های علمی، طنز و سرگرمی و شعر، ماجراجویانه و جنایی می خوانند. بحث و نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد بین گرایش های مطالعه کاربران عضو کتابخانه های عمومی منطقه 18 و 19 تهران با توزیع موضوعی کتاب های موجود در همان کتابخانه ها تناسبی وجود ندارد که نیازمند توجه جدی از سوی متولیان کتابخانه است.  همچنین، بین گرایش های مطالعه در بین کاربران دختر و پسر عضو کتابخانه های عمومی منطقه 18 و 19 تهران تفاوت معنی داری وجود دارد و می بایست در سیاست های مجموعه سازی این نکته مورد توجه قرار گیرد.

هدف: هدف پژوهش حاضر روشن کردن دامنه همکاری علمی دانشگاه تبریز با دانشگاه ها و مؤسسات خارجی در نمایه استنادی اسکوپوس است. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی و تحلیلی است که به بررسی آن دسته از تولیدات علمی دانشگاه تبریز نمایه شده در پایگاه اسکوپوس می پردازد که با مشارکت کشورهای خارجی منتشر شده اند که شامل 1044 مدرک است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار اکسل استفاده شد. یافته ها: همکاری علمی دانشگاه تبریز با کشورهای خارجی از سال 1962 آغاز شده و حاصل این همکاری با رشد صعودی به 1040 تولید علمی مشترک برای دانشگاه تبریز رسیده است. پژوهشگران دانشگاه تبریز بیشترین میزان همکاری را با کشورهای امریکا، انگلیس و کانادا داشته اند. از نظر زمینه موضوعی بیشترین همکاری علمی دانشگاه تبریز با سایر کشورها در حوزه های فنی و مهندسی، شیمی، فیزیک و کشاورزی انجام گرفته است. از سوی دیگر دانشگاه ریرسون کانادا و دانشگاه استرالیای غربی فعال ترین مؤسسات علمی و پژوهشی خارجی در همکاری علمی با دانشگاه تبریز بوده اند. نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن است که همکاری علمی بین المللی دانشگاه تبریز در سال های اخیر روند رو به رشدی داشته است بطوری که تعداد تولیدات مشترک آن با خارجی ها در سال 2011 به 168 رکورد رسیده بود. با وجود اینکه دانشگاه تبریز 19 درصد از تولیدات علمی خود در پایگاه استنادی اسکوپوس را با مشارکت خارجی منتشر کرده است، اما سطح و میزان همکاری پایینی را به ویژه در حوزه های موضوعی علوم انسانی و اجتماعی دنبال کرده است. بنابراین مدیران و سیاست گذارن دانشگاه می توانند با ظرفیت سازی های علمی و پژوهشی از طریق عضویت در شبکه های علمی منطقه ای و جهانی، میزان و کیفیت همکاری علمی بین المللی خود را ارتقا ببخشند.

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین فرایند زیست روش های پژوهش پایان نامه های علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه های دولتی ایران از سال 1384- 1388 است. روش پژوهش: این پژوهش کاربردی، و از روش تحلیل محتوا، برای تعیین گرایشات روش های پژوهشی پایان نامه ها استفاده کرده است. جامعه مورد مطالعه 292 پایان نامه علوم کتابداری و اطلاع رسانی نوشته شده از سال 1384-1388 در دانشگاه های دولتی ایران می باشد. پایان نامه ها از لحاظ روش پژوهش نیز در 10 نوع روش پژوهشی تفکیک شده اند. گردآوری اطلاعات با استفاده از فیش برداری بر مبنای فهرست کنترل انجام شده است. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای EXCEL و SPSSانجام شده است. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش 81/42 درصد از کل پایان نامه ها از روش پژوهش پیمایشی، 01/13 درصد از روش پژوهش تحلیل محتوا، 30/11 درصد از روش پژوهش تحلیل استنادی، 22/8 درصد از روش پژوهش پیمایش توصیفی، 51/6 درصد از روش پژوهش کتابخانه ای، 45/4 درصد از روش پژوهش پیمایش مقایسه ای، 11/4 درصد از روش پژوهش  پیمایش تحلیلی، 77/3 درصد از روش پژوهش پیمایش ارزشیابی، 40/2 از روش پژوهش توصیفی، 05/2 درصد از روش پژوهش توصیفی تحلیلی، 68/0 درصد از روش پژوهش تجربی و 68/0 درصد از پایان نامه ها از روش پژوهش طراحی سیستم استفاده کرده اند. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد که گرایش روش پژوهشی غالب در پایان نامه های علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه های دولتی ایران مربوط به روش پژوهش پیمایشی، و ضعیف ترین گرایش مربوط به روش های پژوهشی تجربی و طراحی سیستم می باشد.

هدف: تحلیل استنادی و ترسیم ساختار تولیدات علمی حوزه حقوق مالکیت فکری در سطح بین المللی در بازه زمانی 2000 تا 2010 است. روش پژوهش: پژوهش حاضر، از نوع کاربردی و به روش تحلیل استنادی از روش های علم سنجی انجام شده است. تعداد 678 پیشینه در قالب مقاله، مقاله کنفرانس، نقد و بررسی و غیره در سال های 2000-2010 به صورت فایل های متنی از پایگاه وبگاه علوم استخراج و در رایانه شخصی ذخیره گردید. سپس با استفاده از آمار توصیفی و نرم افزارهای HistCite ، ISI.exe و Excel  مورد تجزیه و تحلیل های لازم قرار گرفتند. یافته ها: متوسط نرخ رشد سالانه انتشارات حوزه حقوق مالکیت فکری طی سال های مورد بررسی در پایگاه " آی اس آی " 8/8 درصد می باشد. تولیدات علمی حوزه با مشارکت 49 کشور و به 7 زبان زنده دنیا تولید شده اند که در این میان آمریکا با تولید 219 رکورد رتبه نخست را در بین کشورها دارد و 5/97 درصد مقالات به زبان انگلیسی بودند. 512 مؤسسه علمی و دانشگاهی در تولید این مدارک همکاری داشتند که دانشگاه کلرادو با تولید 12 مقاله فعال ترین مؤسسه شناخته شد. به لحاظ موضوعی، اصلی ترین خوشه علمی حوزه در مبحث حقوق مالکیت فکری در تجارت بین الملل و روابط اقتصادی بین کشورها بوده است. نتیجه گیری: در کل 59 درصد تولیدات را 5 کشور نخست منتشر کرده اند. میانگین ضریب همکاری نویسندگان برابر با 23/0 به دست آمد که دلالت بر همکاری کم نویسندگان این حوزه دارد. با توجه به خوشه اصلی حوزه می توان گفت که اهمیت حقوق مالکیت فکری در مبحث اقتصاد به ویژه اقتصاد بین الملل جایگاه ویژه ای دارد.  

هدف: امروزه مهارت جستجو در وب برای بسیاری از جستجوگران از اهمیت خاصی برخوردار است و با افزایش شتابناک حجم اطلاعات در وب، فراگیری آنها ضروری به نظر می رسد. هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی میزان آگاهی و استفاده دانشجویان دانشگاه های ایلام و آزاد اسلامی واحد ایلام از ابزارهای جستجوی اطلاعات در وب است. روش پژوهش: روش پژوهش، پیمایشی و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است. ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه پژوهش، عدد 82/.  است که پایایی مطلوبی را نشان می دهد. نمونه آماری پژوهش، 375 نفر از دانشجویان دانشگاه ایلام و دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام می باشند که به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند و از آزمون همبستگی اسپیرمن، آزمون t و آزمون مان-ویتنی استفاده شده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که میانگین آشنایی دانشجویان دو دانشگاه ایلام و آزاد اسلامی واحد ایلام با ابزارهای جستجوی اطلاعات در وب، به ترتیب، 60/3 و 22/3 است. هدف اکثریت دانشجویان دو دانشگاه از جستجوی اطلاعات در شبکه جهانی وب، انجام پروژه های درسی بوده است. از بین ابزارهای جستجوی اطلاعات در وب، موتورهای جستجو بیشترین استفاده را داشته اند و در میان موتورهای جستجو، دانشجویان از Google و Yahoo بیشترین استفاده را کرده اند و در میان راهنماهای موضوعی، بیشترین استفاده از Yahoo بوده است. میانگین میزان تجربه استفاده از ابزارهای جستجوی اطلاعات در دانشگاه ایلام 01/3 و در دانشگاه آزاد اسلامی، 44/2 است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد که میزان آگاهی دانشجویان دو دانشگاه از ابزارهای جستجوی اطلاعات در وب، پایین بوده است؛ در نتیجه میزان استفاده این دانشجویان از ابزارها نیز مطلوب نبوده است.