مروری نظام مند بر مطالعات فرهنگ مالیاتی و عوامل موثر بر آن در ایران

چکیده

فرهنگ مالیاتی به عنوان یکی از مولفه های اصلی پدیده مالیات و مالیات ستانی در دنیای مدرن به شمار می آید، سیاست گذاران اقتصادی و سیستم مالیاتی را چاره ای جز مدنظر قرار دادن و توجه و تمرکز بیشتر بر این فرهنگ و تقویت آن در جهت کارآمدی مالیات نیست. پژوهش حاضر با هدف بررسی مطالعات و پژوهش های صورت گرفته در خصوص فرهنگ مالیاتی و عوامل موثر بر آن در ایران با روش مرور نظام مند به انجام رسیده است. جامعه آماری پژوهش مطالعات انجام شده در خصوص فرهنگ مالیاتی به تعداد چهارده پژوهش است. یافته های پژوهش بیانگر این است: به لحاظ روش شناسی رویکرد غالب در پژوهش های مرتبط با فرهنگ مالیاتی در ایران، روش شناسی کمی و به عبارت دقیق تر رویکرد قیاسی – فرضیه ای است؛ جامعه آماری مطالعات مرتبط با فرهنگ مالیاتی طیفی از کنشگران درگیر در عرصه مالیات شامل مودیان، ممیزان و کارشناسان مالیاتی است؛ سنجش فرهنگ مالیاتی در این پژوهش ها مبتنی بر ابعاد ذهنی (نگرش مالیاتی) عینی (کنش و رفتار مالیاتی) و ترکیبی از این دو بعد است؛ عوامل اثرگذار مورد بررسی بر فرهنگ مالیاتی در پژوهش های صورت گرفته قابل تقسیم بندی به عوامل نهادی (ساختاری) و عوامل مربوط به کنشکران (عاملیت) است که در دو دسته عوامل بیرون از عرصه مالیات و درون آن و همچنین عوامل بازدارنده (تضعیف کننده) و پیش برنده (تقویت کننده) فرهنگ مالیاتی قرار می گیرند.