اعظم بذرافشان

مقدمه: کیفیت برنامه های آموزشی در دهه های اخیر با چالش های متعددی همراه بوده است. شناسایی این چالش ها می تواند به برنامه ریزان در جهت هر گونه تغییر و بازنگری و بهبود کیفیت برنامه های آموزشی کمک نماید. هدف این مطالعه شناسایی مشکلات موجود در برنامه آموزشی رشته مدیریت خدمات بهداشتی درمانی در مقطع کارشناسی بود. روش کار: این مطالعه کیفی با مشارکت 27 نفر از اعضای هیات علمی، مربیان و دانش آموختگان انجام گردید. افراد به صورت هدفمند انتخاب شدند. پس از کسب رضایت آگاهانه از آنان، داده ها با استفاده از مصاحبه فردی به صورت نیمه ساختار یافته، جمع آوری شد. کلیه مصاحبه های ضبط شده روی کاغذ بازنویسی و مرور شد. سپس به روش تحلیل محتوا مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: پس از تحلیل نتایج، سه طبقه اصلی برنامه درسی، عرصه های بالینی و اهداف برنامه به عنوان چالش های مهم در برنامه آموزشی کارشناسی رشته مدیریت خدمات بهداشتی درمانی شناسایی شد. به نظر می رسد که سرفصل دروس و اهداف این برنامه آموزشی اثربخشی لازم را ندارند و همچنی مشارکت کنندگان معتقد بودند که عرصه های بالینی باید از لحاظ مواردی از قبیل برگزاری کلاس های توجیهی، آموزش مهارت های مبتنی بر بیمارستان و مربیان توانمند مورد توجه قرار گیرند. نتیجه گیری: تصمیم گیرندگان، برنامه ریزان و مدرسان می توانند با استفاده از نتایج این مطالعه، به بازنگری و تدوین برنامه ای متناسب با توجه به نیازهای سیستم بهداشتی درمانی کشور بپردازند تا دانش آموختگان به صلاحیت ها و توانمندی های مورد نیاز در اداره واحدهای بهداشتی درمانی دست یابند.

هدف: تعیین الگوهای همکاری و تحلیل شبکه های هم تألیفی تولیدات علمی دانشگاه صنعتی شریف در سال -های 2005- 2010. روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با رویکرد علم سنجی انجام شده است و جامعه پژوهش را آن دسته از تولیدات علمی دانشگاه صنعتی شریف تشکیل می دهند که در وبگاه وب آوساینس در بازه زمانی 2005-2010 نمایه شده اند. یافته ها: تعداد عناوین منتشر شده دانشگاه صنعتی شریف در طول سال های 2005-2010 سیر صعودی داشته، اما روند رشد تولیدات دانشگاه در طی این سال ها دارای نوسان بوده است. نرخ رشد تولیدات در این پنج سال نرخ 38/10 درصد را نشان داده است. از 1017 دانشگاه و مؤسسه مختلف، پنج دانشگاه از نظر تعداد مقالات و دو شاخص ال.سی.اس و جی.سی.اس با دانشگاه صنعتی شریف بیشترین همکاری را داشته اند. همچنین یافته ها حاکی از آن بود همکاری مؤسسه ای و همکاری بین مؤسسه ای در بالاترین سطح؛ و در مقابل، همکاری بین المللی از پایین ترین سطح برخوردار بوده است. سهم تولیدات با الگوی نویسندگی تک نویسنده درحال کاهش بوده و سهم تولیدات با الگوی دونویسنده و بیش از دونویسنده، پیوسته در حال افزایش بوده است. در تحلیل ماهیت شبکه های هم تألیفی موضوع فیزیک کاربردی و مهندسی عمران از نظر تعداد خطوط و گره ها بیشترین را در میان 25 موضوع به خود اختصاص داد و نتایج نشان داد که سه موضوع شیمی تجزیه، علم پلیمر، شیمی آلی دارای بیشترین چگالی و تراکم یا پیوستگی در میان موضوعات برخوردار بوده است. موضوعات شیمی آلی، شیمی فیزیک، فیزیک پلاسما براساس شاخص رأس بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده اند. نتیجه گیری: تولیدات هم تألیفی در دانشگاه صنعتی شریف درحال افزایش است و همکاری در نویسندگی در دانشگاه صنعتی شریف از سطح قابل قبولی برخوردار است. ییشترین همکاری ها در حوزه های علوم پایه در رشته های شیمی، فیزیک و ریاضیات و در حوزه فنی و مهندسی در رشته عمران و مهندسی نفت است.

مقدمه: امروزه پژوهش به عنوان یکی از اساسی ترین زیر ساخت های توسعه و پیشرفت کشور ها محسوب می شود. پژوهش های هدفمند علاوه بر پاسخگویی به نیازهای جامعه از انجام پژوهش های تکراری و اتلاف وقت، منابع و انرژی جلوگیری می کنند و اگر به تولید اطلاعات علمی منجر شود می تواند به عنوان یکی از شاخص های رشد و توسعه یافتگی جوامع تلقی شود.[1] اهمیت تولید اطلاعات علمی و نقش انکار ناپذیر آن در توسعه پایدار تا بدان حد است که بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا حجم عظیمی از سرمایه های ملی خود را صرف توسعه پژوهش و مؤسسات پژوهشی می نمایند. علاوه بر این، افزایش گرایش عموم به فعالیت های علمی که منجر به تولید اطلاعات علمی می شوند، نشان از اهمیت اطلاعات علمی در توسعه و پیشرفت کشورها دارد. ایجاد رشته ای به نام "علم سنجی" در دهه هفتاد میلادی نیز مؤید همین نکته است.[2] یکی از رسالت ها و فعالیت های دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی تسهیل و گسترش فرایند تولید اطلاعات و انجام پژوهش مبتنی بر نیازهای اساسی جامعه می باشد.[3،4] ارزشیابی کمّی یافته های علمی حاصل از فعالیت های پژوهشی، مسئولان و برنامه ریزان را یاری می نماید تا بتوانند با هزینه کمتر، بیشترین استفاده را از منابع مالی و انسانی برده و از آن در بهینه سازی ساختار اقتصادی اجتماعی کشور بهره جویند. علم سنجی از جمله راه کارهایی است که می تواند به توازن بودجه و هزینه های اقتصادی کمک کرده و از این طریق، کارایی تحقیقات را افزایش دهد. علاوه بر این، بررسی تولید علم، ابزار مناسبی برای سیاست گزاری و برنامه ریزی صحیح و شناخت وضعیت گذشته فراهم آورده و موجب هدفدار کردن حرکت های علمی و تعیین اولویت های پژوهشی و در کنار آن منجر به شناسایی نقاط ضعف و کمبودهای موجود در تولید اطلاعات علمی می شود. امروزه بررسی کمی برونداد علمی به ویژه مقالات پژوهشی یکی از مهمترین شاخص های پژوهش و تولید علم شناخته می شود. یکی از کارامد ترین شیوه های بررسی برونداد علمی و بالطبع وضعیت کلی پژوهش، استفاده از مطالعات علم سنجی با بررسی مقالات نمایه شده در پایگاه های اطلاعاتی معتبر است. در این نوع از مطالعات، اندازه گیری کمی تولیدات علمی می تواند تا حدودی مشخص کند که فراوانی پژوهش های هر کشور، هر نهاد، هر رشته علمی و هر فرد و روند آن چگونه است، پژوهشگران چه زمینه ها و سؤالاتی را برای پژوهش خود بر می گزینند و چه زمینه ها و چه سؤالاتی مورد غفلت واقع می شود، پژوهش ها را چه کسانی، چه نهاد هایی و در چه مراکزی انجام می دهند، این پژوهش ها از نظر مالی چقدر حمایت می شوند و اثرگذاری آن ها بر محیط های علمی چگونه است.[5] از آنجا که سالانه سهم گسترده ای از بودجه پژوهشی کشور به مؤسسات و مراکز پژوهشی اختصاص می یابد، بررسی و تحلیل مستمر فعالیت های پژوهشی این مؤسسات می تواند یکی از گام های مهم در شناسایی نیازهای اساسی کشور تلقی شود که در جهت دهی و تعریف پژوهش های آتی نقشی محوری دارد. با توجه به کاربردهای روزافزون علم سنجی در ارزیابی و سنجش تولیدات علمی پژوهشگران، هدف از مطالعه حاضر سنجش تولیدات علم انستیتو پاستور ایران، به عنوان یکی از بزرگ ترین و با سابقه ترین مؤسسات تحقیقاتی مستقل در حوزه علوم پزشکی کشور، با استفاده از روش علم سنجی در طول 36 سال گذشته (1973-2009 میلادی) می باشد. روش کار پژوهش حاضر با استفاده از روش های علم سنجی انجام شده است. منبع گردآوری داده ها پایگاه اطلاعاتیScience Citation Index Expanded (SCIE) است. این پایگاه توسط مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) عرضه می شود و یکی از پایگاه های مهم در مطالعات علم سنجی به شمار می آید. جامعه این پ ژوهش عبارت است از کلیه مقالات نمایه شده در پایگاه استنادی SCIE در حوزه های علوم پزشکی از ابتدا تا پایان سال 2009 میلادی که وابستگی سازمانی نویسندگان آن ها انستیتو پاستور ایران ذکر شده است. برای استخراج مدارک نمایه شده از ایران در حوزه های پزشکی از نام ایران و انستیتو پاستور در فیلد address استفاده شد. بعد از محدود کردن زمان، با استفاده از بخش subject area، هر حوزه پزشکی انتخاب و رکورد های مربوط به هر حوزه در فایل شخصی ذخیره گردید. جمع آوری اطلاعات در محیط اینترنت و از طریق رابط وب آو ساینس(Web Of Science(WOS)) انجام گرفت. داده های تحقیق پس از استخراج از پایگاه SCIE وارد نرم افزارHistcite گردید. در انتها برای عملیات آمار توصیفی و تحلیلی از نرم افزار های2007 Excel و SPSS 17 استفاده شد.

واژه های کلیدی: علم سنجی- ارزیابی پژوهش-شاخص هرش-شاخصg و پارامترm،

اطلاعات، پشتوانة تحقیق است و کتابداران و اطلاع رسانان علاوه بر آنکه به عنوان محقق می توانند به تولید علم بپردازند، میتوانند در فرایند تحقیق به پژوهشگران کمک کنند. این پژوهش، نقش کتابداران و اطلاع رسانان را از دیدگاه استادان و دانشجویان پژوهشگر و همچنین کتابداران و اطلاع رسانان دانشگاه علوم پزشکی کرمان، بررسی کرده است. دو پرسشنامة پژوهشگر ساخته (پرسشنامة کتابدار و پرسشنامة پژوهشگر) در بین 25 کتابدار دانشگاه و 69 استاد و 29 دانشجوی پژوهشگر، به شکل حضوری توزیع شد که تمام کتابداران و دانشجویان و حدود 85% از استادان پاسخ دادند. طبق یافته ها در زمان پژوهش 83 طرح انجام شده بود. استادان پژوهشگر، بیش از دانشجویان از کتابخانه استفاده می کردند و همچنین بیش از دانشجویان از کتابدار کمک گرفته بودند. بین استفاده از کتابخانه و درخواست کمک، رابطه ای معنادار بود؛ اما بین مدرک تحصیلی و میزان آشنایی با منابع و روش تحقیق کتابداران بر درخواست کمک از وی، رابطة معناداری مشاهده نشد. مهمترین مرحله ای که در آن از کتابدار کمک میگرفتند، جستجوی اطلاعات بود. مهمترین عامل در عدم تقاضای کمک از کتابدار، کمبود وقت کتابدار ذکر شده بود. بنابراین، لازم است با انجام پژوهشهایی، عوامل ایجاد انگیزه و نیازهای آموزشی کتابداران مشخص و به طور مداوم و مرتب برای آنها دوره های بازآموزی و کارگاه های آموزشی برگزار شود