کاربست واقع گرایانه و غیر کنایی رنگ های سیاه و سفید در قرآن کریم و اشعار حافظ

چکیده

رنگ ها اگرچه تنها بازتاب طول موج خاصی هستند، اما در تمدن های بشری، محملی برای بیان احساسات، توصیفات، تخیلات، رمزها و نمادها و دیگر شئونات انسانی شدند. اهمیت این موضوع چنان است که رنگ ها، هم در زبان مخلوقات و هم در کتاب های آسمانی در زبان خالق، با اشکال و مفاهیم مختلف مورد استفاده قرار گرفته اند. شعر حافظ نیز مملو از کارکردهای بیانی مختلف از رنگ است. دو رنگ سیاه و سفید که دلالت هایی بر ظلمت و نور، شب و روز، تاریکی و روشنایی دارند، به دلیل ظرفیت های قابل توجهی که در تصویرسازی دارند، هم به صورت کنایی و هم به شکلی غیر کنایی، در این دو متن شریف به کار رفته اند. این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی و تطبیقی، به این نتیجه می رسد که هم قرآن و هم اشعار حافظ، دو رنگ سیاه و سفید را هم از جنبه های کنایی و هم به صورت غیر کنایی با بیانی طبیعت پرداز و واقع گرا مورد استفاده قرار داده اند که این کاربست رویکرد اصلی این جستار به شمار می رود. در بعضی موارد، کارکرد غیر کنایی آن ها مانند توصیف رنگ دست در معجزه موسی (ص) هم چنین رنگ پدیده های طبیعی کاملاً بر هم منطبق است. از دیگر کارکردهای غیر کنایی این دو رنگ در قرآن، می توان به رنگ راه هایی که در کوه ها وجود دارند، رنگ نور صبحگاهی، عیب و بیماری و خشک شدن گیاه و در اشعار حافظ هم به توصیف چهره پیامبر اکرم (ص) و نیز رنگ مار افعی اشاره نمود.