بررسی جایگاه و ارتباط حق و خیر در نهج البلاغه (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
تعریف مستقل یا درهم تنیده دو کلیدواژه «حق» و «خیر» و تقدم یکی بر دیگری، از مباحث پیشینه دار و چالش برانگیز در حوزه نظری فلسفه اخلاق است. نوع نگاه به این موضوع بنیادینِ هنجار اخلاقی، در میان اندیشمندان متقدم و متجدد، اندیشه ها و مکاتب اخلاقی گوناگون و گاه متضاد را پدید آورده است. نوشتار حاضر، ضمن نگاهی گذرا به نظریات مهم این عرصه، با واکاوی و تحلیل سیره علوی بر اساس نهج البلاغه، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی نشان می دهد منش حضرت(ع) به عنوان یک معیار اصیل اسلامی، با نفی نگاه تقدس گرایانه به امر حکومت و ارائه یک الگوی حاکمیت زمینی، بر اصل نخستین حق مداری بنا شده است. حق محوری امام(ع) در مواردی با مفهوم خیر، انطباق داشته و گاهی به ظاهر، با خیر در تزاحم است. از مصادیق تزاحم حق با خیر در نهج البلاغه، می توان به حق حیات، حق مساوات، حق آزادی های سیاسی همچون حق آزادی در انتقاد و اعتراض، انتخاب حاکم، نوع حکومت و تجدید بیعت با حاکم اشاره کرد. به هنگام تزاحم، تقدم حق بر خیر، با پشتوانه ضروری و عقلانی آگاهی بخشی که خیر فردی و جمعی را به دنبال دارد، هویدا می شود. در کنار این، شیوه امیر المؤمنین(ع) به الزام در حق گرایی و توصیه صریح یا ضمنی به خیرگرایی، فلسفه عملکرد قرآنی ایشان را در نیل به هدف غایی آفرینش انسان یعنی نیل به کمال که به معنای اصالت دادن به خیر است، نمایان می سازد.Investigating the position and relationship between right and good in Nahj al-Balaghah
The independent or intertwined definition of the two keywords Right and Good and the precedence of one over the other has been a long-standing and challenging issue in the theoretical field of moral philosophy. Various and sometimes contradictory ideas and moral schools have been established among the early and modern thinkers through different views on this fundamental issue of moral norms. Using a descriptive-analytical method the study shows that the conduct of the Imam, as a genuine Islamic criterion, has been based on the first principle of rule of law as it rejects the sacred view toward the government and provides a model of earthly governance. The righteous conduct of the Imam sometimes complies and other times seems in conflict with good. Some examples of the conflict between right and good in Nahj al-Balaghah include the right to life, the right to equality, the right to political freedoms such as freedom of criticism and protest, the choice of the ruler, the type of government, and renewal of allegiance to the ruler. The precedence of the right over the good is manifested in times of conflict, with the essential and rational support of awareness that leads to individual and collective good. Besides, the manner of Imam Ali (PBUH) in obliging the righteous conduct and explicitly or implicitly recommending goodness reveals his philosophy of Quranic action to achieve the ultimate goal of human creation, which is perfection through the originality of the good.
تبلیغات
