دانش تولید سرمایش در حوزه فرهنگی هلیل رود؛ مطالعه موردی:آدوربَند و یَخ تِکَن (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ارتباط دوسویه انسان و محیط طبیعی و بهره برداری از آن، دانش های شگرفی از جمله دانش گیاه مردم شناسی را در سرزمین ایران پدید آورد که نیازهای انسانی را برآورده ساخته و تکنولوژی جدید را نیز به چالش کشیده است. یکی از این دانش های منحصر به فرد دانش تولید سرمایش و سازه های بومی در حوزه فرهنگی هلیل رود است که با بعضی مناطق همجوار به خصوص حوزه بلوچستان و هرمزگان به دلیل ویژگی های همسان اقلیمی و فرهنگی، مشابهت های فراوانی دارد. حوزه فرهنگی هلیل-رود در اقلیم گرم و خشک ایران واقع شده و دارای تابستان های طولانی است که گاه تا حدود 8 ماه از سال را در بر می گیرد. به همین دلیل بدون اندیشه و دانش سرمایش زندگی و اقامت در این منطقه تقریبا غیرممکن بود. در پژوهش پیش رو دانش تولید سرمایش در حوزه فرهنگی هلیل رود به بحث گذاشته است و سازه هایی چون، کاوار، آدوربند، یَختِکن و بُن بلوک مورد بررسی قرار گرفتند. این سازه ها با مواد اولیه طبیعی دانش پیش تولید بسیاری از تولیدات صنعتی و معماری مدرن امروزی از جمله کولرهای آبی و سازه های سبک هستند. از این رو هدف اصلی مقاله شناخت ساز و کارهای ساکنان حوزه فرهنگی هلیل رود برای تولید سرمایش و بررسی سازه های معماری سنتی در این حوزه است. پرسش اصلی این است که چه سازه هایی مبتنی بر محیط و اقلیم منطقه در تولید سرمایش پدید آمدند؟