سید مهدی اعتمادی فرد

امروزه رسانه های اجتماعی نقش مهمی در فهم سیاست و فرهنگ جوامع دارند. بازنمایی خلقیات ایرانی در گفتمان رسانه ای و سبک های ارتباطی توئیتر از مهم ترین بسترها برای مطالعات فرهنگی است. یکی از راه های فهم نظم پنهان تغییرات جامعه، از طریق شناخت لایه های برسازنده کنش افراد است. جایی که الگوهای ذاتی و موقعیتی برای پذیرش قواعد اخلاقی، سبب تکوین رفتارهای اجتماعی می شود. ترجیحات اخلاقی، کیفتی در فرهنگ جوامع بوده و پیش از متغیرهای زمینه ای دیگر همچون ویژگی های روان شناختی یا گرایش های سیاسی بر درک و پیش بینی رفتار اثرگذار است. کشف الگوی منظم این ترجیحات، نزاع های اساسی روشی را به راه انداخته و بهترین حالت در وضعی پدیدارشناسانه و بدون دخالت محقق رخ می نماید. داده های شبکه های اجتماعی، چنین امکانی را بیش از پیش میسر ساخته اند. هدف مقاله حاضر کشف الگوی ترجیحات اخلاقی کنشگران در موقعیت تصمیم گیری سیاسی است که آن را بر بستر کلان داده های توئیتر در بازه زمانی انتخابات 1396 ریاست جمهوری ایران می جوید. روش اجرا تحلیل محتوای کیفی و ساختن مدلی پایین به بالا از ارزش های اخلاقی است. نتایج حاکی از شناسایی ترجیحات گروه، مسئولیت، شناخت، توجه، اعتماد، ارزش، قدرت و اینرسی به عنوان مهم ترین بنیادهای اخلاقی است که هر یک دو قطب مثبت و منفی دارند. زمینه های فرهنگی جامعه پذیری اخلاقی بین گروهی مبتنی بر پذیرش مسئولیت های متقابل می تواند پیرنگ بنیادهای اخلاقی ایرانیان و تبیین کننده الگوی نظم کنشگری ایشان در تصمیمات سیاسی باشد.

دانش آموزان سمپاد در رقابتی درونی با خود دوباره به دو سنخ قوی و ضعیف تقسیم می شوند. همه دانش آموزان سمپاد نخبه اند. دانش آموز ضعیف سمپاد نخبه ای معمولی می شود. نخبه معمولی، دانش آموزی است که در رقابت کنکور سمپاد پیروز شده است، ولی در رقابت درون سمپاد شکست خورده است. در این مقاله نشان می دهیم چگونه سنخ «نخبه معمولی» در نهایت میان ذهنیت دانش آموز سمپاد را تشکیل می دهد.در این پژوهش که به صورت اتنوگرافیک صورت پذیرفته است. یکی از پژوهشگران به عنوان معلم و مشاور مدرسه سمپاد با این دانش آموزان همراه بود و از خلال آنان زیست درون مدارس سمپاد را رصد می کرد. یکی دیگر از روش های ما، تحلیل ثانویه و تحلیل اسنادی است که از دیگر منابع و مصاحبه هایی که درمورد سمپاد در فضای مجازی در دسترس است، به دست آمده است.یافته ها نشان می دهد که «نخبه معمولی» وارد سمپاد شده است، ولی نمی تواند انتظارات مدرسه را برآورده کند؛ خانواده فشارش بر این نخبه معمولی مضاعف است. این نخبگان معمولی عامل اصلی تداوم رقابت هستند؛ زیرا آن ها وجه سلبی رقابت را نشان می دهند. گروه پیروزانی اکنون بازنده، اخلاق رقابت را در همه زیست خود تسری می دهند و بدین طریق فرهنگ سوبژکتیو موفقیت، از روی فرهنگ ابژکتیو رقابت به عنوان ارزش اصلی زیست برساخته می شود. از سوی دیگر، با شکست در رقابت و به رسمیت شناخته نشدن، اهداف اصلی سمپاد را به چالش می کشند.سنخ نخبه معمولی آشکارکننده وجهی از «شخصیت اقتدارگرا» است. او از یک سو خود را برنده رقابت می پندارد و از سوی دیگر ذهنیتش برساخته شده به واسطه همین رقابت است. به این ترتیب به صورتی متناقض خود را در برابر «همگان» ضعیف می پندارد.

اساسی ترین مسئله در مقاله حاضر، فهم چگونگی بازنمایی سلسله مراتب اقتدار در خانواده و تغییراتی است که در آن در فیلم های ملودرام اجتماعی با مضامین خانوادگی پرفروش در بازه زمانی ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۷ است. در مطالعه حاضر مبتنی بر رویکردهای معاصر در حوزه جامعه شناسی جنسیت تلاش شده است تا ورای امر مردانه و زنانه، قدرت و فرهنگ به عنوان عناصر کلیدی در تحلیل فیلم ها برای فهم مناسبات اقتدار در خانواده ایرانی مدنظر قرار گیرد. برای تحلیل این امر در بازه زمانی مذکور در نمونه های تحقیق، از الگوی نشانه شناسی جان فیسک استفاده شده است تا بتوان ضمن توصیف نحوه توزیع اقتدار خانواده ها در این فیلم ها، با نگاهی طولی به سلسله مراتب اقتدار خانواده و تغییرات آن پرداخت. نتایج حاکی از آن است که در طی یک دهه در ابتدا شاهد حضور مردانگی هژمونیک و کمتر هژمونیک و زنانگی مؤکد در این فیلم ها هستیم. در میانه دهه حضور زنان مقاومت پیشه هم بیشتر مشاهده می شود؛ اما در اواخر این دهه یعنی سال های 1395 تا 1397 مردان هژمونیک و زنان مؤکد مهم ترین الگوی توزیع اقتدار در خانواده در این فیلم ها هستند. آنچه در این مقاله مهم است توجه به جنبه متفاوتی در مقایسه با نتایج به دست آمده از پژوهش های پیشین است.