نقش منصب وکیل الدوله در حکومت های افشاریه و زندیه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

مقام وکالت در ساختار حکومتی و اجتماعی ایران عصر صفوی جایگاه خاصی داشت. با فروپاشی حکومت صفویه، مدعیان مختلف سلطنت، مقام منسوخ شده وکالت دولت را احیا کردند و این مقام به تدریج با کسب اختیارات گسترده در سایر مشاغل دیوانی، حکومتی و نظامی رواج یافت. در پژوهش کنونی به این سوال پاسخ داده می شود که کدام مناسبات سیاسی نظامی در دوره های افشاریه و زندیه، موجب افزایش نقش منصب وکیل الدوله شد؟ در این پژوهش، با استفاده از روش تحقیق تاریخی و طبقه بندی تحولات سیاسی نظامی حکومت های افشاریه و زندیه، این ویژگی ها و آثار آن بر منصب وکیل الدوله را تحلیل و بررسی می کنیم. یافته های پژوهش نشان می دهد که مقام وکالت دولت نقش مهمی در تضعیف فرمانروایی شاهزادگان و همچنین نظام دیوان سالاری صفویه داشت و در مقابل، به اقتدار روزافزون مدعیان مختلف سلطنت یاری رسانید.