حافظه فضایی

اخیرا، تأثیرات تمرین بر سیستم عصبی، حافظه فضایی و عملکرد حرکتی در دوران پیری به طور جدی مورد توجه محققان قرار گرفته است. با افزایش سن برخی عملکردهای سیستم عصبی از جمله حافظه فضایی تضعیف می شود. بنابراین، تأثیر تمرین هوازی شنا و دویدن بر یادگیری، حافظه فضایی و عملکرد حرکتی در رت های پیر بررسی شد. روش تحقیق این مطالعه از نوع تجربی (آزمایشگاهی) است. 30 رت (18 ماهه) به طور تصادفی به سه گروه آزمایشی 1 (دویدن روی نوارگردان)، آزمایشی 2 (شنا در ماز آبی) و کنترل تقسیم شدند. دستگاه رت تردمیل برای تمرین آزمودنی ها، دستگاه ماز آبی موریس به منظور استفاده پروتکل تمرینی و بررسی حافظه و یادگیری و دستگاه جعبه باز برای بررسی عملکرد حرکتی آزمودنی ها به کار گرفته شد. از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده شد. مقادیر بر حسب میانگین ± خطای استاندارد (M .Mean ± S.E) گزارش شده است. نتایج نشان داد در آزمون حافظه فضایی (زمان رسیدن به هدف و مسافت طی شده برای رسیدن به هدف) گروه آزمایشی اول (شنا) به طور معناداری نسبت به گروه کنترل و گروه آزمایشی 2 (دویدن) بهتر عمل کردند (001/0 P=) و گروه تردمیل در آزمون حافظه فضایی (زمان رسیدن به هدف) نسبت به گروه کنترل عملکرد بهتری داشتند (04/0 P=). در مورد آزمون عملکرد حرکتی (آزمون جعبه باز) در پارامتر کل مسافت طی شده، گروه آزمایشی 1 و گروه آزمایشی 2 به نسبت گروه کنترل برتری معناداری داشتند (به ترتیب )001/0) , (P=002/0 .( P=در پارامتر میانگین سرعت طی شده در آزمون جعبه باز، گروه آزمایشی 1 و گروه آزمایشی 2 به نسبت گروه کنترل برتری معناداری داشتند (به ترتیب )001/0), (P= 003/0 (P=. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تمرین هوازی به ویژه شنا، اثر مثبت بر تثبیت حافظه، یادداری و عملکرد حرکتی دارد، بدین نحو که تمرین احتمالاً مسیرهای پاداش را در سیستم عصبی حیوان تقویت می کند که این عامل می تواند دلیلی بر تقویت حافظه و یادگیری در سیستم عصبی باشد.

افزایش استرس بر کارکردهای شناختی اثر منفی می گذارد. ازاین رو شناسایی راهبردهای مناسب برای جلوگیری از کاهش عملکرد شناختی و حرکتی ضروری است. هدف از این پژوهش، بررسی اثر استرس محدودیت حرکتی بر یادگیری و حافظه و نقش پیش گیرنده فعالیت بدنی بر آنها بود. از میان رت های نر آلبینو- ویستار انستیتو پاستور 32 رت به صورت تصادفی به چهار گروه تقسیم شدند. حیوانات برحسب نوع گروه در معرض مداخله های استرس از نوع بی حرکتی (2 ساعت در روز × 21 روز)، دویدن با شدت ملایم (30 دقیقه در روز × 21 روز)، تعامل مداخله های استرس و دویدن یا بدون مداخله قرار گرفتند. به منظور تعیین اثربخشی استرس، وزن حیوانات در دو نوبت قبل از اجرای پروتکل و پس از پایان آزمون ها، اندازه گیری شد. آموزش و آزمون حیوانات با استفاده از ماز آبی موریس طی چند مرحله (چهار روز اکتساب و روز پنجم آزمون کاوش، سه روز استراحت و روز نهم آزمون یادداری)، انجام گرفت. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون های تحلیل واریانس یکطرفه (ANOVA)، t همبسته، Repeated Measured در دوره های اکتساب و آزمون تعقیبی توکی استفاده شد. یافته های تحقیق حاضر نشان داد که استرس موجب تخریب یادگیری و حافظهمی شود (03/0=(P. با وجود این، فعالیت بدنی تخریب عملکرد ناشی از استرس را خنثی کرد (5P=0/000). در گروهی که فعالیت بدنی صرف داشتند، تأثیر مثبت معنادار بر زمان رسیدن به سکو در مرحله اکتساب (P=0/005) و عملکرد شناختی مرحله به یادداری (P=0/006) مشاهده شد که نشان دهنده تأثیر مثبت فعالیت بدنی بر یادگیری و حافظه است. با توجه به نتایج تحقیق حاضر که استرس موجب تخریب یادگیری و حافظه شد، انتظار می رود از فعالیت بدنی بتوان به عنوان عاملی مؤثر برای تعدیل استرس استفاده کرد.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی تأثیر انگیختگی ناشی از حضور تماشاگر بر ادراک عمق و حافظه فضایی دانشجویان دختر ورزشکار می باشد. جامعه آماری این پژوهش را تمامی دانشجویان دختر دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تهران تشکیل دادند که از این میان، 30 نفر (با میانگین سنی 38/1±47/20 سال) به صورت داوطلبانه در پژوهش شرکت نمودند. شایان ذکر است که پژوهش حاضر به روش نیمه تجربی انجام شد. ابتدا از تمامی آزمودنی ها پیش آزمون ادراک عمق (آزمون گر الکتریکی ادراک عمق) و حافظه فضایی (با استفاده از دستگاه حرکت خطی) به عمل آمد. سپس، آزمودنی ها به صورت تصادفی به دو گروه کنترل (بدون حضور تماشاگر) (15 نفر) و تجربی (با حضور تماشاگر هم جنس) (15 نفر) تقسیم شدند. قابل ذکر است که شاخص ضربان قلب برای سنجش سطح انگیختگی آزمودنی ها مورداستفاده قرار گرفت. همچنین، پس از اعمال مداخله مربوط به گروه تجربی، از شرکت کننده ها پس آزمون به عمل آمد. نتایج تحلیل کوواریانس در ادراک عمق نشان می دهد که بین ادراک عمق دو گروه تجربی و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد (P=0.001). به عبارت دیگر، افزایش سطح انگیختگی (حضور تماشاگر هم جنس) موجب افزایش خطای ادراک عمق آزمودنی ها شده است. تحلیل کوواریانس در حافظه فضایی نیز بیانگر این است که گرچه محیط انگیزشی سبب افزایش خطای حافظه فضایی شده است، اما بین انگیختگی ناشی از حضور تماشاگر و حافظه فضایی دانشجویان دختر ورزشکار در گروه تجربی و کنترل تفاوت معناداری وجود ندارد (p=0.1)؛ لذا، پیشنهاد می شود با توجه به تضعیف ادراک عمق از طریق افزایش میزان انگیختگی، ورزشکاران از راهبردهای مؤثر و مناسب کنترل میزان انگیختگی بهره مند گردند.