بررسی، تحلیل و نقد طبقه بندی استعاره در آثار بلاغی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

پس از شکل گیری پایه های نخستینِ علوم بلاغی، در مرحله بعد پژوهشگران این عرصه به طبقه بندی کرانه های مختلف این دانش پرداختند. استعاره از قلمروهای اولیه ای است که از آغاز پی ریزی بلاغت، همواره مورد اهتمام بلاغیون بوده است. هنگامی که گستره بلاغت وارد مرحله طبقه بندی گردید، طبعاً استعاره نیز از این قاعده مستثنا نبود. بررسی آثار بلاغی مختلف در حوزه بلاغت عربی و فارسی نشان می دهد طبقه بندی استعاره ادوار مختلفی را در دو قلمروی بلاغت عربی و فارسی پشت سر گذرانده است.پژوهش حاضر تطور طبقه بندی استعاره را در امهات آثار بلاغی عربی و فارسی از روزگار نخستین تا عصر حاضر بررسی کرده است. بر این اساس می توان برای طبقه بندی استعاره در آثار بلاغی عربی سه مرحله و در آثار بلاغی فارسی شش مرحله در نظر گرفت. حاصل پژوهش نشان می دهد طبقه بندی آثار فارسی از قرن یازدهم به صورت کامل متأثر از آثار سکاکی، خطیب قزوینی و تفتازانی بوده است، هرچند برخی آثار بلاغی نقدهای اندکی نیز بر این طبقه بندی های مذکور وارد کرده اند؛ اما در روزگار ما برخی آثار بلاغی ضمن نقد طبقه بندی مرسوم، سودمندی خاصی را بر آن مترتب ندیده اند و برخی با نقد این طبقه بندی ها، مواردی بر آن ها افزوده اند.