پژوهشی در انواع فنون بافت دست بافته های قشقایی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

دست بافته های عشایری و به طور ویژه قشقایی، مهم ترین هنر تجسمی ایشان است. اصالت این بافته ها متشکل از هویت زیباشناختی(طرح و نقش و رنگ بندی) و فن شناختی(فنون بافت، رنگرزی) است. بخش مهمی از چهره سازی و هویت بخشی دست بافته های ایل ها و عشایر مختلف کشور، بر عهده ی فنون بافت است. دست بافته های قشقایی دارای انواع متنوعی از فنون بافت است که بخش اعظمی از آن ها، کاربرد خود را از دست داده است و یا کم رنگ شده است. مقاله حاضر یک تحقیق کاملاً میدانی و در ارتباط با توصیف، تحلیل، طبقه بندی و معرفی انواع فنون بافت در بین ایل و عشایر قشقایی است. فن بافت مهم-ترین عنصر در نظام بافندگی است که عامل اصلی در بافتن یک دست بافته و آفرینش نقش و طرح است. چه این که بدون فن-بافت و چگونگی رفتار تار، پود و پُرز، بافته ای به وجود نمی آید. یافته های تحقیق حاضر چنین است : دست بافته های قشقایی براساس فن و ساختار بافت، به پنج طبقه پُرزدار، پودنما، تارنما، سوزنی و تلفیقی تقسیم می شوند. فنون رایج و معمول در نظام بافندگی قشقایی شامل لول بافت(نیم و تمام لول)، تخت بافت(تخت پودشُل و تخت پود سفت)، پیچ بافت و تلفیقی(ترکیبی از فنون یاد شده) است. از دست بافته های پُرزدار می توان به قالی و گبه و پودنماها(تخت پول شُل) به گلیم و چرخ و تارنماها(تخت پود سفت) به جاجیم، پلاس، اُیی، ششه درمه، جاجیم مرکب بافی و سوزنی ها به دوره چین(وارونه پیچ) و رند(جاجیم گل و سیباما) و تلفیقی(پُرزدار، تخت بافت و پیچ بافت) به ترکمن نقش(قالی بُری) و گَچمه.