مطالعه ی فنی تزئینات طلاکاری در کتیبه های سنگی کلیسای وانک در اصفهان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

طلاکاری روی سنگ از جمله تزئینات ارزشمندی است که به واسطه ی ساختار لایه لایه و حساسش، در معرض آسیب و نابودی کامل قرار دارد. امروزه تعداد معدودی از نمونه های این تزئینات در هنر ایران شناسایی شده اند. مهم ترین دلیل این مسئله می تواند از بین رفتن این تزئینات در طول سالیان متمادی باشد. این پژوهش به مطالعه و بررسی ویژگی های فنی یک نمونه از این تزئینات واقع در کلیسای وانک و متعلق به دوره ی صفوی پرداخته است. هدف از این پژوهش، شناخت ویژگی های فنی تزئینات طلاکاری بر روی کتیبه های سنگی کلیسای وانک در اصفهان متعلق به دوره ی صفوی است. این تزئینات معماری، به دلیل بی توجهی و با گذر زمان و به سبب حساسیت ساختاری در معرض نابودی و فراموشی قرار گرفته است. مطالعات و شناسایی نمونه های برجای مانده، تاکنون، حاکی از آن بود که طلاکاری روی سنگ در ایران به 4 روش انجام می گرفته است: 1- ترصیع، 2- استفاده از فویل یا ورق ضخیم طلا، 3- استفاده از ورق نازک طلا یا روش طلاچسبانی و در نهایت 4- برجسته سازی مطلا (لایه چینی روی سنگ). بررسی و شناسایی نمونه های مربوط به هنر ایران پیش از اسلام، نشان دهنده ی رواج این تزئینات در ایران پیش از اسلام است. همچنین نمونه هایی مربوط به هنر ایرانی- اسلامی به ویژه در سه دوره ی متأخر صفوی، زندیه و قاجار شناسایی شده است. در اینجا مطالعه ی ساختار یک نمونه از تزئینات طلاکاری روی سنگ متعلق به دوره ی صفوی نشان از کاربرد ورق طلا با عیار بالا و یک ماده ی روغنی به عنوان چسباننده ی ورق طلا داشت. از آزمون کوره برای شناسایی ورق فلزی، از روش دستگاهی SEM-EDS برای آنالیز عنصری ورق فلزی و از روش دستگاهی FTIR به همراه مطالعات میکروسکوپی برای شناسایی ماده ی واسط چسباننده ی ورق فلزی بر سطح سنگ استفاده شد. روش مورد استفاده در اجرای تزئینات طلاکاری این کتیبه، تکنیک ""طلا چسبان"" و به روش ""طلاکاری روغنی"" است. در این پژوهش، روش تحقیق، تحلیلی- تجربی و روش یافته-اندوزی کتابخانه ای، میدانی- مشاهده ای و آزمایشگاهی است. در نهایت با تحلیل اطلاعات گردآوری شده، نتیجه گیری حاصل شده است.