تحلیل داده های شریعت عرفانی و دینی در سروده های نظامی

چکیده

چنان که اهل لغت بیان داشته اند، شریعت از ریشکه «شرع» است و «شرع» یعنی راه روشن و «شریعت» که بر راه و رسم الهی دلالت می کند، در حقیقت معنی اصطلاحی شریعت است. شریعت را از آن جهت شریعت گفته اند که در واقع چون شریعکه آب است. بر این پایه واضح است که طالب آب برای استفاده از آب ناگزیر است از شریعه وارد شود. دین هم چنین است؛ چه این که برای ورود به دینی باید شریعت آن دین را پذیرا بود. نتیجه این که برای ورود به اسلام هم باید شریعت اسلامی را پذیرا بود و به تکالیف آن عمل کرد وگرنه مسلمانی معنا ندارد؛ لکن در عرصکه ادبیات فارسی به ویژه بخش عرفانی آن ما به دو شریعت بر می خوریم یکی شریعت عارفانه و دیگر شریعت دینی و نظامی از جمله سخن سرایان زبردست است که در اشعار خود به هردو شریعت توجه نموده و متناظر با هر دو درّ کلام سفته؛ لذا در این مقاله سعی شده ابیات ناظر بر هر یک از شرایع دینی و عارفانه را از کلیات خمس نظامی انتخاب و استخراج کرده و از باب ایضاح مطلب فرادید خوانندگان آوریم. لذا با توجه به آن که نظامی یکی از مهم ترین سرایندگان پیشگام در ادبیات داستانی و عرفانی محسوب می شود، اهمیت مطالعه این نوشتار را دو چندان می کند.