الگوی نظری عبرت پذیری در قرآن کریم (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

عبرت گیری از موضوعات مهم در اخلاق اسلامی بوده وجودِ عبرت با عبر ت پذیری متفاوت است. هدف این پژوهش طراحی الگوی نظریِ عبرت پذیری است. رویکرد پژوهش، کیفی، نوع آن کتاب خانه ای و روش آن تحلیل محتوا است. یافته های پژوهش نشان می دهد که عبرت به معنی گذر و عبور از نامعلوم به معلوم، بازگشت به موقعیت اول و تبدیل نامعلوم به معلوم است که موجب اتخاذ تصمیم متفاوت می شود. در قرآن کریم از سه عنصر مؤثر در عبرت پذیری یاد شده که عبارتند از: بصیرت، لبّ و خشیت. دو عنصر اول ماهیتی شناختی دارند و عنصر سوم، عاطفی و هیجانی است. از این سه عنصر، یک الگوی دو وجهی شناختی-عاطفی به دست می آید که از سویی به باطن امور نفوذ می کند(بصیرت) و به تحلیل ناب دست می یابد(لبّ) و از سوی دیگر ترس ناشی از عظمت امر(خشیت)، موجب تأثیرپذیری از عبرت می شود و تکلیف فرد را روشن می کند. نتیجه پژوهش این که برای بسط عبرت پذیری، باید در بعد شناختی توان نفوذ با باطن امور و تحلیل پیراسته از اوهام را ایجاد کرد و در بعد عاطفی، حالت ترس ناشی از ادراک عظمت و هیبت را به وجود آورد. این می تواند راهبرد فعالیت های فرهنگی، تبلیغی و آموزشی را روشن کند.