روان شناسی تیزهوشی

پژوهش حاضر با هدف آزمون نقش واسطه ای راهبردهای مقابله شناختی و هیجانات پیشرفت در رابطه پرطاقتی روانی و رفتارهای سبک زندگی تحصیلی در نوجوانان تیزهوش انجام شد. در پژوهش همبستگی حاضر، 288 دانش آموز تیزهوش (147 دختر و 141 پسر) که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند به پرسشنامه نظم بخشی شناختی هیجان (گارنفسکی و کرایج، 2006)، پرسشنامه رفتارهای سبک زندگی تحصیلی ارتقادهنده و بازدارنده سلامت تحصیلی (صالح زاده، شکری و فتح آبادی، 1396الف)، نسخه کوتاه پرسشنامه هیجان های پیشرفت (عبدالله پور، 1394) و نسخه کوتاه پرسشنامه پرطاقتی روانی (داگنال، دیناوان، پاپاگیرگیو، کلاگ، پارکر و دینکواتر، 2019) پاسخ دادند. به منظور آزمون روابط ساختاری در مدل مفروض، از روش آماری مدل یابی معادله ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که در نمونه دانش آموزان تیزهوش دختر و پسر، مدل مفروض واسطه مندی نسبی راهبردهای مقابله شناختی و هیجانات پیشرفت در رابطه پرطاقتی روانی و رفتارهای سبک زندگی تحصیلی با داده ها برازش مطلوبی داشت. همچنین، نتایج نشان داد که در مدل مفروض، تمامی وزن های رگرسیونی از لحاظ آماری معنادار بودند و در این مدل، به ترتیب 66 و 61 درصد از پراکندگی نمرات رفتارهای بازدارنده و رفتارهای تسهیل گر سبک زندگی تحصیلی از طریق متغیرهای مکنون پژوهش تبیین شد. بنابراین، مهمترین ایده مستخرج از یافته های مطالعه حاضر این است که چگونه متخصصان تربیتی علاقه مند به قلمرو مطالعاتی روان شناسی تیزهوشی می توانند دغدغه های مربوط بر تحلیل نیمرخ انگیزشی یادگیرندگان سرآمد را با تاکید بر توان اطلاعاتی نهضت نوظهور روان شناسی مثبت نگر دنبال کنند.

هدف : در خلال سال های اخیر، مرور مبانی نظری و تجربی در قلمرو مطالعاتی روان شناسی تیزهوشی نشان می دهد که محققان علاقه مند به این قلمرو مطالعاتی ضمن تأکید بر نابسندگی پهنای مفهومی سازه تیزهوشی با تأکید صرف بر توانش های شناختی تیزهوشان کوشیده اند با گسترندان مرزهای فکری این سازه، فرصت بهینه ای را برای چاره جویی در رویارویی با پدیده تیزهوشان غیرموفق، فراهم آورند. روش : در این بین، مطالعه مروری مجموعه تحرکات نشان دهنده آن است که تعدادی از محققان با تأکید بر ترکیب هایی مفهومی مانند تیزهوشی هیجانی اجتماعی، تیزهوشی معنوی، انگیزش هوشمندانه و حتی با تلاش برای توسعه برخی صورتنبدی های مفهومی مانند نظریه تعادلی خرد، فرصت مناسبی را برای گذار از بحران توقفِ ناظر بر پدیده تیزهوشان غیرموفق یا خاموش، فراهم کرده اند. یافته ها : اگر چه وقوع چنین تحرکاتی به سبب تأکیدی واقع گرا بر شمول مؤلفه های چندگانه غیرشناختی به بدنه معنایی تیزهوشی، ضمن پروراندن مرزهای مفهومی تیزهوشی در مسیر راه حل یابی برای پدیده سرآمدان خاموش و همچنین تدارک بسترهای اطلاعاتی زمینه ساز برای تسهیل تبدیل ظرفیت های بالقوه به تجارب پیشرفت شگرف در این افراد، منشأ اثر واقع شده اند اما در غیاب یک مدلی یکپارچه مانند مدل خودمراقبت گری، این مجموعه تحرکات به صورت جزایر فکری/محتوایی دور افتاده از یکدیگر، در تلخیص و تجمیع روی آوردهای مختلف، ناتوان ظاهر شده اند. نتیجه گیری : از این رو تلاش در جهت ایجاد پیوندی مفهومی میان مجموعه تلاش های موجود از طریق مدل خودمراقبت گری در جهت توسعه دانشی یکپارچه و ناظر بر یک افق معنایی خاص، امری ضروری و توجیه پذیر است.

در این پژوهش پژوهشگران کوشیدند با تأسی به فرض های فلسفی و تفکر معرفت شناسانه سازاگرایی، اهمّ شناساننده های انگیزش یادگیری را در نوجوانان تیزهوش کشف کنند. در این پژوهش، برای تحلیل داده های کیفی حاصل از مصاحبه با 30 نوجوان پسر تیزهوش، از روش تحلیل مضمون استفاده شد. نتایج رویه تحلیل مضمون دو طبقه مفهومی کلان و توضیح دهنده نشانگرهای انگیزشی را از یکدیگر بازشناساند: انگیزاننده های مستخرج از فلسفه تربیتی مشوق کمّی نگری و انگیزاننده های مستخرج از فلسفه تربیتی مشوق کیفی نگری. در این بخش، نتایج نشان داد که تجمیع ویژگی هایی مانند غیرفرایندی نگری، بازده اندیشی، شکست هراسی، غیرخودراهبری و اغلب، تک وجهی اندیشی، در زمره توصیف گرهای اساسی سازه های انگیزشی معطوف بر کمّی نگری انگیزشی و در مقابل، بلوک هایی مانند فرایندی نگری (غیربازده اندیشی)، چندوجهی اندیشی، یادگیری مداری، تعهدمندی (اراده مندی) بیش ارزش گذاری ذاتی برای تلاش باوری، پایستگی انگیزشی و نظم بخشی هیجانی، بر تعیین کننده ترین بسترهای آفریننده تحولی نگری انگیزشی، دلالت داشتند. درمجموع، تاکید بر رویارویی یا مصاف بین این دو روی آوردِ انتزاعیِ معطوف بر سازنده های حیات انگیزش یادگیری در تیزهوشان، به طرزی ضمنی، از نقش تعیین کننده بافت اجتماعی تغذیه گر نیازهای روانی بنیادین در یادگیرندگان تیزهوش، حمایت می کند. به بیان دیگر، اصرار بر مصاف بین دو فلسفه رقیب، در بطنِ فهم و کشف نشانگرهای انگیزش یادگیری سرآمدان، به طرز واقع نگرانه ای بر تمایز در نقش آفرینی های محیط های اجتماعیِ مشوقِ دغدغه های کمّی و کیفی، دلالت دارد.