برنامه ریزی آرمانی فازی

برنامه ریزی آرمانی در سیستم هایی که چندین هدف، و اغلب متضاد با هم مورد نظر است، بکار می رود. هدف های نادقیق، استفاده از برنامه ریزی فازی را ایجاب می کند.برنامه ریزی آرمانی فازی، موضوع مجموعه تحقیقاتی است که از اوایل دهه 1980 شروع شده و روش های متعددی پیشنهاد گردیده است. ارزیابی ساختار ارجحیت اهداف و تابع عضویت آرمان های فازی دو ویژگی بارز EGP هستند که این روش ها را از هم متمایز می نمایند. این مقاله به بررسی این روش ها می پردازد.

هدف از این مقاله، توسعه مدل های چهارگانه پراکندگی چند نوعه با درنظر گرفتن تسهیلات موجود و ترکیب آنها با مدل تحلیل پوششی داده ها، به منظور انتخاب نقاطی با حداکثر پراکندگی و حداکثر کارایی است. در مرحله ایجاد مدل های ترکیبی نمی توان از مدل های کلاسیک تحلیل پوششی داده ها استفاده نمود، زیرا مدل های مذکور به گونه ای هستند که می باید برای هر واحد تصمیم گیری یک مدل برنامه ریزی خطی حل نمود؛ حال آنکه در مسائل مورد بررسی از قبل مشخص نیست که کدام واحد کاندید انتخاب می شود. از این رو، در این مقاله از مدل تجمیع همزمان تحلیل پوششی داده ها استفاده شده است. در راستای رسیدن به یک تصمیم خوب با توجه به شرایط مساله از برنامه ریزی آرمانی فازی برای یکپارچه سازی اهداف استفاده شده است. همچنین، در این مقاله پس از معرفی مدل های پیشنهادی، یک مثال، به همراه نتایج عددی ارائه می گردد.

یکی از مهم ترین اهداف مدیران و برنامه ریزان زراعی بهینه سازی کاربرد منابع و نهاده ها و طراحی الگوی کشت مناسب می باشد. هدف از این مطالعه تعیین الگوی بهینه زراعی شهرستان کوزران در استان کرمانشاه با استفاده از مدل های برنامه ریزی خطی متعارف، آرمانی قطعی و آرمانی فازی در جهت رسیدن به اهداف پنج گانه شامل حداکثر کردن بازده برنامه ای، حداقل کردن هزینه های سرمایه گذاری نقدی، حداقل کردن مصرف آب، حداقل کردن مصرف کودهای شیمیایی و حداقل کردن مصرف سموم شیمیایی با تأکید بر محدودیت منابع آبی در بخش کشاورزی می باشد. همچنین بدین منظور با استفاده از داده های هزینه تولید محصولات زراعی استان کرمانشاه در سال زراعی 92-1391، مدلی کلی برای شهرستان کوزران مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مطالعه نشان داد که استفاده از مدل برنامه ریزی آرمانی فازی نسبت به سایر مدل ها نتایج بهتری ارائه می کند، زیرا می توان بطور همزمان به تحقق اهداف پنج گانه دسترسی پیدا کرده و فازی کردن مدل انعطاف پذیری مدل را بالا برده است. بطوریکه در این الگو برای سال زراعی 93-1392 بازده برنامه ای به میزان 5 درصد نسبت به میزان فعلی افزایش و هزینه های سرمایه گذاری نقدی، مصرف آب، مصرف کودهای شیمیایی و مصرف سموم شیمیایی به ترتیب به میزان 12/27، 5/29، 12/92 و 5 درصد کاهش یافته است. همچنین اجرای الگوی زراعی پیشنهادی علاوه بر رسیدن به اهداف پنج گانه با کمترین تغییرات ممکن در الگوی فعلی کشت منطقه از هدر رفتن 5267160 مترمکعب آب در این منطقه جلوگیری می نماید.

با توجه به نقش و اهمیت مدیریت واحدهای زراعی، استفاده از مدل های برنامه ریزی ریاضی در تعیین الگوی بهینه کشت نقشی به سزا دارد. در تحقیق حاضر، روش برنامه ریزی آرمانی فازی در راستای بهینه سازی الگوی کشت در قالب اهدافی شامل پنج سناریو (بیشینه سازی سود، نیل به خودکفایی در محصولات اساسی زراعی، توسعه پایدار کشاورزی، افزایش اشتغال، و دستیابی هم زمان به اهداف یادشده) مورد توجه قرار گرفت. اهمیت این اهداف در دستیابی به توسعه پایدار روستایی است که در آن، پایداری سه بعد اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی را دربرمی گیرد. اطلاعات مورد نیاز پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و از طریق تکمیل 124 پرسشنامه از سطح شهرستان آمل به دست آمد. نتایج الگوها نشان داد که در صورت لحاظ کردن اهداف به طور هم زمان، تعاملی میان مدل فازی سناریوهای یک تا چهار به وجود می آید؛ در این مدل، به آرمان های اقتصادی و اجتماعی کمتر توجه شده و در مقابل، آرمان های زیست محیطی و خودکفایی تا حد زیادی تأمین شده است.

از زیرمجموعه های اساسی حوزه سلامت، می توان به پیوند اعضا اشاره کرد که در بسیاری از مواقع تنها راه درمان برای بیماری های لاعلاج و کشنده محسوب می شود. طراحی و ارزیابی سیاست های عادلانه و کارای تخصیص و توزیع اعضای پیوندی یکی از پیچیده ترین مشکلات تصمیم گیری در سطح برنامه ریزی کوتاه مدت است؛ از این رو در این پژوهش، یک مدل ریاضی چند دوره ای برای تخصیص اعضا پیوندی که از اهداکنندگان مرگ مغزی فراهم می شود، با درنظرگرفتن تغییر وضعیت سلامتی بیماران، ارائه شده است. مدل چندهدفه، علاوه با افزایش بقای کل و افزایش توجه به نیاز پزشکی بیماران، به منظور کاهش هزینه های حمل و نقل در جهت توازن بین کارایی و برابری برای انتخاب مناسب ترین گیرنده ارائه می شود؛ سپس مدل با استفاده از برنامه ریزی آرمانی فازی اولویت بندی شده، حل می شود. در پایان، برای اثبات کارایی و کاربردی بودن مدل ارائه شده نتایج آن با استفاده از داده های شبکه پیوند اعضا مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است.

امروزه توسعه سیستم های کارآمد و اثربخش بهداشت و درمان به یکی از نگرانی های اصلی دولت ها و تصمیم گیرندگان بهداشت و درمان تبدیل شده است. تأمین به موقع دارو و کارایی سیستم موجودی و توزیع، نقشی حیاتی در زنجیره تأمین بیمارستانی دارند و برای افزایش کارایی این فعالیت ها، فرآیند تصمیم گیری مناسب در مدیریت موجودی ضروری به نظر می رسد. در این پژوهش یک مدل دوهدفه به صورت برنامه ریزی خطی عدد صحیح مختلط برای مدیریت جریان دارو و اطلاعات ارائه شده است. اهداف این مدل حداقل کردن هزینه های خرید، نگهداری، نیروی انسانی و انقضای دارو و نیز حداقل کردن کمبود دارو است. عدم قطعیت پارامترها مربوط به تقاضا، ظرفیت ذخیره سازی و تأمین و نیز سطح تمایل هر آرمان است. مدل اولیه ابتدا به مدل برنامه ریزی آرمانی فازی عدد صحیح مختلط تبدیل شده، آنگاه مدل حاصل با استفاده از روش ترابی و هَسینی به مدل تک هدفه تبدیل و با نرم افزار گمز حل شد. برای تشریح رویکرد پیشنهادی از زنجیره تأمین «بیمارستان شهید بهشتی کاشان» استفاده شده است. بررسی نتایج نشان داد که تصمیمات مربوط به خرید و لجستیک دارو، اثر زیادی بر کمبود دارو و کنترل هزینه های مختلف موجودی دارو در بیمارستان دارد.