داستان های فلسفی

در این پژوهش به خوانش و بررسی چهار اثر برگزیده تعلیمی از متون داستانی کلاسیک فارسی، یعنی کلیله و دمنه، مثنوی معنوی، گلستان و بوستان، در جهت همخوانی آن ها با ویژگی ها و اهداف داستاهای فکری در برنامه فلسفه برای کودکان پرداخته شده است. در این پژوهش، از روش تحلیل محتوایی و قیاسی استفاده شده و با ذکر مقدمه ای در باب غنای داستانی گنجینه ادبیات فارسی و بررسی ویژگی های اساسی داستان های فلسفی، طبق اصول مطرح شده توسط سردمدارن این جریان، متیو لیپمن و فیلیپ کم و آن مارگارت شارپ، چهار معیار اصلی برای داستان های فلسفی تدوین شد که عبارت اند از 1. محتوای فلسفی، 2. مهارت های فکری، 3. کندوکاوپذیری، 4. شیوه پایان بندی. براساس این چهار معیار اساسی، حدود 98 داستان متناسب با اهداف برنامه فلسفه برای کودکان گزینش شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که در متون داستانی مذکور داستان هایی متناسب با اهداف داستان های فلسفی یافت می شوند که حداقل یک مفهوم فلسفی را دربر داشته باشند و به لحاظ سایر ویژگی ها (مهارت های فکری و کندوکاو پذیری و شیوه پایان بندی) برحسب شاخص های مدون در متن، در حد متوسط، با اهداف داستان های فلسفی تناسب داشته باشند.

پژوهش حاضر به بررسی تأثیر گفتاشنود (dialogue) منطقی در حلقه های کندوکاو فلسفی، بر کاهش نشانه های اختلالات روان تنی دانش آموزان دختر 11 تا 12 سال شهر تهران پرداخته است. روش انجام این پژوهش شبه آزمایشی با گروه آزمایش و کنترل بوده و جامعه آماری آن متشکل از 50 دانش آموز دختر پایه پنجم و ششم مقطع ابتدایی دبستان های دولتی شهر تهران است که به صورت نمونه گیری خوشه ای تصادفی در چندمرحله از میان مناطق نوزده گانه آموزش و پرورش به طور تصادفی انتخاب شده اند. ابزار تحقیق، پرسش نامه آخنباج، فرم YSR (خودسنجی) بود. ابتدا با استفاده از این پرسش نامه همه دانش آموزان پایه های پنجم و ششم دو مدرسه منتخب غربالگری شدند. 58 نفر از آنان حائز نمره ای بودند که نشانگر اختلال روان تنی بود و از این میان 50 نفر به شرکت در این پژوهش تمایل داشتند که به طور تصادفی به دو گروه شاهد و آزمایش تقسیم شدند. گروه آزمایش طی دوازده جلسه هفتگی، به مدت یک ساعت، در حلقه کندوکاو فلسفی گرد مربی آموزش دیده نشستند و داستان های فکری شماره 2 و 3 فیلیپ کم را قرائت کردند و درباره آن به بحث پرداختند. پس از پایان جلسات، مجدداً آزمون آخنباج برای تعیین تأثیر مشارکت در حلقه های کندوکاو فلسفی بر اختلالات روان تنی از هر دو گروه گواه و آزمون صورت گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که اجرای این برنامه در کاهش نشانه های اختلال روان تنی گروه آزمایش تأثیر معناداری دارد.

پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر داستان های فلسفی ایرانی، غیرایرانی و داستان های عادی بر رشد تفکر فلسفی کودکان پایه اول ابتدایی شهر شیراز اجرا شده است. در این پژوهش از روش تحقیق نیمه-آزمایشی استفاده شده است، با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی چندمرحله ای 54 دانش آموز پسر و 41 دانش آموز دختر از ناحیه یک آموزش وپرورش شیراز انتخاب و در گروه های داستان های فلسفی ایرانی، غیرایرانی و داستان های عادی، با توجه به جنسیت تقسیم شدند(6گروه). ابتدا پیش آزمون تفکر فلسفی فیلیپ کم روی گروه ها اجرا شد، سپس گروه ها به مدت 10 هفته تحت آموزش های لازم قرار گرفتند و در انتها پس آزمون بر روی آنها اجرا شد. نتایج حاصل از این تحقیق با استفاده از روش نمره-ی افزوده، آزمونt، تحلیل واریانس و آزمون تعاقبی شفه نشان داد که فرضیه ی اول پژوهش مبنی بر تاثیر داستان های فلسفی ایرانی بر رشد تفکر فلسفی دانش آموزان اول ابتدایی تایید شد (07/2 = t ، 04/0 P)، فرضیه ی دوم پژوهش مبنی بر تاثیر داستان های فلسفه غیرایرانی بر رشد تفکر فلسفی دانش آموزان پایه اول تایید نشد. نتایج فرضیه ی سوم نشان داد که دانش آموزانی که با کتاب های فلسفی ایرانی آموزش دیده اند، نسبت به دانش آموزانی که کتاب های فلسفی غیرایرانی یا عادی را مورد استفاده قرار داده، از میانگین بالاتری در تفکر فلسفی برخوردارند. فرضیه چهارم پژوهش، میانگین بالاتر تفکر فلسفی پسران را در مقایسه با دختران در داستان های فلسفی ایرانی نشان داد و بالاخره در فرضیه ی آخر، تفاوت معنی داری بین پسران و دختران که داستان های غیرایرانی را استفاده کرده بودند، دیده نشد.

هدف از انجام این پژوهش بررسی تأثیر داستان های فلسفی به روش بحث گروهی بر رشد قضاوت اخلاقی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهرستان کامیاران بود که با روش شبه آزمایشی و طرح مقایسه گروه ها انجام شد. جامعه آماری این پژوهش، کلیه دانش آموزان دختر و پسر پایه ششم ابتدایی شهرستان کامیاران بودند، که از بین آنها 40 نفر دانش آموز در دو کلاس 20 نفره انتخاب شدند و به صورت تصادفی یکی از کلاس ها به عنوان گروه آزمایش و یکی از کلاس ها به عنوان گروه گواه قرار گرفتند. جهت جمع آوری داده ها، از آزمون قضاوت اخلاقی (MJT) استفاده شد. داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس یک متغیره (ANCOVA) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که داستان های فلسفی به روش بحث گروهی بر رشد قضاوت اخلاقی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهرستان کامیاران تأثیر مثبتی داشته است (59/17= f و 05/0p<). هم چنین روش آموزشی قادر است 26 درصد از تغییرات متغیر رشد اخلاقی را تعیین کند. هم چنین داستان های فلسفی بر رشد قضاوت اخلاقی هردو جنس دختر و پسر تأثیری یکسان داشته و تفاوت معنی داری بین آن ها مشاهده نشد. بنابراین، پیشنهاد می شود معلمان دوره ابتدایی جهت رشد قضاوت اخلاقی دانش آموزان از داستان های فلسفی با مضمون های اخلاقی استفاده کنند.

فلسفه برای کودکان (فبک)، از رویکردهای مهم و فراگیر در آموزش تفکر به کودکان قلمداد می شود که در آن از روش های گوناگونی همچون بازی، فیلم و انیمیشن، مباحثه و داستان در جهت تعلیم اندیشیدن به روش فلسفی به کودکان استفاده می شود. یکی از شگردهایی که می تواند به عنوان ابزاری کارآمد در تحقق اهداف این برنامه مورد استفاده قرار بگیرد، مقوله «طنز» است. طنز از سویی با مباحث مورد توجه فلسفه برای کودکان، همچون دموکراسی، فضایل اخلاقی، تفکر خلاق و انتقادی، تعامل اجتماعی، گفتمان و تجربیات روزمره کودکان، پیوند برقرار می کند و از سویی به فرهنگ و روحیه طنزپذیر ایرانیان نزدیک است و به این دلیل، کارکرد مثبت و تأثیرگذاری در برنامه فلسفه برای کودکان خواهد داشت. طنز همچنین می تواند با نقشی که در شخصیت پردازی، رهاسازی و بازرمزگردانی نشانه ها در داستان های فبک ایفا می کند، در بالا بردن غنای ادبی این نوع داستان ها، جذب کودکان مخاطب و تأثیرپذیری آن ها از داستان های فلسفی، موفق عمل کند و بدون ایجاد اختلال در کارکردهای فبک، در محقق کردن اهداف این برنامه سهیم باشد.

مقدمه و هدف : هدف از پژوهش حاضر تأثیر آموزش داستان های فلسفی بر روحیه پژوهشگری و یادگیری خودراهبر دانش آموزان دوره دوم ابتدایی بود. روش شناسی پژوهش : روش پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه بوده است. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی دانش آموزان دوره دوم ابتدایی شهر مرودشت بود. برای حجم نمونه با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند ۵۰ دانش آموز انتخاب و در دو گروه آزمایش (۲۵ نفر) و کنترل (۲۵ نفر) جایگزین شدند و با دو پرسشنامه روحیه پژوهشی شیرزاد و پرسشنامه یادگیری خودراهبر فیشر و همکاران مورد سنجش قرار گرفتند. داده های گردآوری شده در دو سطح مورد تجزیه و تحلیل (آمار توصیفی و آمار استنباطی) قرار گرفت. در سطح آمار از میانگین و انحراف معیار و درسطح آمار استنباطی از روش های تحلیل کوواریانس استفاده شد. یافته ها : بین میزان روحیه پژوهشی گروه های آزمایش و کنترل در مرحله پس آزمون تفاوت معنادار وجود دارد و بین میزان یادگیری خودراهبر گروه های آزمایش و کنترل در مرحله پس آزمون تفاوت معنادار وجود دارد. بحث و نتیجه گیری: نتایج نشان داد که آموزش داستان های فلسفی بر روحیه پژوهشی دانش آموزان تاثیر معنادار دارد و آموزش داستان های فلسفی بر یادگیری خودراهبر دانش آموزان تاثیر معنادار دارد.