قربانی شدن

در حالی که خشونت مردان در متن زندگی اجتماعی آن ها بررسی می شود، خشونت زنان، بدون در نظر گرفتن تأثیر عوامل اجتماعی، به عوامل فردی ای چون استرس های روانی، پرخاشگری یا عصبانیت های زنانه نسبت داده می شود. برخلاف این گونه تفسیرهای رایج و متعارف، که سعی می کند خشونت زنان را در قالب تفاسیر فردی و کلیشه ای قرار دهد، در این مقاله، خشونت زنان در ارتباط با تجربیات زندگی آن ها توضیح داده می شود. مطالعه حاضر، که از نوع مطالعات کیفی است، با انجام دادن مصاحبه های عمیق با 30 زن، که به علت ارتکاب جرایم خشن در زمان اجرای مصاحبه ها (سال های 1391 تا 1393) در زندان بوده اند، به این مطلب دست یافت که خشونت زنان عمدتاً مواجهه ای است و تفسیر جرایم خشن زنان بدون توجه به نابرابری های ساختاری، نابرابری های جنسیتی، انزوا و بی قدرتی آن ها ممکن نیست. روایت زندگی زنان مصاحبه شده نشان می دهد که خشونت زنان انعکاس دهنده سبک زندگی آن هاست که با محرومیت ها و تبعیض های فردی، خانوادگی و اجتماعی در هم تنیده است و به عبارت دیگر، رفتارهای خشن زنان نوعی مقابله با شرایطی است که دائماً آن ها را در موضع قربانی شدن قرار داده است. پیشینه و نحوه زندگی زنان مطالعه شده نشان می دهد که بسیاری از آن ها در دوران کودکی خشونت های فیزیکی، عاطفی، روانی و جنسی را تجربه کرده اند یا با ازدواج های اجباری و زودرس دائماً تحت یک نوع رابطه اجباری و سلطه جویانه درآمده اند که در واقع منعکس کننده تعاریف فرهنگی از نقش مردان است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه ای پیوند با مدرسه در رابطه بین یادگیری اجتماعی-هیجانی و قربانی شدن ناشی از قلدری انجام شد. این پژوهش به لحاظ روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر و پسر دوره دوم متوسطه شهرستان خواف در سال تحصیلی 1401-1400 بود که از بین آن ها درنهایت تعداد 364 نفر (190 دختر-174 پسر) با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب شدند. جمع آوری اطلاعات با استفاده از مقیاس یادگیری اجتماعی-هیجانی کسل (2008)، مقیاس پیوند با مدرسه براون و ایوانز (2002) و مقیاس قربانی چندبعدی ماینارد و جوزف (2000) صورت پذیرفت. به منظور بررسی روابط بین سازه های مدل پیشنهادی، از روش مدل یابی معادلات ساختاری در نرم افزار AMOS نسخه 24 استفاده شد. نتایج نشان داد یادگیری اجتماعی-هیجانی بر پیوند با مدرسه و قربانی شدن ناشی از قلدری اثر مستقیم و معناداری داشت. ضمن اینکه پیوند با مدرسه نیز دارای اثر مستقیم و معنادار بر قربانی شدن بود. همچنین نتایج نشان داد که پیوند با مدرسه در رابطه بین یادگیری اجتماعی-هیجانی و قربانی شدن ناشی از قلدری نقش میانجی دارد؛ به نوعی که یادگیری اجتماعی-هیجانی از طریق ارتقاء پیوند با مدرسه، ضمن ایجاد محیط های مطلوب و روابط مؤثر، موجبات کاهش قربانی شدن دانش آموزان را فراهم می کند. براین اساس پیشنهاد می شود برنامه ریزان و متولیان تعلیم و-ترتیب به منظور کاهش پدیده قربانی شدن و پیامدهای آن، با تدوین محتوا و برنامه های یادگیری اجتماعی-هیجانیِ مدرسه محور، ضمن ارتقاء مهارت های اجتماعی مؤثر در دانش آموزان، پیوند با مدرسه را در دانش آموزان تقویت نمایند تا از این طریق بروز پدیده قربانی شدن را کاهش دهند.