قابلیت سنجی

هدف از این تحقیق، بررسی پتانسیل های گردشگری ورزشی و عوامل مؤثر بر توسعه آنها در استان آذربایجان شرقی است. از بین جامعه آماری مدیران و دست اندرکاران ورزش و گردشگری( شامل کلیه کارکنان اداره های کل و اداره های تربیت بدنی و میراث فرهنگی گردشگری استان آذربایجان شرقی) تعداد 40 نفر در تابستان سال 1393 با روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان آزمودنی انتخاب شدند. جمع آوری داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته ای که روایی و پایایی آن، به ترتیب از روایی محتوا (نظر اساتید و کارشناسان مرتبط با مسایل ورزشی و گردشگری) و ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد، صورت پذیرفت. و در نهایت از طریق نرم افزار SPSS با روش آماری تحلیل عاملی مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت. به منظور قابلیت سنجی توسعه گردشگری ورزشی در استان آذربایجان شرقی سه دسته از عوامل؛ (1) عوامل سوق دهنده، (2) عوامل جلب کننده و (3) عوامل بازدارنده مطالعه شدند که رسیدن به آرامش، رفع خستگی و تجدید قوای جسمی و ذهنی به عنوان مهمترین مؤلفه از میان عوامل سوق دهنده، وضعیت حمل و نقل به عنوان مهمترین مؤلفه از میان عوامل جلب کننده و مؤلفه کافی نبودن زمان اوقات فراغت به عنوان مهمترین عامل بازدارنده توسعه گردشگری ورزشی در استان آذربایجان شرقی شناخته شدند.

رویکرد زیست پذیری به سیستم شهری سالم، امن، با دسترسی مناسب و مقرون به صرفه اطلاق می شود که کیفیت بالای زندگی را موجب شده و رویکردی منتج از نظریه توسعه پایدار تلقی می گردد. علی رغم آنکه بررسی زیست پذیری شهری می تواند در شناسایی کمبودها و اقدامات جهت ارتقای زیست محیط زندگی ساکنان مثمر ثمر واقع شود، پرداختن به تئوری زیست پذیری در ایران به صورت محدود موردتوجه قرارگرفته است، بنابراین هدف این پژوهش بررسی قابلیت زیست پذیری مناطق شهری شهر ارومیه است. پس از تدوین 24 شاخص در4 بعد(کالبدی-زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و سلامت) با رویکرد کاربردی، این شاخص در مناطق 5 گانه شهری ارومیه با به کارگیری مدل تازه ابداع شده RALSPI موردسنجش قرار گرفت، درنهایت، طبق این مدل مناطق در دامنه بسیار زیست پذیر تا غیرقابل تحمل جای گرفته اند، بطوریکه منطقه 1با امتیاز 0.31 زیست پذیرترین و منطقه 2 با امتیاز 007. به عنوان منطقه غیرقابل تحمل شناخته شد این نتایج تفاوت عمیق قابلیت زیست پذیری میان مناطق شهر ارومیه و درنهایت عدم زیست پذیری شهر ارومیه را نشان می دهد و به این امر مهم معطوف می گردد که در صورت عدم دستیابی به زیست پذیری در کوتاه مدت دستیابی به پایداری شهر ارومیه در بلندمدت با چالش مواجه خواهد شد.

گردشگری، یکی از بهترین بخش های موقعیت یابی اقتصادی است که می تواند رشد اقتصادی و اجتماعی را در مقصد به وجود آورد. در پژوهش حاضر، خورهای شرق تنگه هرمز از نظر توسعه گردشگری ارزیابی شده است. ابتدا با پیمایش میدانی و تکنیک های سنجش از دور NDVI و NDWI موقعیت شناسایی شد. سپس با استفاده از دو مدل کوبالیکوا و بریل ها اقدام به ارزیابی قابلیت توسعه گردشگری خورها شد. نتایج نشان داد که در روش بریل ها سایت خور آذینی با کسب 870 امتیاز از کل امتیاز ارزش ها در رتبه اول قرار دارد. سایت تیاب با امتیاز 840، کلاهی 665، لوران 660 و کرگان با 560 در رده های بعدی قرار گرفته اند. نتایج مدل کوبالیکوا نیز نشان داد که خور آذینی با 12 امتیاز بیشترین امتیاز و تیاب با 5/11، کلاهی با 75/8، لوران با 25/8 و کرگان با 25/5 امتیاز در رده های بعدی قرار دارند.

این پژوهش در راستای گسترش توسعه پایدار گردشگری با استفاده از بررسی های میدانی و روش تدوین پرسشنامه، به توان سنجی و ارزیابی قابلیت توسعه طبیعت گردی در منطقه گردشگری مجتمع پتاس در شهرستان خوروبیابانک با بهره گیری از روش ارزیابی معیارهای اکولوژیکی و مدیریتی پرداخته است. نتایج نشان داد که میانگین ارزش اکولوژیک دهکده نمکی، تشتاب، روستای کمال آباد و مزرعه بهشتی به ترتیب 85/5، 51/4، 5 و 64/1 و میانگین امتیاز ارزش مدیریتی آنها به ترتیب 06/6، 66/5، 85/4 و 59/5 است که بیانگر پتانسیل بالای اکولوژیکی و مدیریتی دهکده نمکی در مقایسه با سایر جاذبه ها است. بالاترین درصد امتیاز دهکده نمکی با مقدار 42/64 به شاخص بهره وری تعلق دارد و در عیار مکمل شاخص زیبایی با امتیاز کامل 100 درصد نشان دهنده چشم انداز منحصربه فرد این منطقه است. حداکثر امتیاز محوطه تشتاب با مقدار 33/63 و 95 درصد به ترتیب به عیار حفاظت و شاخص تجهیزات و سرویس های پشتیبانی اختصاص دارد. بیشینه امتیاز روستای کمال آباد با مقدار 64 و 95 درصد به ترتیب توسط معیار مکمل و شاخص جاذبه های کم یاب کسب شد. بالاترین امتیاز مزرعه بهشتی نیز با مقدار 15/59 و 100 درصد به ترتیب به عیار بهره وری و شاخص تجهیزات و سرویس های پشتیبانی تعلق دارد. در نتیجه دهکده نمکی با کسب امتیاز 08/58 درصد بالاترین ارزش را دارد و در مقابل کمترین امتیاز متعلق به تشتاب با اخذ 68/36 درصد می باشد که حاکی از رشد مطلوب گردشگری به واسطه دسترسی مناسب و همچنین سرمایه گذاری بیشتر در دهکده نمکی در مقابل سایر محوطه ها است.

تحقیق حاضر با هدف شناسایی و معرفی مناطق مستعد طبیعت گردی در استان آذربایجان غربی نگاشته شده است. با توجه به پتانسیل های محیطی و طبیعی موجود در منطقه مورد مطالعه و استفاده از تحلیل های مکانی سیستم های اطلاعات جغرافیایی، مناطق مستعد توسعه گردشگری طبیعی در استان آذربایجان غربی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. این استان به خاطر جاذبه های طبیعی متعدد مشهور بوده و توسعه گردشگری طبیعی می تواند زمینه ساز رونق و توسعه اقتصادی آن گردد. برای این منظور در ابتدا مناطق واجد شرایط برای حضور طبیعت گردان و گردشگران شناسایی شده و عوامل موثر در افزایش و کاهش گردشگر در مناطق مستعد با تحلیل های GIS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برای دستیابی به این اهداف از 28 معیار اعم از طبیعی، گردشگری و معیارهای دسترسی استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که حدود 57 درصد از کل مساحت منطقه مورد مطالعه دارای وضعیت متوسط به بالا و مابقی بخش های استان به علت داشتن کاربری شهری و تجاری دارای وضعیت ضعیف به پایین برای جذب طبیعت گرد می باشد. البته لازم به ذکر است که مناطق شناسسی شده برای توسعه گردشگری طبیعی خود دارای سطوح متفاوت "تناسب" هستند. در مورد 43 درصد باقی مانده، نتایج نشان می دهد که این مناطق عمدتا مناطق مسکونی، اراتضی کشاورزی و همینطور اراضی ناشی از عقب نشینی دریاچه ارومیه هستند. نتایج این تحقیق در شناسایی قابلیتهای گردشگری طبیعی از اهمیت بالایی برخوردار است. از نتایج این تحقیق پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت و افزایش بهره برداری از توان های محیطی بدون آسیب رساندن به آن و تفکری آینده نگر ارائه شده است که می تواند راهگشای برنامه ریزان و تصمیم گیران برای توسعه گردشگری طبیعی باشد.

توسعه همه جانبه و پایدار گردشگری روستایی مستلزم شناخت و بهره گیری مناسب از پتانس یل ه ای ب القوه و در نهایت برنامه ریزی درست است؛ جاذبه های گردش گری یکی از عناصر اصلی گردشگری است که بدون آن ایجاد تقاضا برای مقصد گردشگری دشوار است. شهرستان نیشابور با داشتن جاذبه های گردشگری روستایی طبیعی و انسانی متنوع، یکی از مقاصد اصلی گردشگری استان خراسان رضوی است که سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می کند و سبب شده که شهرستان نیشابور پس از شهرستان مشهد، موقعیت ویژه ای در زمینه گردشگری در استان خراسان رضوی داشته باشد. بااینکه شهرس تان نیشابور با ویژگی های خاص گردشگری روستایی خود می تواند تبدیل به یکی از کانون های گردشگری روستایی استان شود اما ت اکنون ای ن جاذبه های متنوع و ارزشمند طبیعی و انسانی کمتر موردتوجه قرارگرفته است. لذا در پژوهش حاضر سعی شده با ظرفیت سنجی جاذبه ها، محورهای گردشگری روستایی در راستای توسعه گردشگری شناسایی شود. بدیهی است، شناسایی قابلیت ها و پتانسیل های گردشگری می تواند فرصت های خوبی برای رشد روستاها فراهم کند. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی و گردآوری اطلاعات میدانی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته بوده و به کمک 233 خبره محلی تکمیل شد. تجزیه و تحلیل داده ها و طبقه بندی روستاها ب ا اس تفاده از سیس تم اطلاع ات جغرافیای ی(GIS) و م دل AHP انجام گرفت؛ بدین منظور، 44 لایه اطلاعاتی ش امل 15 جاذبه طبیعی، 8 جاذبه فرهنگی و 21 جاذبه تاریخی تهیه و در محی ط GIS تصحیح خط ا گردی د. اعم ال وزن ه ای مناس ب نی ز به کمک Expert Choice انج ام ش د؛ در ادامه با تلفیق و همپوش انی لایه های اطلاعاتی در محیطGIS ، پهنه های مناس ب شناس ایی و اولویت ه ای برت ر توسعه گردشگری روستایی به تفکیک هر نوع جاذبه در شهرس تان نیشابور معرف ی شد. نتای ج نش ان داد، روستاهای دارای پتانسیل بالا در زمینه گردشگری به صورت نواری از حاشیه شمال شرق به شمال غرب شهرستان کشیده شده اند. روستاهای بوژان، گرینه، ینگجه، چکنه علیا، کلیدر، برزنون، طاقان، عیش آباد، غار، سوقند، حصار، دیزباد علیا دارای قابلی ت بیش تری ب وده و لازم اس ت در اولوی ت برنامه های توسعه گردشگری قرار گیرند. همچنین 6/46 درصد شهرستان از نظر پتانسیل جاذبه گردشگری روستایی در طبقه بسیار نامناسب، 61/16 درصد در طبقه نامناسب، 22/21 درصد در طبقه متوسط، 81/14 درصد در طبقه مناسب و 74/0 درصد در طبقه بسیارمناسب قرار دارند. به نظر می رسد در صورتی که گردشگری روستایی به نحوی مناسب با پراکندگی و تنوع جاذبه ها مدیریت و برنامه ریزی شود، می تواند خالق یا محرک فرایند توسعه یافته ای برای حصول به پایداری در نواحی روستایی و صنعت گردشگری باشد.

تحقیق حاضر با هدف قابلیت سنجی و پهنه بندی توانمندی های ژئوتوریستی شهرستان طارم انجام شده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر، آمیخته (کمی-کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی- اکتشافی می باشد که در راستای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش قابلیت سنجی کومانسکو، مدل تحلیل شبکه ای فازی و همچنین، نرم افزار GIS استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که ژئوسایت های شهرستان طارم دارای ارزش های ژئوتوریستی بالایی هستند، به طوری که ژئوسایت رودخانه ولیدر- شیت دارای بالاترین ارزش بوده و ژئوسایت رودخانه قزل اوزن در رتبه دوم و رودخانه نوکیان در رتبه سوم قرار دارد. همچنین، بررسی توانمندی معیارهای ژئوتوریستی شهرستان طارم نیز نشان می دهد که 49/46 درصد از مساحت محدوده مورد مطالعه جهت توسعه ژئوتوریسم مناسب است. از طرفی، ژئوسایت های با ارزش بالا در مدل کومانسکو با پهنه های مستعد ژئوتوریستی حاصل از پهنه بندی در شهرستان طارم منطبق هستند و سطح قابل قبولی دارند.

هدف: تغییر الگوی کشت محصولات زراعی آب بر به گیاهان دارویی، به دلیل حفظ منابع پایه محیطی و ارزش افزوده بالا مورد تأکید صاحب نظران حوزه کشاورزی و روستایی است. مطالعه حاضر به امکان سنجی ورود 4 گیاه دارویی کدوی پوست کاغذی، سیاه دانه، اسفرزه، زیره سبز به الگوی کشت کشاورزان شهرستان چناران می پردازد.روش و داده: روش تحقیق توصیفی تحلیلی و نوع تحقیق کاربردی است. گیاهان دارویی پیشنهادی با هم فکری گروه زراعت دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان چناران انتخاب شد. در این مطالعه 245 کشاورز روستایی در 16 روستای نمونه به صورت تصادفی انتخاب و در تکمیل ابزار پژوهش مشارکت نمودند.یافته ها: نتایج آزمون نسبت نشان داد میزان استقبال کشاورزان از ورود گیاهان دارویی به الگوی کشت پایین است، به طوری که تنها 11 درصد کشاورزان، تمایل زیاد و بسیار زیاد به کشت چهار گیاه پیشنهادی داشته اند. همچنین 98 درصد کشاورزان از دانش فنی بسیار پایینی در زمینه کاشت، داشت، برداشت، فرآوری، نگهداری و فروش گیاهان دارویی پیشنهادی برخوردار بودند. مهم ترین دلیل عدم موفقیت کشاورزان در زمینه ورود گیاهان دارویی به الگوی کشت: عدم حمایت دولت از تولید گیاهان دارویی، خشکسالی و  مشکلات مربوط به نیروی کار بوده است. استعدادسنجی اراضی کشاورزی به روش بولین نشان داد از مجموع 327000 هکتار مساحت شهرستان چناران، 32 درصد برای کشت اسفرزه، 11 درصد برای کشت کدوی پوست کاغذی و 32 درصد برای کشت زیره سبز و سیاه دانه مساعد است.نتیجه گیری: از آنجا که تولیدکنندگان گیاهان دارویی باید از بازارهای تضمین شده مطمئن باشند، لازم است با اتخاذ راهکارهای مناسب، سهم کشاورز در زنجیره ارزش بالقوه سودآور بازار افزایش یابد.نوآوری، کاربرد نتایج: از مهم ترین جنبه های نوآورانه و کاربردی تحقیق می توان به شناسایی میزان استقبال کشاورزان نسبت به کشت گیاهان دارویی پیشنهادی و سطح دانش فنی آن ها در این زمینه و همچنین قابلیت سنجی شهرستان چناران در زمینه کشت گیاهان دارویی پیشنهادی اشاره کرد. نتایج مطالعه می تواند قابل تعمیم به سطح وسیع تری باشد.