تحلیل نشانه معنا شناختی خطبه زینب کبری (س) در کوفه، براساس طرح واره تنشی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

براساس داده های نشانه–معناشناختی، نوعی رابطه نوسانی در بین عناصر زبانی وجود دارد. این رابطه نوسانی، تابع قطب های تثبیت شده معنایی نیست. بلکه این رابطه به تولید معنا و جریان ارزش می انجامد. این فرایند نوسانی را به خوبی می توان در طرح واره تنشی گفتمان تحلیل نمود. یکی از پدیده های زبانی که به عنوان گفتمان اجتماعی، فرهنگی، سیاسی دارای فرایند نوسانی تولید معنا می باشد، خطبه زینب کبری (س) در بین مردم کوفه است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، در صدد پاسخ به این پرسش است که گفتمان حضرت زینب (س) به طورخاص، از کدام یک از طرح واره های تنشی تبعیت می کند؟ طرح واره تنشی در این گفتمان چگونه کار می کند و معنا را چگونه شکل می دهد و چگونه به خلق ارزش می انجامد؟ یافته های تحقیق چنین نشان می دهد که نظریه طرح واره تنشی در تحلیل این پدیده زبانی کارآمد است و گونه «طرح واره صعودی هم راستا در دو بُعد عاطفی و شناختی» بر بخش اول خطبه قابل تطبیق بوده و بخش دوم خطبه بر اساس «طرح واره صعود بُعد عاطفی»، دارای فشار عاطفی بالا بوده و اوج تکانه هیجانی را ایجاد کرده است. نتیجه این فرایند نوسانی، تولید معنای سیال و ارزش منفی بوده است؛ لذا توبیخ، سرزنش و تحقیر اهل خیانت و تزویر را در پی دارد و در رابطه ای تقابلی، زاینده ارزش مثبتِ عدالت طلبی و ستیز علیه ظلم در تمام زمان ها و مکان ها است. به این معنا که در هر زمان و هر جغرافیا که با تزویر و خیانت، حجت خداوند تنها بماند، تسلط ظالم و بروز جنایتی شبیه کربلا را در پی خواهد داشت.