نجمه گودرزی

در این مقاله، نقش های جنسیتی و چگونگی بهره گیری از رمزگان اجتماعی، فنی و ایدئولوژیک در موقعیت های مختلف زنان و مردان در فیلم «سعادت آباد» به کمک روش نشانه شناسی جان فیسک بررسی شده است. تحلیل های به دست آمده نشان می دهد، برساخت اجتماعی جنسیت صورت گرفته، به ویژه برای زنان، گاهی رهایی بخش و نقادانه و گاهی تبعیض آمیز است. این فیلم موقعیت های اجتماعی هر دو جنس را به چالش می کشد. همچنین نگاهی نقادانه به روابط زناشویی مدرن و روابط دوستانه طبقه متوسط دارد و کیفیت و کمیت روابط را ارزیابی می کند یافته ها نشان می دهد، با وجود خارج شدن زنان و مردان و خانواده طبقه متوسط از سبک زندگی و موقعیت های سنتی در این فیلم، قرائت مرجح متن برای زنان نقش های خانه داری، نداشتن استقلال و وابستگی است؛ درحالی که مردان نیز در این فیلم مضطرب، غمگین، کم اقتدار، تنها و مستأصل بازنمایی شده اند، اما به طورکلی بازنمایی جنسیت در این فیلم از قالب های مرسوم چندان فاصله ندارد.

تحولات صورت گرفته در وضعیت زنان با سوژگی و خودآگاهی زنانه نسبت دارد. زنان در جامعه امروز، فرصت آن را دارند در طیف وسیعی از امکان های پیشِ رو انتخابگری کنند و خواست خودشان را به طور موثری در فضای خانودگی- اجتماعی پیگیری نمایند و انتخاب های بیشتری را برای خویش مهیا سازند و تمایز و تشخص خویش را برجسته نمایند. این پژوهش صورت گرفته است تا بتواند جهان ذهنی کنشگران در خصوص مقوله جنسیت را واکاوی کند و تفسیر ایشان از درک شان در حوزه جنسیت و سنخ آرمانی جنسیت را نشان دهد. همچنین یافته ها مشخص می کند که کثرت خودآگاهی زنان چه تنوعی از درک و تصویرشان از جنسیت را نشان می دهد. رویکرد این تحقیق پدیدارشناسانه است و به روش کیفی صورت گرفته است. ابزار گردآوری داده ها گفتگوی نیمه ساخت یافته هدفمند با 22 نفر از دختران ساکن تهران است که حداقل یک ترم تحصیل دانشگاهی دارند. تحلیل داده ها با روش کولاریزی انجام شد. سه رویکرد طبیعت محوری، تلفیقی و برابری خواهانه به جنسیت، مضامین اصلی به دست آمده از این پژوهش است.

یکی از قسمت های مهم زندگی دانشجویی، زندگی خوابگاهی است. با توجه به اینکه معتبرترین دانشگاه های ایران در شهر تهران متمرکز شده است، داوطلبان تلاش دارند تا پای خود را به دانشگاه های تهران باز کنند و با اقامت در خوابگاه های دانشگاهی فصل جدیدی از زندگی را آغاز کنند. در این پژوهش با رویکرد کیفی سعی در درک چالش ها و سختی های زندگی خوابگاهی در خوابگاه های دخترانه را داریم. کوشیده ایم که بدانیم دانشجویان دختری که در دانشگاه های تهران مشغول به تحصیل هستند با چه مشکلاتی دست و پنچه نرم می کنند. سبک زندگی خوابگاهی برای دختران مختصات و قوانینی دارد که سیاست های دانشگاه در آن دخیل است. در این فرصت با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمونی و با ابزار مصاحبه نیمه ساخت یافته و عمیق با 12 دانشجوی 21 تا 41 ساله سعی در درک مشکلات و دغدغه های آن ها داشتیم. از تحلیل مصاحبه ها ده مقوله اصلی استخراج شد که از میان آن ها می توان به زوال حریم خصوصی، تنگنای فراغت، فقدان عاملیت انتخاب، بازتولید نقش های جنسیتی، قانون به مثابه دال اعظم و ... اشاره کرد.