ذی نفعان محلی

تغییر اقلیم واقعیتی غیرقابل انکار است که تبعات آن بسته به محدوده جغرافیایی و شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی متفاوت است. در طول سالیان، برخی پیشنهادهای نادرست طراحان و متعاقبا تصمیم گیری های غلط مدیران و مسئولین سیستم های پیچیده حوضه دریاچه ارومیه، اثرات جبران ناپذیری در حوزه های گوناگون مرتبط با سکونت و فعالیت در پی داشته است. به بیانی دیگر، خسارت های زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی زیاد ناشی از اجرای پروژه های کلان مقیاس، به همراه پیامدهای جبران ناپذیر تغییر اقلیم، اکوسیستم و حیات اجتماعی و اقتصادی این کلانشهر را با مخاطره جدی روبه رو کرده است. پژوهش حاضر در زمره تحقیقات کاربردی است که با هدف ارزیابی پنداشت ذی نفعان محلی در مواجه با پیامدهای تغییر اقلیم و اثرات آن بر ساختار تاب آوری جمعیت و فعالیت در کلانشهر ارومیه براساس شاخصهای مستخرج از مبانی نظری تاب آوری انجام شده است. در این پژوهش در مراحل گردآوری نظرات از روش کیفی و در مرحله کشف پنداشت یا ذهنیت و سنجش وضع موجود از رویکرد کمی شامل تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون T-test استفاده شده است. مطابق نتایج، در اولویت بندی مهمترین چهار الگوی انگاشتی؛ کمبود منابع آب، خشکسالی و ترسالی های هواشناسی متناوب، تغییر و تبدیل گسترده پوشش (کاربری اراضی)، ناپایداری منابع اکولوژیک و عدم برگشت به تعادل و در مهمترین بازخوردهای ذینفعان، به ترتیب تغییر و تبدیل گسترده پوشش (کاربری اراضی)، فقدان ظرفیت سازگاری یا انطباق، پایداری زیست محیطی و پایداری کالبدی دارای بیشترین وزن بوده اند. باتوجه به نتایج آزمون t-test، وضعیت الگوی های پنداشتی ذی نفعان محلی در مواجه با پیامدهای تغییر اقلیم براساس عامل (پنداشت) اول و چهارم (تغییر و تبدیل گسترده پوشش (کاربری اراضی) و پایداری زیست محیطی) در حوضه دریاچه و کلانشهر ارومیه مطلوب نمی باشد. این در حالی است که عامل های ظرفیت سازگاری یا انطباق و برگشت به تعادل در وضعیت به مراتب نامناسب تری قرار دارند.

تغییرات گسترده کاربری اراضی در چند دهه اخیر به یکی از چالش های کلیدی پایداری سرزمین در نواحی شمالی کشور به ویژه در استان مازندران تبدیل شده است. در تحقیقات، اهمیت عوامل نهادی در تحولات کاربری اراضی کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. مطالعه حاضر با بهره گیری از روش شناسی کیو به بررسی نقش عوامل نهادی در تغییر کاربری اراضی در دهستان کلیجان رستاق علیای شهرستان ساری پرداخته است. بدین منظور ابتدا فضای گفتمان مجموعه عوامل نهادی تأثیرگذار از مبانی نظری و پیشینه تحقیق استخراج و در چهار گروه اصلی مقررات قانونی، سیاست ها، آداب و رسوم، و هنجارهای اجتماعی فرهنگی دسته بندی شدند. در نهایت 35 گزاره کلیدی استخراج و توسط 30 نفر از ذی نفعان محلی با استفاده از جدول کیو اولویت بندی شد. جامعه نمونه از دهیاران و شورای روستا، بخشداری، شهرداری، و شاغلان صنایع چوب و کاغذ مازندران به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شد. در ادامه داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار KADE مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان داد ضعف نهادهای محلی در مالکیت اراضی، ضعف در اجرای قوانین جلوگیری از تغییر کاربری اراضی، ضعف در مدیریت کاربری اراضی، و ضعف در پاسخگویی و هماهنگی بین دستگاه های مرتبط به ترتیب مهم ترین دیدگاه های مرتبط با عوامل نهادی مؤثر در تغییرات کاربری اراضی دهستان کلیجان رستاق علیای شهرستان ساری است. مبتنی بر یافته های تحقیق تقویت نظام حکمروایی کاربری اراضی از طریق ایجاد و تقویت میزان پاسخگویی و شفافیت دستگاه های اجرایی و ارتقای جایگاه نهادها و کنشگران محلی در مدیریت و نظارت بر کاربری اراضی پیشنهاد می شود.