محمد سعید جمال الدین

برگردان آثار ادیبان عارف و شاعران سالک به سبب پیچیده گویی ها و کاربست رموز و اصطلاحات خاص، همواره یکی از چالش های فراروی مترجمان بوده است. غزلیّات شمس که مجموعة سروده های عرفانی مولاناست، تاکنون چندین بار به زبان عربی برگردانده شده است. از جملة این ترجمه ها، ترجمة «محمّد سعیدجمال الدّین» است که به صورت گزیده ای از غزلیّات شمس ارائه گردیده است. در این پژوهش، با روشی توصیفی تحلیلی در نقد ترجمه سعی می شود تا برخی نارسایی های این ترجمه و عوامل تأثیرگذار بر آن مورد بررسی قرار گیرد. تسلّط نداشتن مترجم به زبان فارسی، دقّت نکردن در خواندن واژگان و عبارات، وجود کلماتی که در نوشتار و خواندن یکسان و در معنا متفاوت هستند، تشخیص ندادن فاعل از مفعول، توجّه نکردن به علائم نگارشی در متن اصلی، از جمله عوامل تأثیرگذار در ترجمة نادرست برخی ابیات دیوان می باشد. بدیهی است با توجّه به اینکه این مجموعة عربی به صورت منثور ترجمه شده است، تفاوت های عروضی بین دو اثر بررسی نخواهد شد.

الادب المقارن، اثر محمد سعید جمال الدین، ازجمله آثار قابل توجه در موضوع ادبیات تطبیقی است که نخستین بار در 1990 منتشر شد. نویسنده مباحث را با رویکرد مکتب فرانسه و با تأکید بر ادبیات فارسی و عربی نگاشته است. اگرچه این اثر مشخصات کتاب درسی را ندارد، ولی با توجه به اهمیت مباحث آن و با عنایت به این که به عنوان کتاب کمک درسی قابل استفاده است، نقد و بررسی آن به منظور تبیین نقاط قوت و ضعف آن ضروری می نماید. نقد این کتاب بر اساس دستور العمل شورای بررسی متون در دو سطح شکلی و محتوایی با مراجعه به متن اثر و با کمک سایر آثار مکتوب به ویژه ترجمة فارسی آن انجام پذیرفت. بررسی کتاب نشان داد که این اثر در شکل و محتوا فاقد مشخصات کتاب درسی است و بر اساس منابع پیشین عربی به نگارش درآمده است و نو آوری چندانی در آن دیده نمی شود. از نظر تناسب و جامعیت مباحث نیز نقطه ضعف هایی دارد. نقطة قوت اثر دارا بودن دو بخش نظری و عملی در مباحث و محوریت داشتن ادبیات فارسی پس از ادبیات عربی است.