بررسی و تبیین ضبط های چندگانه برخی ابیات در مجموعه اشعار رودکی با تکیه بر تصحیح نفیسی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

اشعار شاعران پارسی زبان به ویژه شعر شاعران حوزه ی خراسان، با توجّه به این که در کتاب های لغوی، بلاغی، تذکره ها، و نیزنسخه های خطّی از جمله: جُنگ ها، سفینه ها و ... با تعدد ضبط و صورت های متفاوت همراهند، باید با احتیاط خاصّی، بررسی شوند. از جمله ی این شاعران، رودکی سمرقندی است که مصححان و گردآورندگان اشعار وی، با استفاده از منابع متعدد، به تعداد اندکی از اشعار و ابیات پراکنده ی این شاعر، دست یافته اند. باوجود این، در برخی از چاپ های دیوان رودکی به ویژه چاپ دوّم محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی از نفیسی، برخی ابیات بنابه نظر مصحح یا دلایل دیگر، با صورت های دوگانه یا چندگانه ضبط شده، که اغلب نتیجه ی تصحیف و تحریف کاتبان و مؤلفان منابع مستند اشعار رودکی هستند.این صورت های چندگانه ی ابیات، علاوه بر آن که نیازمند تصحیح انتقادی مجدد هستند، از آنجا که به عنوان ابیاتی مستقل وارد دیوان رودکی شده اند، می باید دوباره واکاوی و تبیین شوند. نگارندگان این پژوهش، سعی دارند پس از بررسی مجدد منابع مستند اشعار رودکی، با استفاده از منابع چاپی و خطّی متعدد، ریشه ی تعدد در صورت های مختلف این ابیات را نشان دهند؛ سپس ایرادِ ورودِ برخی از این ابیات را به عنوان یک بیت مستقل از رودکی در چاپ های مختلف دیوان وی به ویژه تصحیح نفیسی، برطرف سازند.