سیاست های اشتغال زایی

چکیده: نیروی انسانی، یکی از مهمترین و اساسی ترین عوامل تولید است که از طریق مشارکت در تولید چه به لحاظ یدی و فیزیکی و چه به لحاظ فکری و مدیریتی و تکنولوژیکی نقش بسیار برجسته ای را در روند تولید ایفا می کند؛ به نحوی-که به جرات می توان گفت، جوامعی که موفق شده اند از طریق برنامه ریزی صحیح و متکی بر اصول و ضوابط علمی، نیروی انسانی کارآمد به وجود آورند، بخوبی بر کمیابی های ناشی از دیگر عوامل تولید غالب آمده، اوضاع اقتصادی مطلوبی برای خود فراهم کرده اند. به عبارت دیگر یکی از مهم ترین منابع تولید برای هر جامعه، کمیت و کیفیت نیروی کار آن است. یکی از دغدغه های اساسی برنامه های توسعه در کشور نیز، تلاش برای کاهش معضل بیکاری است که همواره به عنوان یکی از اهداف مهم این برنامه ها مدنظر بوده است . ساختار جمعیتی خاص کشور و عرضه فراوان نیروی کار از یکسو و عدم تکافوی فرصت های شغلی موجود و نیز فقدان امکانات مناسب با ویژگی ها و نیازهای نیروی کار از سوی دیگر، امروزه بیکاری را به عنوان مهمترین چالش اقتصادی، اجتماعی ایران درآورده، به نحوی که متغیرهای اقتصادی، اجتماعی دیگر را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. بازار کار در بین بازارهای پنچ گانه اقتصاد(بازار سرمایه، بازار پول، بازار تامین اطمینان، بازارهای کالاها و خدمات و بازار کار)، در تنظیم روابط عرضه و تقاضای نیروی کار و تعادل در متغیرهای کلان اقتصادی، از جمله اشتغال جایگاه ویژه و نقش محوری و تعیین کننده دارد و به دلیل وجود عامل انسانی در عرضه و تقاضای این بازار، آن را از دیگر بازارهای اقتصاد متمایز می نماید. پیامدها و آثار مثبت فراوان اقتصادی-اجتماعی تعادل در بازار کار به نحوی است که مورد توجه اقتصاددانان، سیاست گذاران و سیاست مداران است و دراین راستا نیز طی سال های اخیر در قالب برنامه های توسعه ای، جهت ایجاد تعادل نسبی در بازار کار کشور، طرح ها و سیاست های اشتغال زایی متعددی به تصویب رسیده و به مرحله اجرا گذارده شده اند. هدف از نوشته حاضر ارائه تصویر جامعی تحلیلی از وضعیت بازار کار اقتصاد ایران و نگاهی به عملکرد سیاستهای اشتغالزایی و ارزیابی آن در قالب برنامه های توسعه اقتصادی کشور می باشد که می تواند برای برنامه ریزی ها و سیاستگذاری های جمعیتی، اشتغال و توسعه در طی سالهای برنامه پنجم توسعه مثمر ثمر واقع گردد. روش تحقیق، مطالعه اکتشافی و توصیفی است. این تحقیق روند تحولات نیروی کار و شاخص های کلیدی بازار کار کشور را طی سالهای 1368 تا 1389 بررسی می نماید.

هدف این مقاله بررسی عوامل و سیاست های مؤثر بر ایجاد اشتغال در اقتصاد ایران است. برای این منظور با استفاده از داده های سالانه طی دوره زمانی 1386-1353 و به کار گیری تکنیک ARDL اقدام به برآورد مدل پویای تقاضای نیروی کار شده است. نتایج حاکی از آن بوده که در کوتاه مدت می توان با استفاده از تسهیلات و تحریک تولید، اشتغال را افزایش داد. ضمن اینکه مهم ترین عامل ایجاد اشتغال در بلندمدت سرمایه گذاری و به تبع آن، رشد اقتصاد شناسایی شده است. میزان ضریب متغیر با وقفه اشتغال گویای انعطاف پذیری پایین بازار کار در اقتصاد ایران بوده که لازم است سیاست ها و راهکارهای قانونی لازم برای روان تر ساختن آن مد نظر قرار گیرد.

مقوله سیاستگذاری در عرصه اشتغال ورفع بیکاری که به عنوان یک پدیده مخرب اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی همواره از دغدغه های اساسی برنامه ریزان می باشد. امروزه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، بیکاری یکی از مهمترین مسائل اجتماعی است که پیامدهای مختلفی را در زمینه های مختلف به دنبال دارد؛ به طوریکه در سال های اخیر، بویژه در حال حاضر، اقتصاد ایران علاوه بر معضل بیکاری، گریبان گیر پیامدهای آن و مشکلاتی نظیر ناامنی، انبوهی از فارغ التحصیلان بیکار ، فقر و ناهنجاری های روانی، بزهکاری و مهاجرت و ... می باشد. موضوع اصلی سیاستگذاری در عرصه اشتغال انسان می باشد. این پژوهش بر آن است که به این سؤال اساسی پاسخ دهد مناسبات و موازین حاکم بر سیاستگذاری اشتغال و حمایت از سرمایه گذاری داخلی در دو کشورایران و هند کدام است؟ بنابراین هدف اصلی ومحوری این پژوهش، بررسی مناسبات و موازین حاکم بر سیاسستگذاری اشتغال و حمایت از سرمایه گذاری داخلی می باشد. این مقاله ضمن بررسی موانع موجود درعرصه سیاستگذاری اشتغال و حمایت از سرمایه گذاران داخلی به بررسی برنامه های قبل و بعدازانقلاب و همچنین تطبیق آن با اقدامات انجام گرفته با کشور هند پرداخته و در پایان با ارائه نتیجه گیری، پیشنهادات اساسی را ارائه می نماید.